بورس تهران میزبان سیگنال جدید
تعادل|رقیه ندایی|
یکی از مولفه‌های مهم و تاثیرگذار بر روی بازارسرمایه، تعیین نرخ سود بین بانکی است. تقربیا از تابستان سال گذشته که نرخ سود بین بانکی تغییر کرد شاهد روند اصلاحی بازارسهام بودیم و اکنون با گزارش جدید بانک مرکزی پس از 9 ماه روند کاهشی نرخ سود بین بانکی را تجربه می‌کنیم که این موضوع باتوجه به لیدر بودن سهام گروه بانکی در بازار می‌تواند، صعود مجدد بورس را در پی داشته باشد. نرخ سود بین‌بانکی یعنی اگر بانک‌ها در پایان دوره مالی با کسری یا مازاد نقدینگی مواجه شوند برای اینکه به بانک مرکزی مراجعه نکنند در بازار بین بانکی، انتقال نقدینگی از موسسات مالی دارای مازاد نقدینگی به موسسات مالی دارای کسری نقدینگی انجام می‌شود. بیشتر وام‌های بین‌بانکی سررسیدی یک هفته و کمتر دارند و اکثرا وام‌های یک شبه بر مبنای نرخ سودی است.
نرخ سود بین بانکی و بورس
تقربیا فروردین ماه سال 1399 بود که با اقبال مردم نسبت به بورس، این بازار روند صعودی به خود گرفته بود. در زمانی شاخص باسرعت بسیار بالا در حرکت بود، نرخ سود بین‌بانکی در یک مقطع بسیار کوتاه‌مدت نصف شد این بدان معناست که هزینه تامین مالی بانک‌ها نیز تغییر یافت و کمتر از گذشته شد. این موضوع باعث شد که منابع مازادی ایجاد شود و این منابع به سمت و سوی بازارسهام حرکت کند و انباشت منابع مازاد، موجبات جهش بیش از پیش تالار شیشه‌ای به سمت بالا را فراهم آورد. این درحالی بود که حدودا از خرداد یا تیرماه سال مذکور سیاست‌های پولی و بانکی تغییر کرد و بازهم در یک مقطع کوتاه شاهد افزایش سود بین بانکی به 20 درصد بودیم که این افزایش سود یک شوک منفی به سهام بانکی و حتی کلیت بازار وارد کرد ودرهمین بازه زمانی متاسفانه ریزش و رکود بورس آغاز شد. اما؛ چند وقتی می‌شود که اخبار و اطلاعات خبر از کاهش نرخ سود بین بانکی می‌دهند و پس از 9 ماه این نرخ سود از میانگین 20 درصد وارد محدوده 18 درصدی شد و این موضوع می‌تواند یک سیگنال بسیار قوی برای بورس باشد. نخست اولین گروهی که از تغییرات، تاثیر می‌پذیرد گروه بانکی است و باتوجه به لیدر بودن این گروه می‌توان گفت که کلیت بازار در بلندمدت تغییر می‌کند. نکته مهم اینجاست که نرخ سود بانکی به صورت واقعی تغییر کند و تنها به صورت لفظ یا مصوبه و امثال آن نباشد.
نرخ سودبین بانکی به کف رسید
در جدول نرخ سود منتشره از سوی بانک مرکزی می‌توان به وضوح دید که نرخ سود بین بانکی در هفته آخر بهمن سال 1399 برابر با 19.9 درصد بوده که با 1.41 واحد درصد کاهش درنهایت در خردادماه به 18.49 درصد تنزل پیدا کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این کمترین نرخ سود بین بانکی در ۹ ماه اخیر بوده است. این نرخ به نوعی در اثر وام دهی بانک‌ها به یکدیگر و در بازار بین‌بانکی مشخص می‌شود. در این بازار، بانک‌ها برای رفع نیاز نقدینگی کوتاه‌مدت از بانک‌های دارای مازاد منابع استقراض می‌کنند تا بتوانند این مشکل را مرتفع سازند. این استقراض نهایتا سه روز است. اگر بانکی امکان تامین نیاز از بانک‌های دیگر را نداشته باشد سراغ بانک مرکزی می‌رود و با تودیع اوراق نزد این بانک اعتبار دریافت می‌کند. نرخ سود دریافت اعتبار از بانک مرکزی رقم ثابت ۲۲ درصد است و به دلیل آنکه در برابر دریافت وثیقه انجام می‌شود به آن اعتبار قاعده مند می‌گویند. روند حجم اعتبارات قاعده‌مند تا هفته نخست خرداد نشان می‌دهد در هفته‌های اخیر حجم اسقراض در سطوح بالایی قرارداشته است. این در حالی است که در نیمه نخست سال، حساب جاری بانک‌ها معمولا با مازاد منابع روبرو است زیرا رفتار وام دهی بانک‌ها در ابتدای سال توام با احتیاط است به همین دلیل نباید با کسری اضطراری در جریان وجوه نقد روبرو باشند.
نرخ سودبانکی تاثیر بسزایی در بورس می‌تواند داشته باشد و منابع مازاد بسیاری را وارد این بازار کند و در نتیجه منابع موجبات جهش روبه بالا را فراهم سازد. اما مشکل اینجاست که ممکن است این اعلام درست نباشد و تنها اعلامیه باشد و کاربردی در فضای بین بانکی نداشته باشد، براساس سوابق گذشته احتمال رخ دادن این موضوع وجود دارد و اگر این اتفاق رخ دهد، یک سیگنال منفی قوی در تالار شیشه‌ای خواهیم داشت و سهام بانکی نزول می‌کنند، شاخص کل نیز به کف می‌رسد. اما؛ اگر خوش‌بین باشیم و فرض بر این موضوع بگیریم که نرخ بین بانکی به‌طور قطع کاهش یافته و روند نزولی را طی می‌کند می‌توانیم یک آینده کاملا خوب برای بازارسرمایه متصور باشیم، بدین واسطه میزان نقدشوندگی بازار افزایش می‌یابد و خروج نقدینگی هم کمتر از گذشته می‌شود. به هرحال باید منتظر ماند ودید که درواقعیت نرخ سود بین بانکی تغییر می‌کند و یاخیر؟ و اینکه منابع مازاد به صورت پیوسته وارد بازار می‌شود؟
کاهش دستوری نرخ سود بین بانکی!
فردین آقابزرگی، کارشناس بازارسرمایه درخصوص کاهش نرخ بین بانکی می‌نویسد: چنانچه نرخ اعلامی برای سود در بازار بین بانکی صحیح باشد، اتفاق خوبی برای بازار سرمایه به شمار می‌رود؛ اما متأسفانه نه تنها سابقه خوبی برای آمار اعلامی از سوی مراجع تصمیم‌گیر وجود ندارد؛ بلکه شواهد در بازار سرمایه هم این کاهش را تأیید نمی‌کند. در سال ۹۹ باز هم آمار نرخ سود کاهشی اعلام می‌شد؛ اما در بانک‌ها به شیوه دیگر، اتفاق دیگری در حال رقم خوردن بود و نرخ سود بانکی به‌شدت رو به افزایش بود. نرخ اوراقی که هم‌اکنون در بورس معامله می‌شود، اعداد اعلامی بانک مرکزی را برای نرخ سود بین بانکی تأیید نمی‌کند؛ به خصوص اینکه این موضوع، بخشی از نکاتی است که رییس کل بانک مرکزی هم آن را مطرح می‌کند که با عملیات بازار باز برای کاهش نرخ سود اقدام می‌شود. به هر حال در حال حاضر نرخ اوراق معامله شده در بورس، نرخ سود بین بانکی اعلامی را تأیید نمی‌کند. نرخ موثر بازدهی اوراق به دلیل فروختن ارزش اسمی با کسر (زیر قیمت اسمی) بالای ۲۰ درصد است که این موضوع، اثر مستقیم بر روی بازار سرمایه دارد و اکنون، نرخ اوراق در حال خرید و فروش، بالاتر از اعداد اعلامی است. نرخ سود در بازار بین بانکی به صورت دستوری در حال کاهش است و غالب خرید و فروش‌ها از سوی بانک‌ها، با دستور بانک مرکزی ارتباط دارند و معاملات ثانویه که با کسر در حال خرید و فروش است بخشی از منابع نقدینگی بورس و بازار سرمایه را قفل می‌کنند؛ چراکه این کار از سوی بانک‌ها در حال انجام است. تعداد و وزن معاملات در اوراق به صورت دستوری انجام می‌شود و این رکن معاملات در بازار بدهی و اوراق، حکایت از قیمت‌گذاری دستوری دارد.
