تخریب منابع طبیعی علت وقوع سیل

دکتر حسن احمدی

در حال حاضر متاسفانه شرایط آبی و خاکی کشور خوب نیست و نباید این مساله از سوی مسوولان نادیده گرفته شود. ما در ایران ساختار کاربردی در بخش کشاورزی و برنامه‌ای برای اینکه با توجه به شرایط اقلیمی و اکولوژیک چه محصولاتی را در چه مناطق کشت کنیم، نداریم. ما خواهان خودکفایی از طریق افزایش تولیدات کشاورزی هستیم در حالی که تمام کشورهای دنیا هم تولیدات داخلی دارند و هم برخی محصولات کشاورزی را وارد می‌کنند. زمانی با توجه به شرایط اقلیمی و اکولوژیک کشور توسعه بر مبنای کشاورزی امکان‌پذیر بود اما با ورود بی‌برنامه صنایع به کشور و افزایش جمعیت طی چند دهه گذشته هم صنایع به‌دلایل مختلف جایگاه اصلی خود را از دست دادند و هم افزایش نیاز غذایی مردم منجربه به این شده که هرچقدر فعالیت‌های کشاورزی را افزایش دهیم تنها باعث تخریب اراضی، کاهش منابع طبیعی و در نتیجه تخریب سرزمین شود. فراموش نکنیم برنامه‌های توسعه باید بر مبنای داشته‌ها باشد.  در ایران هر بخش و نهادی جداگانه فعالیت می‌کند و  همبستگی بین بخش‌های مختلف حتی بین ارکان‌ مختلف وزارت جهاد کشاورزی نیزوجود ندارد و نبود همبستگی بین سازمان‌های مختلف بزرگ‌ترین مشکلی است که در بخش کشاورزی نمایان می‌شود و باعث تخریب منابع طبیعی شده است. از سوی دیگر بستر منابع طبیعی زیرساخت کشاورزی است، اگر این بستر از بین برود و نابود شود همه‌چیز را از دست داده‌ایم. سیل‌های سال ۹۸ براثر تخریب منابع طبیعی از جمله جنگل‌ها و مراتع در بالادست به وقوع پیوست که به اراضی کشاورزی یا چراگاه تبدیل شده بودند این در حالی است که این سیل‌ها اراضی کشاورزی در ‌پایین‌دست را نیز از بین برد بنابراین درصورتی که منابع طبیعی حفظ شود کشاورزی نیز حفظ خواهد شد. حدود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تن خاک کشور سالانه تخریب و از دسترس خارج می‌شود که نتیجه سیل‌هایی است که براثر از بین رفتن ‌پوشش گیاهی و منابع طبیعی رخ می‌دهد. وزارت جهاد کشاورزی باید با بهره‌گیری از دیدگاه‌های کارشناسان، دانشگاهیان و طبق ضوابط مرسوم و به‌روز دنیا برنامه‌های علمی و کاربردی برای بخش کشاورزی در نظر گیرد تا علاوه‌بر اینکه محصولات بنا بر نیاز آبی مختلف در مناطق مناسبی کشت شوند برنامه‌ای برای میزان تولید محصولات کشاورزی برای تامین نیاز داخلی و درصورت لزوم صادرات مازاد تولیدات داشته باشد. ۹۲ درصد آب استحصالی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود اما با این راندمان کشاورزی ‌پایین است. لازم است وزارت جهاد کشاورزی با یک برنامه اصولی راندمان کشاورزی را بر مبنای میزان آب موجود افزایش دهد. وزارت جهاد کشاورزی در دوره‌های ترسالی یا زمان‌هایی که بارندگی مطلوب است سطح زیر کشت را افزایش می‌دهد در حالی که ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه‌خشک است. در این شرایط میزان بهره‌برداری را باید بر واحد سطح افزایش دهیم و نه اینکه سطح کشت را گسترش دهیم و باعث تخریب مراتعی شویم چراکه با حاکمیت خشکسالی این اراضی رها و در مناطق خشک براثر وزش باد و در مناطق نیمه خشک براثر سیل تخریب می‌شوند. به هر حال توسعه کشاورزی بدون در نظر گرفتن منابع طبیعی بی‌فایده است، کارشناسان زبده‌ای در بخش‌های مختلف حوزه آب و خاک داریم که متاسفانه از آنها به‌درستی بهره‌ گرفته نمی‌شود همچنین قوانینی برای حفظ منابع طبیعی و محیط زیست در کشور وجود دارد اما این قوانین اجرا نمی‌شود و دستگاه‌های متولی حفظ منابع طبیعی و محیط زیست از قدرت کافی نسبت به سایر نهادها و دستگاه‌های اجرایی برخوردار نیستند. اگر همین روند را ادامه دهیم به زودی همین منابع اندک آب و خاک را هم از دست خواهیم داد و دچار مشکلات زیادی در این زمینه خواهیم شد.