اقتصاد؛ مجرم یا بیمار؟

مجید اعزازی

1- سال‌ها طول کشید تا اعتیاد به مواد مخدر از سوی نهادها و دستگاه‌های کشور و حتی در میان مردم، به عنوان «بیماری» شناخته شود نه «جرم»! چند دهه پیش، یعنی همان روزهایی که سریال «آیینه عبرت» از یکی از دو شبکه تلویزیونی جمهوری اسلامی پخش می‌شد، این تصور در میان مردم و ارکان حکومت وجود داشت که فرد معتاد، مجرم است و باید مجازات شود. بر اثر وجود همین رویکرد هم بود که زندان‌ها پر بود از افراد دچار اعتیاد! حالا اما چند سالی است که اعتیاد به عنوان یک بیماری شناخته می‌شود و دیگر نه تنها خبری از آن همه بگیر و ببند نیست که شاهد رشد قارچ‌گونه مراکز ترک اعتیاد در شهرها هستیم. به عبارتی، «مجازات» جای خود را به «درمان» داده است. 

2-ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور منتخب به واسطه کلید زدن مبارزه با فساد در درون و بیرون از قوه قضاییه طی دو ساله اخیر شهره است. از همین رو بود که در جریان مبارزات انتخاباتی از سوی برخی از رقبا مورد انتقاد قرار می‌گرفت که حرکت مثبت مبارزه با فساد را در جایگاه رییس قوه قضاییه شروع کرده‌اید، چرا به این حرکت مثبت در قامت قاضی‌القضات ادامه نمی‌دهید و تلاش می‌کنید رییس قوه مجریه شوید؟ در یکی از مناظرات، رییسی در پاسخ به این انتقاد گفت: «در دستگاه قضایی با مفسد برخورد کردیم، اما جای برخورد با فساد، دولت است. افرادی که آلوده باشند یا زمینه‌ رانت و فساد داشته باشند در دولت جایی ندارند و باید سامانه جامع اطلاعات اقتصادی ایجاد شود تا داده‌های اقتصادی رصد شود. از برنامه‌های ما مساله‌ سامانه شفافیت است که قراردادها، عملکرد شرکت‌ها و مدیران دولتی پشت ویترین قرار بگیرد.»

3- بررسی‌ها و مطالعات اقتصادی نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در پی جهش قیمت نفت در اوایل دهه 1350 و وفور درآمدهای ارزی ناشی از این جهش، وارد نوعی از سیاست‌گذاری مخرب و تورم‌زا شده است و متاسفانه این رویکرد سیاست‌گذاری تاکنون ادامه داشته است. در این حال، هر چه زمان بیشتری می‌گذرد، مضرات آن نمایان‌تر می‌شود. تورم دو رقمی مزمن از جمله مهم‌ترین نشانه‌های بیماری اقتصاد ایران به شمار می‌رود. از همین رو، «تورم» از سوی اغلب اقتصاددانان کشور به عنوان «ام‌الفساد» اقتصاد ایران شناخته می‌شود. البته تورم صرفا یک علامت و نشانه از بیماری اقتصاد ایران است و اساس بیماری اقتصاد کشور را آن‌گونه که اقتصاددانان می‌گویند، باید در نوع حکمرانی و سیاست‌گذاری اقتصادی دولت‌ها و به ویژه در میان سطور نوشته و نانوشته بودجه‌های سالانه که مظهر و نمود عینی سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها به شمار می‌رود، سراغ گرفت. تقلیل و تسکین تورم، نیازمند اقداماتی است که اغلب کشورهای جهان طی دهه‌های اخیر انجام داده‌اند و در حال حاضر با ثبت تورم‌های کمتر از 5 درصد، حال اقتصادشان بهبود یافته است. 4- بی‌گمان همه کشورها برای ارتکاب جرم، مجازات در نظر می‌گیرند و اساسا کار و رویکرد دستگاه‌های قضایی کشورها و از جمله قوه قضاییه ایران، برخورد با مفسدین است و انتظاری جز این از سیستم‌های قضایی نمی‌رود. در این حال، به نظر نمی‌رسد، گزینش و انتخاب افراد پاکدست و متعهد در دولت یا راه‌اندازی و تقویت سامانه‌های شفافیت هیچ مخالفی داشته باشد. اما، جنس مبارزه با فساد اقتصادی از دیدگاه اقتصاددانان، بیش از اینکه معطوف به افراد متخلف دولتی یا سلاطین سکه و ارز و ... باشد، معطوف به درمان بیماری اقتصاد است. معطوف به حکمرانی و سیاست‌گذاری صحیح و اصلاح مکانیسم‌های تورم‌زای اقتصاد است. برای تسکین مهم‌ترین نشانه بیماری اقتصاد ایران (بخوانید تورم)، باید محل و منشأ ایجاد عفونت را جست و درمان کرد. در این صورت است که تعداد افراد آلوده به فساد رو به افول خواهد گذاشت.