روایت بهمنی از عملکرد بانک مرکزی در سال‌های تحریم
گروه بانک و بیمه
محمود بهمنی رییس کل سابق بانک مرکزی در گفت‌وگو با فارس نکاتی را در مورد تحریم بانک مرکزی، تبدیل دارایی‌های خارجی به طلا و انتقاداتی که به مسکن مهر می‌شود، اقدامات بانک مرکزی در دوران تحریم، نرخ ارز و نقدینگی و تورم و بخشنامه‌ها و... مطرح کرده است.
بهمنی گفته است که زمانی که من مسوولیت بانک مرکزی را به عهده گرفتم، میانگین مطالبات معوق بانک‌ها حدود 30درصد بود که توانستیم نسبت مطالبات معوق به تسهیلات اعطایی را به 15.1درصد برسانیم. در این راستا، سامانه الکترونیکی را تدوین کردیم که اگر مطالبات از سررسید می‌گذشت اتوماتیک پس از دوماه به حساب مطالبات سررسید گذشته و پس از 6ماه به حساب مطالبات معوق و پس از یک‌سال به حساب مطالبات مشکوک‌الوصول منتقل می‌شد. لذا مطالبات غیرجاری کاملا شفاف و واقعی شد. حدود 50 سامانه را راه‌اندازی کردیم ازجمله سامانه چک‌های برگشتی، مرکز مبادلات ارزی و پرتال ارزی که مصرف ارز کاملا کنترل شد و توانستیم ورود و خروج کالا را که ارز‌بری و ارزآوری داشت، دقیقا کنترل کنیم. وی درمورد تحریم‌ها می‌گوید: به قول خودشان تحریم‌های فلج‌کننده را برنامه‌ریزی کرده بودند و نقل‌وانتقال پول را تحریم کردند و سوییفت را بستند و ورود طلا و فلزات قیمتی و... را ممنوع کردند و مرتبا صحبت از گزینه نظامی روی میز می‌کردند. قبل از تحریم توانستیم صدها تن طلا و متجاوز از 100میلیارد دلار و با حفظ ذخایر صندوق توسعه ملی ایجاد کنیم و حتی پیش‌بینی می‌کردیم چگونه باید
تحریم‌های طولانی‌تری را از نظر اقتصادی پشت‌سر بگذاریم. مقدار طلای خریداری شده در زمان تحریم و قبل از آن وارد شد و فکر می‌کردیم باید سال‌ها در مقابل فشارهای اقتصادی مقاومت کنیم. قیمت میانگین طلای وارداتی در آن دوران حدود 654دلار هر اونس بود که به بالای 1700دلار در اونس افزایش یافت که ذخایر ما ارزش حدود 3برابری پیدا کرد و هم‌اکنون که قیمت اونس طلا که حدود 1200دلار رسیده باز ما 200درصد سود بردیم و نیاز حدود 15سال طلای کشور را پوشش دادیم.
ما خرید و واردات صدها تن طلا را کاملا به‌صورت سری انجام دادیم حتما اگر موضوع افشا می‌شد هم قیمت‌ها بالا می‌رفت و هم جلو ورودش گرفته می‌شد. با این کار پول خود را از بلوکه شدن در خارج نجات دادیم، ثانیا طلا بهترین گزینه برای حفظ ارزش پول ملی بود و از طرفی به پول ما در آنجا بیش از 2 تا 3درصد سود تعلق نمی‌گرفت و از طرف دیگر فرآیند تبدیل طلا به ارز برای کشورها بسیار ساده است. اساس اقتصاد مقاومتی از همان زمان که مقام معظم رهبری فرمودند، در بانک مرکزی شکل گرفت. وظیفه ما بود که تمام سناریوها و تحریم را پیش‌بینی کنیم.فکر می‌کردیم که بانک مرکزی تحریم نمی‌شود و نباید تحریم شود اما این کار خلاف عرف قوانین بین‌المللی صورت گرفت زیرا که بانک مرکزی در کشور ما مستقل است و هیچ ارتباطی با دولت ندارد و همیشه کار خودش را با اقتدار انجام داده است. مگر در دنیای امروز با 187 کشور در جهان می‌توان کشوری را تحریم مطلق کرد؟
بهمنی گفت: ما برای مسافرت هموطنان‌مان (باتوجه به تحریم) نیاز آنها را در داخل تامین می‌کردیم و همچنین ارز زوار عتبات عالیات و حجاج محترم را نقدا در ایران به آنها می‌دادیم و این ارقام قابل توجه بود. لذا اگر شما نتوانید نیازهای آنها را تامین کنید به بازار آزاد رجوع می‌کنند و خود باعث افزایش قیمت ارز خواهد شد و یکی از راه‌های حفظ قیمت ارز تامین نیازهای آنهاست که ابتدا ما به هر مسافر 2000دلار می‌دادیم که با شدت تحریم‌ها و محدودیت فروش نفت آن را به 200دلار کاهش دادیم. وی در مورد تحویل خزانه و صندوق توسعه گفت: ما با بالای 100میلیارد دلار تحویل دادیم که خوشبختانه اکنون شرایط‌مان بهتر است و آن زمان صندوق توسعه حدود 34میلیارد دلار موجودی داشت. بهمنی در علت افزایش قیمت ارز در اواخر سال90 افزود: صادرات نفت ما از حدود 2.350.000 بشکه در روز یک‌مرتبه به حدود 700.000 بشکه روز رسید و در اواخرسال90 حساب‌های ما را بلوکه کردند، طبیعی بود که به علت کاهش درآمد ارزی و بلوکه شدن وجوه ما قیمت ارز افزایش یابد. در آن زمان قیمت سکه به 1.800.000تومان رسید که ما باتوجه به ذخایر طلای‌مان حدود 9.600.000 قطعه سکه پیش‌فروش کردیم و قیمت سکه
به کمتر از 1.250.000تومان رسید و از آنجایی که ما با قیمت 1.250.000تومان سکه پیش‌فروش کرده بودیم و اکثر قریب به‌اتفاق آمدند و پول خود را پس گرفتند که هم نقدینگی تا حدودی مهار شد و هم طلاها در خزانه ماند. با وصول مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها و کاهش شدید مطالبات معوق نقدینگی به 30.8 و تورم در پایان سال1391 به 30.5درصد کاهش یافت. وی درتوضیح افزایش نقدینگی و تورم گفت: ما مجبور شدیم از 1.226تومان قیمت دلار را به 2.477تومان برسانیم که این موجب شد نقدینه‌خواهی جامعه و تولید بالا برود که اگر نقدینگی تزریق نمی‌کردیم، واحدهای تولیدی با افزایش قیمت ارز 50درصد نیاز خود را می‌توانستند تامین کنند. من اکنون هم این اعتقاد را دارم که تورم معقول از رکود مطلق خیلی بهتر است. ما سعی داشتیم تورم را به زیر 5درصد برسانیم، به‌طوری که تا قبل از اجرای هدفمندی یارانه‌ها تورم ما به 8.9درصد تقلیل یافته بود. طبیعی بود که اجرای هدفمندی و افزایش قیمت‌ها و همچنین کاهش درآمد ارزی و کاهش صادرات نفت قیمت‌ها و تورم بالا برود. ولی ما درحد توان قیمت‌ها و تورم را مهار کردیم در غیر این صورت وضع به نحو دیگری بود.
بهمنی درمورد دلایل تضعیف ارزش پول ملی و تورم گفت: وقتی بانک مرکزی و بانک‌ها تحریم می‌شوند، نقل‌وانتقال پول ممنوع می‌شود، سوئیفت بسته می‌شود، صادرات نفت به یک‌سوم کاهش می‌یابد، درآمد ارزی کم می‌شود و... می‌خواهید پول ملی تقویت شود؟ ما اگر تمهیدات لازم را پیش‌بینی نمی‌کردیم قطعا شرایط به‌گونه دیگری بود. ما بلافاصله برای پیشگیری از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها مرکز مبادلات را ایجاد کردیم تا از این طریق مصرف واقعی ارز را کنترل کنیم و از طرفی دیگر با ایجاد سامانه پرتال ارزی ورود و خروج ارز را کاملا در کنترل گرفتیم. ما برای واردات، ارز را دراختیار بانک‌ها قرار می‌دادیم که به افراد حایز شرایط تخصیص دهند. با ایجاد سامانه پرتال ارزی باید بانک گشایش‌کننده و گمرک و وزارت بازرگانی و بانک مرکزی همگی میزان واردات و ارز تخصیصی را کنترل کنند و اگر ارزی خارج شده باید معادل آن کالا وارد شود و... ما جلو این انحرافات را برای همیشه بستیم و سامانه صرافی‌ها را ایجاد کردیم که کلیه دریافت‌ها و پرداخت‌های خود را در سامانه وارد کنند و حتی خریدوفروش ارز در صرافی‌ها به کنترل درآمد. وی افزود: وزارت صنعت و معدن و تجارت اولویت‌های 10گانه را
طراحی کرد که ما براساس اعلام وزارت مزبور باتوجه به اولویت‌های اعلامی ارز تخصیص می‌دادیم.
بهمنی درمورد انتقادهایی که به انتخاب خانم کیانی‌راد در معاونت ارزی صورت گرفته است، گفت: وی حدود 24سال در امور بین‌الملل کار کرده بود و از کسانی بود که کارش را بسیار خوب می‌دانست و به زبان انگلیسی کاملا مسلط بود و فوق‌لیسانس در رشته کارش بود و اصلح‌ترین گزینه در زمان خودشان بودند و ایشان دنیایی از تجربه و تخصص را همانند خیلی‌ها با خود به بازنشستگی زودرس بردند. مسایل ارزی بانک مرکزی به خصوص عملیات آن در دوران تحریم کاملا محرمانه بود و برای کنترل بیشتر غالبا بنده پاسخگو بودم. مثلا وقتی افزایش قیمت ارز از 1226تومان به 2477تومان اعلام شد موضوع کاملا سری بود و در بعدازظهر پنج‌شنبه که بانک‌ها تعطیل بودند در خارج از ساعت اداری اعلام شد که فرصت هیچ‌گونه سوءاستفاده‌یی نباشد. بهمنی درپاسخ به انتقادهایی که از صدور بخشنامه‌های متعدد مثلا ظرف یک‌سال 43 بخشنامه که بعضی بخشنامه‌ها، بخشنامه‌های قبلی را نقض می‌کرد، گفت: در شرایط تحریم و تغییرات پی‌درپی باید متناسب با شرایط تغییرات و بخشنامه‌ها صادر شود. لذا این امر علاوه بر اینکه عمل بسیار مثبت است، پویایی و توجه سازمان را نشان می‌دهد، مثلا وقتی قیمت ارز دوبرابر می‌شود یا کشوری حساب ما را می‌بندد باید بلافاصله بخشنامه ذی‌ربط متناسب با آن تغییر کند. یا کالایی هنوز ترخیص نشده و قیمت ارز دوبرابر شده حتما باید بخشنامه جدید باتوجه به شرایط صادر شود. وقتی کالا با قیمت ارز مبادله‌یی وارد می‌شود به همان قیمت به فروش نمی‌رسد و برای فروش کالای واردشده باید کنترل و نظارت باشد. در غیر این صورت کالای وارد شده غالبا با نرخ آزاد به فروش می‌رسد که این مابه‌التفاوت یک رانت است.
