سازوکار اجرایی اوراق خرید دین در بورس کالا
علیرضا ناصرپور معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران در نشست «معرفی سازوکار اجرایی اوراق خرید دین کالایی و بررسی فرصت‌های تأمین مالی از طریق این اوراق» با اشاره به این نکته که اوراق خرید دین کالایی به‌نوعی تأمین مالی مناسب برای خریداران است گفت: در میان ابزارهای مالی فعلی بورس کالای ایران در حوزه تأمین مالی که به لحاظ حجم انتشار قابل‌توجه است، اوراق سلف موازی استاندارد بوده که عمدتاً برای تأمین مالی عرضه‌کنندگان کاربرد دارد. در همین راستا همواره درخواستی از سوی خریداران کالاها برای تأمین مالی این گروه نیز به بورس کالا وجود داشت، لذا بررسی‌ها انجام شد تا ابزار و روش تأمین مالی برای خریداران هم طراحی شود که اوراق خرید دین کالایی مطرح و پیشنهاد شد.
ناصرپور افزود: این اوراق مبتنی بر کالاهای معامله‌شده در بورس کالاست و دیون ایجادشده، لزوماً ناشی از معاملات در بورس کالاست و ازاین‌رو تا حدودی تسهیلاتی در فرآیند انتشار آن در نظر گرفته‌شده و فرآیند ثبت این اوراق نیز ساده‌تر دیده‌شده است. درروند اجرای انتشار اوراق خرید دین، مجوزهایی به‌صورت عمومی به عرضه‌کننده داده می‌شود تا سقفی از انتشار را در طول سال و به‌صورت قراردادهای نسیه داشته باشد و در آن امکان تنزیل نیز وجود خواهد داشت.
وی بابیان اینکه دستورالعمل اوراق خرید دین کالایی توسط سازمان بورس و اوراق بهادار مصوب و ابلاغ‌شده اظهار داشت: بورس کالای ایران با برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی در تلاش است تا با دریافت پیشنهادهای مختلف، رویه‌های اجرایی مناسب را در پیشبرد اهداف انتشار این اوراق لحاظ کند. ناصر پور در ادامه به ساختار بازارهای بورس کالای ایران اشاره کرد و گفت: بورس کالای ایران از سه بازار فیزیکی، بازار مشتقه و بازار مالی تشکیل‌شده که اوراق خرید دین کالایی در بخش بازار مالی و در کنار ابزارهایی ازجمله سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوق‌های کالایی قرار دارد که هدف اصلی بخش بازار مالی بورس کالای ایران، تأمین مالی است.
معرفی اوراق خرید دین کالایی
معاون توسعه بازار و مطالعات اقتصادی بورس کالای ایران، اوراق خرید دین کالایی را اوراق بهادار بانامی خواند که به‌منظور خرید مطالبات با سررسید کمتر از یک سال، ناشی از قراردادهای نسیه در بورس کالای ایران منتشر می‌شود؛ همچنین بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار در تاریخ ۱۱ اسفند ۹۴ اوراق خرید دین کالایی به عنوان ورقه بهادار شناخته شد.
ناصرپور همچنین گفت: در این روش تأمین مالی، تولیدکننده محصولات تولیدی را به‌صورت نسیه در بستر معاملاتی بورس کالای ایران به فروش می‌رساند. سپس مطابق با دستورالعمل خرید دین کالایی برای نقد کردن مطالبات مدت‌دار خود، اقدام به انتشار اوراق مذکور می‌کند. درواقع اوراق خرید دین کالایی به عنوان یک ابزار مالی، مختص خرید دینِ ایجادشده ناشی از فروش نسیه در بورس‌های کالایی طراحی شده است.
او اظهار داشت: فرآیند عملیاتی این اوراق بدین‌ترتیب است که پس از وقوع فروش نسیه در بورس کالا، فروشنده کالا که دارنده مطالبات است به عنوان ناشر اقدام به انتشار اوراق خرید دین می‌کند و سرمایه‌گذاران نیز این اوراق را باانگیزه بهره‌گیری از ارزش زمانی پول به تنزیل خریداری می‌کنند به بیان ساده‌تر فروشنده کالایی را به خریدار می‌فروشد اما پول را به‌جای خریدار از بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران مالی دریافت می‌کند.
ناصر پور ادامه داد: جذابیت این اوراق به‌گونه‌ای است که خریدار به دلیل مواجهه با مشکلات مربوط به تأمین سرمایه در گردش به دنبال خرید نسیه مواد اولیه مصرفی خود است. در طرف مقابل فروشنده مواد اولیه نیز به دلیل نیاز به سرمایه در گردش تمایلی به فروش نسیه ندارد زیرا اگر به‌صورت نسیه کالای خود را بفروشد در تأمین سرمایه در گردش خود با مشکل مواجه می‌شود؛ اما با این راهکار فروشنده با انتشار اوراق خرید دِین، پول خود را نقد دریافت می‌کند و خریدار به‌صورت نسیه مواد اولیه مصرفی خود را خریده است.
مشارکت ۳ گروه در اوراق خرید دین کالایی
ناصرپور در بخش دیگری از صحبت‌های خود مشارکت‌کنندگان اوراق خرید دین را ۳ گروه تولیدکنندگان، خریداران کالا و فعالان بازار مالی عنوان کرد و افزود: این اوراق به‌نوعی هم به نفع خریدار و هم فروشنده است. به نفع خریدار است چون فروش نسیه را تقویت می‌کند و به نفع فروشنده است چون علی‌رغم انجام فروش نسیه اما پول خود را زودتر دریافت می‌کند؛ این اوراق در شرایط رکودی قطعاً از استقبال زیادی برخوردار خواهد بود.
به گفته ناصر پور، تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی، نفتی، صنعتی و کشاورزی امکان استفاده از این ابزار را خواهند داشت. همچنین خریداران کالاها برای خریداری جهت مصارف واسطه‌ای و نهایی امکان بهره‌گیری از این ابزار رادارند و از سوی دیگر برای فعالان بازارهای مالی باهدف کسب سود بدون ریسک، امکان سرمایه‌گذاری بر روی اوراق خرید دین کالایی فراهم است.
برخی مزایای انتشار این اوراق
وی ازجمله مزایای انتشار اوراق خرید دین کالایی را تأمین مالی تولیدکننده، نقد شوندگی مطالبات پیش از موعد سررسید و تشویق به فروش نسیه با ضمانت معاملات توسط بورس دانست و خاطرنشان کرد: هدایت پس‌انداز جامعه به سمت بخش واقعی اقتصاد و تأمین مواد اولیه موردنیاز مصرف‌کنندگان واسطه‌ای و نهایی با پرداخت مدت‌دار از مزایای دیگر راه‌اندازی این اوراق است. همچنین معافیت از مالیات بر درآمد، تحریک اقتصاد در شرایط رکودی و حمایت از بخش صنعت با جذب سرمایه‌های عمومی از دیگر مزایای این ابزار مالی به شمار می‌آید. از سوی دیگر در صورت مرسوم شدن این ابزار می‌توان شاهد بود که سررسید فروش‌های نسیه بلندمدت‌تر انجام شود.
۶ فرآیند عملیاتی تأمین مالی
از طریق اوراق خرید دین
ناصر پور ضمن اشاره به ۶ فرآیند عملیاتی تأمین مالی از طریق اوراق خرید دین در بستر بورس کالای ایران تصریح کرد: این فرآیندها شامل عرضه به روش نسیه در بازار فیزیکی بورس کالا توسط فروشنده، تودیع تضامین اولیه جهت ثبت سفارش توسط خریداران، برگزاری حراج در بازار فیزیکی، فرآیند تسویه و تحویل، انتشار اوراق خرید دین و امکان انجام معاملات ثانویه و پرداخت مطالبات به دارندگان اوراق در سررسید هستند.
