سناریوی خطرناک فساد نهاده‌ها
تعادل | فرشته فریادرس |
زنگ هشدار فساد نهاده‌های دامی به صدا درآمد. چند ده هزارتن نهاده دامی دولتی و خصوصی در گمرکات شمال کشور در حال فساد و متروکه شدن قرار دارند؛ این را معاون گمرک می‌گوید. هرچند رییس سازمان حفظ نباتات کشور این اظهارات را رد می‌کند و می‌گوید: هیچ نهاده دامی در گمرکات شمال وجود ندارد که به دلیل موضوعات قرنطینه گیاهی معطل مانده باشد. اما آنچه که متولیان گمرک و واردکنندگان این کالا بر آن صحه می‌گذارند، ماندگاری نهاده‌های دامی در گمرکات و خطرفساد‌پذیری آنهاست که به دلیل ناهماهنگی‌ها و برخی سوء مدیریت‌ها در حال رخ دادن است. سناریوی خطرناکی که در صورت تداوم آن، تبعاتی نظیر «نوسانات افزایش قیمت کالاهای اساسی چون گوشت، مرغ، شیر و...، کمبود این کالاها یا حتی تعطیلی واحدهای تولیدی» را رقم خواهد زد. به نحوی که طی هفته‌های اخیر نیز شاهد تجمع اعتراضی جمعی از دامداران در برخی استان‌ها به گرانی روزانه خوراک دام بودیم، که یکی از دلایل آن می‌تواند کندی ترخیص نهاده‌ها از گمرک وکمبود آن در بازار باشد. در همین حال، برخی از فعالان اقتصادی هم درباره کاهش واردات نهاده‌های دامی به کشور هشدار می‌دهند و ادامه این روند را خطرناک می‌دانند. به گفته آنها، روند ترخیص نهاده‌های دامی به صورت قطره چکانی صورت می‌گیرد و از دولت خواسته‌اند هر چه سریع‌تر تدبیری فوری برای این مساله بیندیشد. آنها همچنین در واکنش به اظهارنظر مسوولان جهاد کشاورزی مبنی بر اینکه نهاده‌های دامی موجود در بنادر برای تأمین نیاز ۹ ماه تولید کافی است و جای نگرانی ندارد، بیان کردند، زمانی می‌توانیم بگوییم کالا به اندازه کافی داریم که امکان آزادسازی آن کالا هر لحظه وجود داشته باشد اما کالایی که ارز به آن تخصیص نیافته، امکان ترخیص ندارد و عملاً نمی‌تواند به دست تولیدکننده برسد؛ بنابراین نمی‌توان مدعی بود که کالا به اندازه کافی وجود دارد.
زنگ هشدار فساد نهاده‌های دامی
ماندگاری کالاها از سال ۹۷ تاکنون به یک معضل اساسی در چرخه اقتصاد کشور مبدل شده است. حال اما با فرا رسیدن فصل گرما زنگ هشدار از بین رفتن و فساد برخی کالاهای اساسی به صدا درآمده است؛ «کالاهای مهمی چون نهاده‌های دامی». به‌طوری‌که اخیرا معاون فنی گمرک از احتمال فاسد شدن چند ده هزار تن نهاده دامی دولتی و خصوصی در گمرکات شمال کشور خبر داد وگفت: اگر گمرک مدارک مربوط به ترخیص کالا را دریافت نکند، باید برای متروکه کردن کالاهایی که در معرض فساد هستند اقدام کند. البته اظهارات او، نشان می‌دهد صاحب کالا، کالای وارد شده را به امید گران شدن در گمرکات نگه نمی‌دارد و این فرضیه که صاحبان کالا در گمرکات احتکار می‌کنند، رد می‌شود چراکه هیچ‌کسی نمی‌گذارد اموال و دارایی‌اش در گمرکات یا بنادر تلف شود. البته رییس سازمان حفظ نباتات کشور صحبت‌های معاون فنی گمرک را تکذیب می‌کندو می‌گوید: هیچ محموله‌ای (نهاده دامی) در گمرکات شمال کشور وجود ندارد که به دلیل موضوعات قرنطینه گیاهی معطل مانده باشد. چنگلوایی رییس سازمان حفظ نباتات کشور در واکنش به این خبر به چند نکته اشاره کرده ونوشته: طبق قانون و ضوابط، صدور مجوز قرنطینه گیاهی برای محموله‌های دامی منوط به ارایه اسناد معتبر همراه کالا و سلامت آن از نظر عدم آلودگی به آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز قرنطینه‌ای است. در حوزه قرنطینه گیاهی، سازمان حفظ نباتات به محض دریافت اسناد و مدارک معتبر و متعاقب آن بازدید و بررسی محموله‌های کشاورزی و حصول اطمینان از عدم آلودگی به آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز قرنطینه‌ای اجازه ترخیص صادر و هیچگونه تعللی ایجاد نمی‌شود. او در بخش دیگری از اظهارات خود آورده است که بر اساس بررسی‌های به عمل آمده هیچ محموله‌ای (نهاده دامی) در گمرکات شمال کشور وجود ندارد که به دلیل موضوعات قرنطینه گیاهی معطل مانده باشد. اما به دلیل حساسیت موجود از معاون فنی گمرک درخواست کردیم چنانچه مصداق یا مصادیقی از نهاده‌های دامی معطل مانده در گمرک به دلیل تشریفات قرنطینه‌ای سراغ دارند سریعا اعلام کنند تا رسیدگی و اقدام لازم به عمل‌آید.
با این حال، آن چیزی که در حال حاضر حائز اهمیت است، سناریوی تلخ کندی فرایند ترخیص کالاها است که می‌تواند تبعاتی نظیر ایجاد نوسانات افزایشی به قیمت کالاهای اساسی، کمبود این کالاها یا حتی تعطیلی واحدهای تولیدی را در پی داشته باشد. به‌طوری‌که کمبود نهاده‌های تولید به قیمت دولتی موجب تشکیل صف مرغ و روغن و کمبود خوراک و نهاده‌های دامی سبب کشتار گاوهای مولد شد. از سوی دیگر در روزهای اخیر زمزمه افزایش مجدد و 47 درصدی قیمت شیر دامداری‌ها به دلیل افزایش قیمت نهاده‌ها مطرح شده که در این خصوص می‌توان گفت تسهیل و تسریع در واردات این کالاها موجب کنترل قیمت در مراحل بعدی تولید انواع محصولات لبنی خواهد شد.
اعتراض به اظهارات مسوولان جهاد
اگرچه سرپرست دفتر خدمات بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی گفته که نهاده‌های دامی موجود در بنادر برای تأمین نیاز ۳ ماهه بخش تولید کافی است، اما فعالان بخش خصوصی درباره وضعیت واردات نهاده‌های دامی به کشور هشدار می‌دهند و ادامه این روند را خطرناک می‌دانند. حسن عباسی معروفان اخیراً عنوان کرده بود که در حال حاضر ۴ میلیون و ۳۵۰ هزارتن نهاده دامی در ۹ بندر کشور وجود دارد در حالی که نیاز ماهانه کشور حدود یک میلیون و ۳۰۰ تا یک میلیون ۷۰۰ هزار تن است، بنابراین موجودی بنادر برای تأمین نیاز ۳ ماهه بخش تولید کافی است. به گفته او، تأمین کالای اساسی استمرار دارد و تاکنون ۱۱ میلیون تن از چهار نوع کالای ذرت، جو، کنجاله و دانه سویا ثبت سفارش شده که به مرور به کشور وارد می‌شود و ما تا حدود ۹ ماه آینده نگرانی بابت تأمین نهاده دامی نخواهیم داشت.
با این حال فعالان بخش خصوصی روند ترخیص نهاده‌های دامی را قطره چکانی می‌دانند و از دولت خواسته‌اند هر چه سریع‌تر تدبیری فوری برای این مساله بیندیشد. فعالان این حوزه در واکنش به صحبت‌های معروفان می‌گویند: ما زمانی می‌توانیم بگوییم کالا به اندازه کافی داریم که امکان آزادسازی آن کالا هر لحظه وجود داشته باشد اما کالایی که ارز به آن تخصیص نیافته، امکان ترخیص ندارد و عملاً نمی‌تواند به دست تولیدکننده برسد بنابراین نمی‌توان عنوان کرد که کالا به اندازه کافی وجود دارد. فعال بخش خصوصی و حتی خود متولیان گمرک، از احتمال فاسد شدن این کالاها و کاهش حجم آنها خبر می‌دهند. از طرفی این احتمال وجود دارد که به دنبال فساد این کالاها آنها را تحویل کارخانجات الکل‌سازی بدهند یا در دریا بریزند و معدوم کنند.
در همین حال، عضو هیات‌مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران معتقد است که «عدم تامین و تخصیص به موقع ارز، وجود ناهماهنگی‌ها در بستر توزیع نظام توزیع نهاده‌های دامی و اخیرا نیز محدودیت‌های ناوگان حمل و نقل داخلی کشور در بارگیری و حمل کالاهای اساسی از گمرکات» عواملی هستند که منجر به ماندگاری کالاهای اساسی مورد نیاز کشور در گمرکات می‌شوند.
بنابه اظهارات محمد مهدی نهاوندی، تداوم فرآیند تامین کالاهای اساسی مورد نیاز کشور با توجه به بروز خشکسالی کم سابقه و افت ظرفیت تولید داخلی علوفه مورد نیاز کشور از یک سو و افزایش ۳۰ درصدی قیمت جهانی کالاهای اساسی از سوی دیگر نیازمند توجه و برنامه‌ریزی ویژه‌ای است. متاسفانه همزمانی این مشکلات با تغییر دولت نگرانی‌هایی برای مغفول ماندن احتمالی این موارد مهم که تاثیر مستقیم بر تولید و سفره مردم خواهد گذاشت را درپی دارد.
او معتقد است که بخشی از تبعات ناهماهنگی‌ها و به ویژه کندی در فرآیند تامین کالاهای اساسی به واردکنندگان نهاده‌های دامی تحمیل و موجب می‌شود اقلامی که به بنادر و گمرکات رسیده‌اند به‌رغم تمامی تلاش مسوولان گمرک و واردکنندگان امکان ترخیص پیدا نکنند. نهاوندی، با بیان اینکه صاحبان کالا متضرر از معضل کندی در ترخیص کالا از گمرکات هستند، می‌گوید: هر روز تاخیر در ترخیص کالاهای اساسی از بندر به جز زیان بیشتر نتیجه‌ای برای صاحب کالا ندارد. از آن‌سو، آمارهای ارایه شده هم نشان می‌دهد، از ابتدای فروردین تا ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ ارزش واردات روغن خام، دانه‌های روغنی، کنجاله، جو و ذرت ۴۸۶ هزار و ۳۹۶ یورو بوده که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۶۲۵ هزار و ۷۶۳ یورو بوده است. بنابراین امسال با ۲۲ درصد کاهش در این حوزه مواجه هستیم. همچنین میزان این واردات به لحاظ وزنی یک میلیون و ۱۱۷ هزار و ۴۶۹ تن است که این رقم در مقایسه با واردات دو میلیون و ۳۶۷ هزار و ۸۵۴ تنی مدت مشابه سال گذشته ۵۳ درصد کاهش را نشان می‌دهد. با این‌همه خبر فاسدشدن بخشی از نهاده‌های موجود در گمرک وکاهش واردات نهاده‌های دامی در حالی است که دام‌های مولد به دلیل کمبود خوراک راهی کشتارگاه می‌شوند. به‌طوری‌که مدیرعامل اتحادیه دامداران ایران می‌گوید، دام‌های مولد را کشتار می‌کنیم تا شاهد گرسنگی آنها نباشیم. مجتبی عالی در گفت‌وگوی خود با «ایلنا» گفته است: تازه بعد از ماه‌ها هشدار درباره کشتار دام‌های مولد به تازگی مسوولان از خواب بیدار شده‌اند، هرچند نتیجه هم به دنبال نداشته است. بنابه اظهارات او، بیشتر از یکماه است که به دلیل گرانی نهاده‌ها دامداران توان سیر کردن دام‌های خود را ندارند و شاهد گرسنگی آنها هستند. هرچند عالی معتقد است مشکل گرانی نهاده‌های دامی ربطی به کمبود ندارد، چراکه نهاده‌های زیادی وارد شده، اما در گمرک انبار شده و بخشی از آن در حال کپک زدن است. به گفته او، سوء مدیریت شرایط کنونی را برای دامداران رقم زده است و هر روز شرایط را بدتر می‌کند. عالی همچنین سامانه بازارگاه را نیز که توسط وزارت جهادکشاورزی برای مدیریت توزیع نهاده‌دامی راه‌اندازی شده ناکارآمد دانست.
