زخم تعطیلات در دوران کرونا

گروه راه و شهرسازی|

چرا در ایران، تعطیلات بی‌نظم، پرنوسان، پر مخاطره و کم‌بازده است؟ در حالی که برخی از کشورهای جهان با تجربه اندوزی از دورکاری‌های دوران کرونا به این نتیجه رسیده‌اند که روزهای کاری خود را از 5 روز به 4 روز در هفته کاهش دهند، در ایران همچنان تنها یک روز در پایان هر هفته، تعطیل است. مساله‌ای که منجر به سرکوب تقاضای سفر در ایام کاری فشرده و باز شدن فنر این تقاضا در برخی ایام و تعطیلات مناسبتی همچون عید قربان در روز چهارشنبه هفته جاری است. مساله‌ای که البته با تعطیلی پنجشنبه‌های ادارات در تهران تا پایان مردادماه سال جاری و همچنین موافقت رییس‌جمهور با کش آمدن دوره تعطیلات عید قربان به 6 روز ابعاد تازه‌ای نیز پیدا کرده است. تعطیلاتی که با هدف کنترل شیوع ویروس کرونا اعلام شده اما از شواهد پیداست که باید منتظر نتیجه عکس باشیم. در این میان، برنامه وارونه ممنوعیت سفر با خودروی شخصی و تردد مجاز با وسایل حمل و نقل عمومی نیز مزید بر علت شده است. چه آنکه برخلاف دستورالعمل‌های شهری که برای احتراز از شیوع کرونا، توصیه به سفر با خودروی شخصی می‌شود، در این برنامه، سفر با خودروی شخصی که به‌طور قطع نسبت به وسایل عمومی از ایمنی بهداشتی بالاتری برخوردار است، مردود و ممنوع اعلام می‌شود و سفر با اتوبوس، قطار و هواپیما آزاد است. این همه در حالی است که گزارش رسانه‌ها حاکی است با افزایش تقاضای سفر در این روزها، وسایل حمل و نقل عمومی نه تنها قیمت خدمات خود را به‌شدت افزایش داده‌اند که پروتکل‌های بهداشتی مصوب از جمله ظرفیت 50 درصدی اتوبوس‌های بین شهری را رعایت نمی‌کنند.

 این گزارش در زمانی نوشته می‌شود که از ظهر دوشنبه، مرکز مدیریت راه‌های کشور از ترافیک سنگین در جاده‌های چالوس و هراز و آزادراه‌های تهران-کرج و تهران-ساوه خبر داده است. که نشان می‌دهد، شهروندان زودتر از موعد منع عبور و مرور به شهرهای قرمز و نارنجی و اعمال احتمالی سخت‌گیری‌ها و ممنوعیت‌ها، تلاش کرده‌اند، شرایط قرنطینه در شهرهای قرمز را دور بزنند.

به این ترتیب، می‌توان مشاهده کرد که شرایط تعطیلی و قرنطینه از دو جهت، روزنه دارد و موجب تبعیض میان مردم شده است. از سویی، افرادی می‌توانند هزینه‌های بهداشتی و پرمخاطره سفر با وسایل حمل و نقل عمومی بین شهری را به انضمام هزینه‌های گزاف ریالی آن بپردازند و از سوی دیگر، برخی افراد با انجام سفر در یکی دو روز زودتر از موعد ممنوعیت‌های گسترده این قرنطینه را دور می‌زنند. و البته هر دو گروه، به نوعی به عاملی برای انتقال بیشتر ویروس کرونای دلتا تبدیل خواهند شد. این همه در حالی است که هنوز کمتر از 7 میلیون نفر دوز اول واکسن و کمتر از 3 میلیون نفر دوز دوم واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند و از این نظر، جامعه ایران به‌شدت آسیب پذیر است و شرایط کرونایی می‌تواند طی هفته‌های آینده، بسیار بحرانی‌تر از شرایط کنونی بشود.

    تعطیلات اضافه برای سفر یا قرنطینه!

بررسی آمارهای منتشر شده رسمی از مرکز مدیریت راه‌های کشور نشان می‌دهد که اعمال قرنطینه و ممنوعیت تردد بین‌استانی که از آذر ماه سال گذشته آغاز شد، نتوانست به ویژه در ایام تعطیل از سفرهای مردم جلوگیری کند. تنها تعطیلاتی که مردم از خیر مسافرت در آن گذشتند و حتی متقاضی لغو بلیت‌های خود شدند، ایام نوروز سال گذشته بود که به نظر می‌رسید علت آن ترس مردم از ویروس کرونا و ناشناخته بودن آن بود.

به گزارش ایسنا، نگاهی به وضعیت ترددهای مردم در روزهای تعطیل گذشته نشان می‌دهد با وجود اعمال ممنوعیت تردد در این ایام از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا، مردم سفرهای خود را به روزهای قبل از این ممنوعیت و روزهای پس از آن موکول کرده‌اند چرا که همواره یکی دو روز قبل از آن ترافیک در جاده‌ها به ویژه در محورهای شمالی سنگین و فوق‌سنگین گزارش شده و دقیقا ساعات و روزهای پس از اعمال ممنوعیت همین محورها در مسیر برگشت با بار ترافیکی سنگینی مواجه شده است.

آمارهای تردد در ماه‌ها و هفته‌های گذشته نشان می‌دهد که به غیر از هفته قبل (یعنی در بازه زمانی ۱۸ تا ۲۴ تیر ماه)، متوسط تردد وسایل نقلیه مختلف به ویژه ماشین‌های سبک و وسایل نقلیه شخصی مردم در محورهای مواصلاتی کشور روند افزایشی در سال جاری داشته است و تعداد پلاک‌های غیر بومی مشاهده شده در استان‌های مختلف به ویژه شمال کشور نشان از بی‌توجهی مردم نسبت به پروتکل‌های بهداشتی و سفر دارد.

به عنوان مثال، در اولین ممنوعیتی که در هفته دوم فروردین ماه و ایام نوروز اعلام شد، شاهد موج بازگشت مسافران به شهرهای خودشان تا آخرین روزهای ایام نوروز بودیم و نهایتا کار به جایی رسید که مجموعا در بازه زمانی ۲۰ اسفند ماه تا ۱۵ فروردین ماه به صورت متوسط یک میلیون و ۷۹۳ هزار ترد وسایل نقلیه در محورهای مواصلاتی کشور در هر روز صورت گرفت که نسبت به نوروز سال گذشته افزایش ۹۷ درصدی را نشان می‌داد و از سوی دیگر گیلان، مازندران، کهگیلویه و بویراحمد، اردبیل و گلستان در زمینه سفرهای نوروزی رکورددار بودند و ورود و خروج این استان‌ها هر یک به ترتیب ۲۳۰ درصد، ۱۹۵ درصد، ۱۹۰ درصد، ۱۴۲ درصد و ۱۳۴ درصد نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته افزایش یافت.جالبتر اینکه این رویه نه‌تنها در دیگر ممنوعیت‌های اعلام شده در اردیبهشت و خرداد ماه نیز تکرار شد بلکه ترددهای بین‌استانی وسایل نقلیه در جاده‌های کشور هر هفته نسبت به هفته قبل و هفته مشابه سال قبل افزایش یافت. مردم هم به جای سفر در ایام ممنوعه در روزهای قبل و بعد از ممنوعیت به مسافرت رفتند!

زبان آمار ثابت کرده که هر گاه تعطیلی افزایش یافته سفرهای مردم حتی با وجود ممنوعیت تردد افزایش یافته و تعطیل شدن کشور به معنای تسهیل سفر برای مردم است که مسوولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی امروز نگران همین وضعیت هستند چرا که اگر تعطیلی اضافه‌ای که آقای وزیر به آن اشاره می‌کند به روزهای تعطیل آتی اضافه شود مشخص نیست مردم برای مسافرت به شهرهای دورتر و سفرهای طولانی‌تر چقدر مهیا می‌شوند و ویروس کرونا را تا چه نقاطی با خود جابه‌جا می‌کنند؟

     بلیت قطار مشهد ۷۰۰ هزار تومان شد

با توجه به ممنوعیت تردد با خودروهای شخصی در جاده‌های کشور، تقاضای سفر به حمل و نقل عمومی شیفت کرده و منجر به افزایش بسیاری از قیمت‌ها شده است. به‌طور نمونه، نرخ بلیت قطارهای مسافری 5 ستاره در آستانه تعطیلات پیش رو با افزایش حدود 100 درصد به 700 هزار تومان رسیده است.اگرچه نرخ بلیت قطارهای مسافری زیر ۵ ستاره تابع نرخ اعلامی شورای عالی ترابری است، اما نرخ بلیت قطارهای ۵ ستاره با مجوز این شورای عالی، آزاد است که در آستانه تعطیلات اخیر به ۷۰۰ هزار تومان رسید.

به گزارش مهر، بر اساس آخرین مصوبه شورای عالی ترابری در بهمن ماه سال گذشته، قیمت بلیت قطارهای مسافری ۴ و ۶ تخته در همه مسیرها با افزایش ۲۵ درصدی - در صورت خالی بودن نیمی از صندلی‌های هر کوپه - مواجه شد.در حال حاضر، قیمت بلیت قطار تهران-مشهد برای قطارهای ۳ ستاره ۶ تخته ۱۶۰ و ۳ ستاره ۴ تخته ۱۸۵ هزار تومان است. همچنین قطارهای ۴ ستاره ۴ تخته نیز بلیت قطار مسافری این مسیر را ۲۲۰ تا ۲۶۰ هزار تومان بسته به کلاس و کیفیت قطار و ۳۶۰ هزار تومان با پذیرایی به فروش می‌رسانند.

این در حالی است که قیمت بلیت قطارهای ۵ ستاره، تابع عرضه و تقاضا بوده و از مصوبات شورای عالی ترابری تبعیت نمی‌کند. با توجه به تعطیلی ۶ روزه اخیر از یک سو و نیز منع تردد جاده‌ای با خودروی شخصی، بسیاری از مردم به خرید بلیت قطار و اتوبوس روی آورده‌اند که سبب نایاب شدن بلیت قطار و اتوبوس شده است.همچنین برای مسیر تهران-تبریز نیز حدود ۵۰ سرویس از ترمینال‌های غرب و بیهقی از ساعت ۱۴:۳۰ تا ۲۴:۰۰ دوشنبه از سوی شرکت‌های مختلف برقرار شده بود که همه ۵۰ سرویس کاملاً پر شده و دیروز عصر هیچ ظرفیتی برای سفر وجود نداشت.

همچنین دیروز ظهر، از حدود ۳۰ سرویس دوشنبه تهران-ارومیه از ساعت ۱۴ تا ۲۴ شب، تنها ۱۱ سرویس جا داشته و همه بلیت‌های ۱۹ سرویس دیگر به فروش رفته بود. بلیت اتوبوس همه ۳۱ سرویس سفر مسیر تهران-رشت نیز از پایانه‌های غرب و بیهقی در روز دوشنبه فروخته شده و ظرفیت دیگری وجود نداشت.برای مسیر تهران-اصفهان نیز روز دوشنبه۶۰ سرویس از پایانه‌های بیهقی، جنوب، غرب و پونک ایجاد شده بود که تنها ۷ سرویس آن جا داشت؛ ظرفیت ۵۳ سرویس دیگر به‌طور کامل پر شده و به فروش رسیده بود.

برخی شنیده‌ها حاکی است، تعدادی از اتوبوس‌ها پروتکل فروش صندلی‌های خود تا ۵۰ درصد ظرفیت را رعایت نکرده و اقدام به آزادسواری مسافران در ورودی‌های ترمینال‌ها خصوصاً دو ترمینال غرب و جنوب می‌کنند.

گفته می‌شود نرخ‌های دریافتی از مسافران اتوبوس‌ها نیز بعضاً تا دو برابر قیمت مصوب و اعلامی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای است.