بحران خاموشی
سخنگوی صنعت برق: خاموشی‌های گسترده در راه است
وزیر کشور: کمبود برق چالش جدی کشور است
نرگس رسولی |دیروز به روال روزهای گذشته تهرانی‌ها شاهد خاموشی‌های گسترده بودند و دچار هت‌تریک خاموشی‌ها هم شدند؛ خاموشی‌های 3 ساعته و 4 ساعته آن‌هم برای سه‌بار در روز. خاموشی که مسوولان دولتی علت آن را در کمبود آب، نبود ظرفیت تولید، عدم زیرساخت‌های کافی و... می‌خوانند. البته تهرانی‌ها قبلا هم شاهد خاموشی‌های گسترده در سنوات گذشته بودند، تابستان ٨٦ زمانی که مردم مجبور بودند خاموشی‌های گسترده را تحمل کنند، شاید تنها چیزی که کمی التیام‌دهنده گرمای هوا و تاریکی بود علم به این مطلب بود که مردم آن روز را در تاریکی گذراندند تا زمستان سخت ٨٥ مردم استان‌های شمالی کشور بتوانند با استفاده از برق تولیدی نیروگاه‌های آبی خانه‌های‌شان را گرم نگه دارند. خاطرات زمستان سرد ٨٥ و تابستان گرم ٨٦ اگرچه هیچ نوعی عدم مدیریت صحیح را توجیه نکرد اما مردم به خاطر همراهی و همدردی سه ماهه سخت تابستان را پشت سر گذاشتند. اما حالا چطور؟ نه زمستان سختی در سال ٩٩ پشت‌سر گذاشته‌ایم و نه برق نیروگاه‌ها صرف گرم و روشن نگه داشتن خانه استان‌های شمالی کشور شد تا دل خوش به چرخش صنعت این روزها با همراهی پشت سر گذاشته شود. این روزها خبرهای توانیر بیشتر خبرهای پلیسی است تا مدیریت خاموشی‌ها. گویا توانیر که طی سال‌های گذشته به دنبال تشویق به کاهش مصرف برق بود این روزها را تنها به ضبط و دستگیری ماینرهای خانگی و صنعتی می‌گذراند تا در کنار تمام آمارهای هدررفت برقی که در دهه‌های گذشته در کارنامه توانیر نوشته می‌شد امسال با ضبط و کشف ماینرها پرونده قطورتری را روی میز توانیر گذاشته است. حالا که توانیری‌ها این کشفیات را عامل جلوگیری از مصرف برق می‌دانند اما خارج شدن چندین نیروگاه از مدار تولید باعث شد تا خاموشی‌ها میزبان تهرانی‌ها، کرجی‌ها و حتی برخی دیگر از استان‌ها باشند.
البته گویا این خاموشی‌ها فقط مردم را غافلگیر کرده و دست‌اندرکاران پیش از این منتظر خاموشی‌ها بودند، چراکه علی بخشی، رییس هیات‌مدیره سندیکای صنعت برق با بیان اینکه وقوع خاموشی‌های امسال کاملا قابل پیش‌بینی بود، گفته: نرخ رشد ظرفیت نیروگاهی کشور از ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۹ به طور کلی نزولی بوده و از ۸.۸درصد در سال ۱۳۸۹ به ۲.۲درصد در سال ۱۳۹۹ کاهش یافته و رشد متوسط سالانه در ۱۰ سال گذشته ۳درصد بوده است. او با بیان اینکه در پنج سال اخیر سهم بخش تولید از مجموع سرمایه‌گذاری انجام شده، حدود ۱۵درصد بوده است، اظهار کرد: معادل ارزی سرمایه‌گذاری انجام شده نشان می‌دهد که روند سرمایه‌گذاری در صنعت برق از سال ۱۳۸۷ نزولی شده و از ۶.۵ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۷ به ۰.۶۳ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۹ رسیده است. این روند نزولی سرمایه‌گذاری با روند نزولی نرخ رشد افزایش ظرفیت نیروگاهی کشور هم همخوانی دارد.
او با بیان اینکه روند رشد تقاضا در دهه گذشته صعودی بوده و به طور متوسط 5درصد رشد داشته است، گفت: این در حالی است که روند رشد ظرفیت تولید برق کشور در ۱۰ سال گذشته به طور متوسط نزولی بوده و متوسط رشد آن 3درصد بوده است. این تفاوت نرخ رشد منجر به شکاف عرضه و تقاضا می‌شود که در نتیجه آن حجم عرضه برق از حجم تقاضای برق جا مانده و منجر به خاموشی می‌شود.
رمزارزها نمی‌تواند عامل اصلی باشد
به گفته رییس هیات‌مدیره سندیکای صنعت برق درخصوص استخراج غیرقانونی رمزارزها که به عنوان عامل بروز خاموشی‌های ابتدای سال ۱۴۰۰ مطرح شده، اگرچه به دلیل نبود اطلاعات دقیق، نمی‌توان مبتنی بر داده استدلال کرد، ولی می‌توان مدعی شد که موضوع رمزارزها نمی‌تواند عامل اصلی باشد، چراکه شکاف بین عرضه و تقاضای برق روندی داشته است که از سال‌های قبل وجود داشته و بدون ظهور رمزارزها (چه قانونی چه غیرقانونی)، پدیده خاموشی بازهم مشاهده می‌شده است. بخشی با اشاره به ظرفیت‌های صنعت برق، گفت: این صنعت ۱۵۰ هزار اشتغال مستقیم ایجاد کرده و ۲۰۰۰ بنگاه اقتصادی بزرگ و کوچک و متوسط در آن فعال هستند، سهم یک درصدی از تولید ناخالص داخلی دارد و سهم ارزش افزوده بخش تولید، انتقال و توزیع از کل ارزش افزوده صنعت برق ۵۶درصد تخمین زده می‌شود.
او با بیان اینکه سهم بخش تولید تجهیزات برقی ۴۴درصد بوده، اظهار کرد: میزان مطالبات صنعت برق بدین شرح است که ۱۰ هزار میلیارد تومان میزان مطالبات بخش خصوصی از وزارت نیرو است. در حالی که تنها با تخصیص ۱۰۰۰ میلیارد تومان به سازندگان و پیمانکاران کوچک و متوسط امکان نجات تمامی شرکت‌های کوچک و متوسط فعال صنعت برق ناشی از مطالبات معوق فراهم خواهد شد.
افت سرمایه‌گذاری
در طول یک دهه اخیر
به گفته رییس هیات‌مدیره سندیکای صنعت برق سرمایه‌گذاری در صنعت برق از ۶.۵ میلیارد دلار در سال ۱۳۸۵ به ۶۳۰ میلیون دلار در سال ۹۹ رسیده و تعداد قراردادهای متوقف در حوزه توزیع بیش از ۳۰۰ قرارداد و تعداد قراردادهای متوقف در حوزه انتقال: بیش از ۱۰۰ قرارداد است. بخشی با اشاره به ابرچالش‌های صنعت برق ایران، گفت: چرخه معیوب اقتصاد برق که شامل قیمت‌گذاری برق، کسری بودجه و کاهش سرمایه‌گذاری می‌شود یکی از چالش‌های صنعت شناخته شده، همچنین نظام حقوقی و قراردادی یکجانبه و ناکارآمد که شامل عدم تعدیل قراردادها، توقف قراردادها و انباشت بدهی به بخش خصوصی است از دیگر مشکلات این صنعت است. او افزود: مشکلات پایداری شبکه و ناترازی، مشکلات زنجیره تامین و صادرات برق، چالش دسترسی به مواد اولیه از صنایع بالادستی، توسعه فناوری و خرید ساخت داخل و کاهش صادرات تجهیزات و خدمات مهندسی از دیگر مشکلات این صنعت است.
عبور از مصرف
البته مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق باز هم روی میزان مصرف مانور می‌دهد و می‌گوید: امروز به دلیل گرمای هوا، احتمالا مصرف برق از ۶۶ هزار مگاوات عبور خواهد کرد. او با بیان اینکه سه روز بسیار گرم را پیش رو داریم، گفت: روز یکشنبه نیاز مصرف به ۶۵ هزار و ۹۰۰ مگاوات رسید که تاکنون در صنعت برق سابقه نداشته است، اما با توجه به گرمای پیش رو، احتمال اینکه این میزان حتی از ۶۶ هزار مگاوات نیز فراتر رود، وجود دارد. به منظور حفظ پایداری شبکه، رله‌های فرکانسی به‌کار گرفته شده است و هنگامی که تراز تولید و مصرف از حد استاندارد فراتر رود و امکان کنترل مصرف وجود نداشته باشد، این رله‌ها به صورت خودکار به‌کار افتاده و برق تعدادی از مشترکان را قطع می‌کنند. سخنگوی صنعت برق با عذرخواهی از مشترکان به دلیل بروز این‌گونه خاموشی‌های خارج از برنامه، تصریح کرد: در صورتی که رله‌های فرکانسی به درستی عمل نکنند، شاهد خاموشی گسترده‌ای در کشور خواهیم بود و به همین دلیل به این رله‌ها جهت حفظ پایداری شبکه برق کل کشور نیازمندیم. او با اشاره به اینکه نیروگاه‌های کشور توان تولید بیش از ۵۵ هزار مگاوات را ندارند، گفت: هم‌اکنون شاهد فاصله ۱۱ هزار مگاواتی تولید و مصرف برق هستیم که این میزان فاصله تولید و مصرف را باید با فعالیت‌ها و برنامه‌های جابه‌جایی بار صنایع و مشترکان عمده پر کنیم یا اگر امکان‌پذیر نباشد، ناچار از اعمال خاموشی خواهیم شد. او در عین حال با اشاره به ضرورت همکاری و مدیریت بار توسط صنایع از عدم هماهنگی صنایع سخن می‌گوید و می‌افزاید: متاسفانه در تعدادی از استان‌ها شاهد عدم همکاری صنایع هستیم و همین موضوع مشکل را مضاعف کرده است در حالی که براساس مصوبات دولت، صنایع موظف به کاهش ۵۰درصدی مصارف از سال ۱۳ تا ۲۱ هستند. سخنگوی صنعت برق تصریح کرد: در صورت همکاری صنایع، ما هم در ماه‌های بعدی با آنها نهایت همکاری را خواهیم داشت. رجبی مشهدی همچنین تاثیر راهکار‌های مدیریت مصرف را در جلوگیری از بروز خاموشی بسیار مهم آنی عنوان کرد و گفت: در صورتی که مشترکان از سایه‌بان برای کولر‌های آبی استفاده و از دور کند این نوع کولر‌ها بهره بگیرند، شاهد کاهش ۲ هزار مگاواتی مصرف برق خواهیم بود. او افزود: اگر دمای کولر‌های گازی در کشور به جای ۱۸ روی ۲۵ درجه تنظیم شود، شاهد کاهش ۵ هزار مگاواتی مصرف برق خواهیم بود. سخنگوی صنعت برق گفت: با هر یک درجه افزایش درجه ترموستات کولرگازی، ۳درصد از مصرف برق این نوع کولر‌ها کم می‌شود. بحثی که از 2 سال پیش مانور زیادی روی آن شده است و هنوز هم جای کار دارد.
مجلس چه می‌کند؟
طبق گفته رییس کمیسیون انرژی مجلس در روزهای گذشته اعضای کمیسیون تماس‌هایی را با مسوولان وزارت نیرو درباره علت قطعی مکرر برق داشته‌اند و در همین خصوص کمیسیون جلسه فوق‌العاده‌ای را روز چهارشنبه هفته جاری با مسوولان وزارت نیرو درباره قطعی مکرر برق خواهد داشت.
حسنوند ادامه داد: انتظار این بود که قبل از وقوع اتفاقات اخیر وزارت نیرو به عنوان متولی این موضوع، نسبت به پیش‌بینی و اتخاذ تمهیدات لازم اقدام می‌کرد، به هر حال برخی اتفاقات قابل پیش‌بینی و پیشگیری است. نماینده اندیمشک در مجلس با بیان اینکه از ابتدای سال وزارت نیرو باید نسبت به اورهال بخشی از نیروگاه‌ها و جلوگیری از استخراج رمزارزها که بعضا غیرقانونی و بعضا با مجوزهای دولت استخراج می‌شوند، اقدام می‌کرد، افزود: البته علی‌رغم تاکیداتی که از سوی کمیسیون انرژی مجلس انجام شد همچنان شاهد استخراج غیرقانونی رمزارزها در کشور هستیم که به صورت غیرقانونی بخشی از برق تولیدی کشور را مصرف می‌کنند که وزارت نیرو و دستگاه‌های ذی‌ربط باید به صورت قانونی با آنها برخورد کنند. رییس کمیسیون انرژی مجلس با تاکید بر اینکه باید زمان‌بندی دقیقی درباره اعلام خاموشی‌ها در مجموعه‌های اداری، صنعتی و مشترکین خانگی، اعلام شود، گفت: قطعا با برنامه‌ریزی‌های دقیق شاهد کاهش خاموشی‌ها خواهیم بود، البته توقع مردم هم این است که زمان‌بندی خاموشی‌ها که اعلام می‌شود طبق آن انجام شود و به طور ناگهانی این اتفاق رخ ندهد. حسنوند با اعلام اینکه همراه با قطعی برق مشکل دیگری که رخ داده، قطعی آب در برخی مناطق است، ادامه داد: در برخی مناطق تامین آب شرب از چاه‌های عمیق است که عمدتا با برق این اقدام صورت می‌گیرد که باید با برنامه‌ریزی‌های لازم مانع از قطعی آب در این مناطق شد تا مردم کلافه نشوند. او با بیان اینکه وزارت نیرو باید نسبت به واردات برق در مقطعی که احساس می‌شود لازم است اقدام کند یا اینکه برای این موضوع با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی برنامه‌ریزی‌های لازم از قبل انجام می‌شد، افزود: از سوی دیگر مدیریت گروه‌های پرمصرف باید به‌گونه‌ای باشد که کمترین آثار را در زندگی مردم داشته باشند، البته گویا اراده‌ای برای قطع برق مجموعه‌های پرمصرف وجود ندارد، وزارت نیرو باید نسبت به این کار اقدام کند و ضمنا فعالیت برخی مجموعه‌هایی که ضرورت ندارد، می‌تواند در اولویت بعدی مصرف قرار گیرد. رییس کمیسیون انرژی مجلس درباره اقدامات این کمیسیون برای کاهش قطعی‌های برق، اظهار داشت: در روزهای گذشته اعضای کمیسیون تماس‌هایی را با مسوولان وزارت نیرو درباره علت قطعی مکرر برق داشته‌اند، علی‌رغم اینکه نمایندگان در حال حاضر برای سرکشی در حوزه‌های انتخابیه خود هستند، کمیسیون جلسه فوق‌العاده‌ای را روز چهارشنبه هفته جاری با مسوولان وزارت نیرو درباره قطعی مکرر برق خواهد داشت.
مردم کلافه
البته رییس مجلس هم واکنش داشته و در پیامی توییتری نوشته: «قطعی مکرر برق در سراسر کشور و مختل شدن زندگی و کسب‌وکار مردم، نیازمند تدبیر و مدیریت است؛ اگر افزایش مصرف و مازاد تقاضا به هر دلیلی در کوتاه‌مدت جبران نمی‌شود، لااقل به برنامه اعلام‌شده خاموشی‌ها پایبند باشید تا مردم بتوانند مشکلات را تدبیر کنند. مردم از این همه بی‌برنامگی کلافه شده‌اند.»
بازگشت برق هسته‌ای
و حالا بعد از هت‌تریک خاموشی‌ها در یک روز، علی‌اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی مسائل مالی را عمده‌ترین دلیل عدم دستیابی به اهداف تولید ۲۰ هزار و ۸ هزار مگاوات برق هسته‌ای در کشور دانسته و گفته که تا 2 روز دیگر برق هسته‌ای بوشهر وارد مدار می‌شود. رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان اظهار داشت: خارج شدن نیروگاه هسته‌ای بوشهر از مدار به دلیل مسائل فنی بود و این موضوعی است که برای نیروگاه‌ها به صورت طبیعی ایجاد می‌شود و این موضوع تقریبا حل شده و ظرف 2، 3 روز آینده وارد مدار خواهد شد. علی‌اکبر صالحی تصریح کرد: در حال تامین سوخت جدید نیروگاه بوشهر هستیم و منابع مالی آن نیز در حال تامین است و وزارت نیرو بدهی‌ای که به سازمان داشت را پرداخت کرد و امروز نیز بانک مرکزی دستور داد تا حواله پرداخت سوخت جدید نیروگاه، به روسیه با سرعت بیشتری انجام شود. رییس سازمان انرژی اتمی گفت: سوخت فعلی نیروگاه بوشهر تا 2، 3 ماه آینده به پایان می‌رسد سپس ما سوخت جدید را بارگذاری خواهیم کرد و با بازگشت نیروگاه هسته‌ای به مدار تولید، ظرفیت هزار مگاواتی نیروگاه بوشهر به چرخه تولید برق کشور مجددا بازمی‌گردد. سازمان انرژى اتمى شامگاه یکشنبه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «به دنبال بروز نقص فنی در نیروگاه بوشهر و پس از اطلاع قبلی یک روزه به وزارت نیرو، این نیروگاه به طور موقت خاموش و از شبکه سراسری برق خارج شد.» در آن بیانیه تاکید شده بود: «بدیهی است پس از رفع نقص فنی و ظرف چند روز آینده این نیروگاه مجددا به شبکه سراسری برق خواهد پیوست.»
