محدودیت‌های فناوری دانشآموزان در مناطق محروم
مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی گزارش عملکرد وزارت آموزش و پرورش و در بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات آن عنوان کرد که در زمینه ارتقا و توسعه تجهیزات و زیرساخت‌های این بخش در مدارس و اجرای کامل ماده ۶۹ قانون برنامه ششم اقدام در خور توجهی انجام نشده است و هم‌اکنون دسترسی بسیاری از مدارس و دانشآموزان به شبکه تبادل اطلاعات به درستی انجام نمی‌شود. این گزارش در حالی توسعه زیرساختی فناوری اطلاعات در مدارس را ضعیف می‌داند که وزارت آموزش و پرورش در گزارش عملکرد خود در بهمن ۹۹ اعلام کرد که در سال ۹۶، ۲۰ درصد کلاس‌ها هوشمند بودند و در سال ۹۸، به ۲۲ درصد افزایش پیدا کرد. این در حالی بوده که در سال ۹۶، ۷۴.۵۶ درصد مدارس به شبکه ملی اطلاعات متصل بودند. در سال ۹۸، به ۷۶.۷۱ درصد افزایش پیدا کرد. با وجود این و براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس دسترسی دانشآموزان و مدارس به خصوص در مناطق محروم به فناوری‌های اطلاعات با محدودیت‌های فراوان مواجه است.
وزارت آموزش و پرورش طبق ماده ۲۳۵ آیین‌نامه داخلی مجلس، گزارش عملکرد خود را با عنوان «دستاوردها و عملکردهای وزارت آموزش و پرورش در دولت تدبیرو امید» در بهمن ماه ۹۹ به مجلس ارایه داد. مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین براساس ماده ۲۳۶ آیین‌نامه داخلی مجلس مکلف است که به بررسی گزارش عملکرد این وزارتخانه بپردازد. از منظر مرکز پژوهش‌ها گزارش عملکرد وزیر انطباق چندانی با ماده ۲۳۵ آیین‌نامه داخلی مجلس ندارد. چون به اسناد و قوانین بالادستی و برنامه سال آینده توجه نشده است. حتی در گزارش وزارت آموزش و پرورش به برخی مطالب پرداخته نشده است؛ مانند اجرای تکالیف برنامه ششم توسعه. قانون برنامه ششم توسعه مطابق ماده ۲۳۵ آیین‌نامه داخلی مجلس یکی از محورهای گزارش وزراست؛ اما در گزارش وزیر آموزش و پرورش درمورد اجرای مواد ۶۹ قانون ششم توسعه که به هوشمندسازی مدارس و امکان دسترسی الکترونیک (سخت‌افزاری-نرم‌افزاری و محتوا) به کتب درسی، می‌پردازد با وجود اهمیت به صورت ناقص و کلی نام برده شده‌اند. عدم دسترسی حدود سه و نیم میلیون دانش‌آموز به شبکه شاد نیز نشانگر کم‌توجهی به اجرای این تکالیف است.
اقدامات وزارت آموزش و پرورش
و عدم اجرای قانون توسعه برنامه ششم
طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس این وزارتخانه اقداماتی انجام داده که این اقدامات شامل «تجهیز آزمایشگاه‌های رایانه مدارس»، «بازطراحی فرآیند هوشمندسازی مدارس»، « بهره‌گیری از سامانه‌های ستادی در اجرا و نظارت بر برنامه‌ها»، «زمینه‌سازی برای تحقق عدالت آموزشی از طریق گسترش آموزش‌های الکترونیکی، بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات متناسب با رویکردهای جدید آموزش در فرآیند یاددهی-یادگیری» و «تدرس کتب درسی با برگزاری بیش از یک هزار جلسه تدریس به صورت زنده در شبکه‌های تلویزیونی» و «راه‌اندازی شبکه آموزش دانش‌آموزی (شاد) به منظور مدیریت بهینه آموزش در ایام تعطیلات اضطراری به ویژه ایام شیوع بیماری کرونا» است. در بررسی مرکز پژوهش‌ها گزارش وزارت آموزش و پرورش در مورد اقداماتش تصویر شفافی از وضعیت تجهیز مدارس و فراهم‌سازی زمینه استفاده از فناوری اطلاعات را ارایه نمی‌دهد. بسیاری از موارد گفته شده در این بندها هم اقدام نیستند بلکه رویکردها و جهت‌گیری را نشان می‌دهند. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس دسترسی دانشآموزان و مدارس به خصوص در مناطق محروم به فناوری‌های اطلاعات با محدودیت‌های فراوان مواجه است.
عدم دسترسی سه و نیم میلیون دانش‌آموز
به آموزش مجازی
از منظر مرکز پژوهش‌های مجلس دسترسی دانشآموزان و مدارس به خصوص در مناطق محروم به فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات با تنگنا و محدودیت فراوان مواجه است. عدم دسترسی حدود سه و نیم میلیون دانش‌آموز به آموزش مجازی تعاملی یکی از نمودهای این کاستی‌هاست. علاوه براین شبکه شاد یک شبکه آموزشی (LMS) نیست و از این جهت سرویس‌دهی آموزش کاملی به مخاطبان ارایه نمی‌دهد و انحصار ایجاد شده توسط این وزارتخانه در شبکه شاد سبب شده ظرفیت‌های متراکم و مراکز علمی دیگر در کل کشور مورد استفاده وزارت آموزش و پرورش قرار نگیرد. گزارش وزارت آموزش و پرورش در بخش دیگری به طراحی و استقرار نظام جامع دولت الکترونیکی در آموزش و پرورش و کاهش تصدی‌گری‌های غیرضروری پرداخته است. برمبنای گزارش وزیر در راستای انجام این مهم «تاییدیه فارغ التحصیلی را الکترونیکی کرده است» «فرآیند توسعه و استقرار خزانه‌داری الکترونیکی صورت گرفته است»، «سیستم مکانیزاسیون جامع تدارکات اموال و انبار اجرایی شده است»، «سوال‌ها به صورت الکترونیکی ارسال و اوراق امتحان به صورت الکترونیکی تصحیح می‌شود.» اما در بررسی‌های مرکز پژوهش‌ها نظام جامع دولت الکترونیکی در وزارت آموزش و پرورش طراحی و استقرار نیافته است، البته برخی از اقدام‌های اجرایی وزارت آموزش و پرورش به صورت الکترونیکی انجام می‌یابد. ارسال الکترونیک سوال‌ها و تصحیح الکترونیکی اوراق امتحانی دو اقدام کیفی در زمینه استقرار دولت الکترونیکی است. طبق نظر مرکز پژوهش‌های مجلس، وزارت آموزش و پرورش در زمان شیوع کرونا نتوانسته از زیرساخت‌های فناوری بهره ببرد.
ارتقا و توسعه تجهیزات و زیرساخت
فناوری اطلاعات مدارس
ارتقا و توسعه تجهیزات و زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات مدارس موجود، براساس استانداردهای مصوب طی برنامه ششم از جمله دیگر وظایف وزارت آموزش و پرورش است که وزیر در گزارش خود به اقداماتش در این حوزه اشاره کرد. براساس گزارش وزیر در این زمینه اقداماتی چون « توسعه کلاس هوشمند و آموزش و پرورش (تجهیز کلاس‌های درسی به ابزار فناوری اطلاعات حداقل یک رایانه و دیتا پروژکتور) »، «اتصال مدارس به شبکه ملی اطلاعات اینترانت و اینترنت»، «افزایش تعداد کارگاه‌های رایانه‌ای مدارس»، «همکاری با وزارت فناوری اطلاعات درخصوص اجرای ماده ۶۹ قانون برنامه ششم توسعه برای هوشمندسازی روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر و شهرهای کوچک اطراف شهرهای بزرگ»، «استفاده از مشارکت بخش خصوصی»، «برقراری شبکه آموزش مجازی از طریق پیام‌رسان‌های داخلی وزارت آموزش و پرورش (شاد) »، «ارتقای توانمندی و شایستگی‌های حرفه‌ای و سوادهای فناورانه کارکنان و کارشناسان و مدیران» و «همکاری در تهیه بانک اطلاعاتی مکان محور مدارس تحت پوشش ماده ۶۹ قانون برنامه ششم و انعقاد تفاهم‌نامه همکاری و جلب همکاری وزارت ارتباطات در تامین بخشی از زیرساخت شبکه شاد» صورت گرفته است.
اتصال ۷۶ درصد مدارس
به شبکه ملی اطلاعات در سال ۹۸
براساس گزارش وزارت آموزش و پرورش در سال ۹۶، ۲۰ درصد کلاس‌ها هوشمند بودند و در سال ۹۸، به ۲۲ درصد افزایش پیدا کرد. در سال ۹۶، ۷۴.۵۶ درصد مدارس به شبکه ملی اطلاعات متصل بودند. در سال ۹۸، به ۷۶.۷۱ درصد افزایش پیدا کرد. البته مرکز پژوهش‌ها آمارهای گزارش وزارت آموزش و پرورش را تایید کرد. این نکته را هم خاطرنشان کرد که وزارت آموزش و پرورش نتوانست در زمان شیوع کرونا و تعطیلی آموزش حضوری از زیرساخت‌های فناوری اطلاعات مدارس بهره لازم را ببرد و همه آموزش‌ها در بستر شبکه شاد صورت گرفت. سه و نیم میلیون نفر به علت عدم دسترسی نتواستند از آموزش مجازی بهره‌مند شوند. در حالی که زیرساخت‌های فناوری اطلاعات موجود در مدراس باید این خلأ را پر می‌کردند. در زمینه ارتقا و توسعه تجهیزات و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات مدارس و اجرای کامل ماده ۶۹ قانون برنامه ششم توسعه اقدام در خور توجهی انجام نشده است و هم‌اکنون دسترسی بسیاری از مدارس و دانشآموزان به شبکه تبادل اطلاعات به درستی انجام نمی‌شود. در بخش دیگری از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس برخی از تکالیف و برنامه‌های ارایه شده وزیر هنگام رای اعتماد نام برده شده که در این سال‌ها آنها اجرایی نشده است. یکی از این برنامه‌ها که در زمان رای اعتماد وزیر به نمایندگان ارایه داد، «بازآموزی معلمان از طریق توسعه شبکه مدیریت دانش و استفاده بهینه از فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی» است که اقدامی در مورد این برنامه صورت نگرفت. «طراحی و استقرار نظام هوشمند الکترونیکی برای مکان‌یابی مناسب فضاها و مراکز آموزشی، تربیتی و ورزشی» که زیرنظام راهبری و مدیریتی است؛ اما از سمت وزارتخانه در این مورد هم اقدامی صورت نگرفته است.
