ارزهای مجازی وجایگاه رمز ارزهای بانک‌های مرکزی
یاور دشتبانی
ارزهای مجازی گونه‌ای از ارزهای دیجیتالی به شمار می‌آیند، اما هرگونه ارز دیجیتالی ارز مجازی به شمار نمی‌رود. رمزارزهایی مانند بیت‌کوین نیز گونه‌ای از ارزهای مجازی هستند، اما همه ارزهای مجازی رمزارز نیستند. ارزهای دیجیتال، ارزهایی هستند که به صورت الکترونیکی ذخیره و منتقل می‌شوند. هرگونه پولی که بر مبنای صفر و یک باشد در این تعریف می‌گنجد. به‌طور مثال دلار‌های موجود در حساب بانکی بازنمایی‌کننده دلار‌های واقعی هستند که جایی نگهداری می‌شوند، در تعریف ارز دیجیتالی جای می‌گیرند. بیت کوین‌ها هم چون مبنای صفر و یک دارند ارز دیجیتالی هستند. در نتیجه از نظر حقوقی عبارت «ارز دیجیتالی» یک عبارت وسیع است. ارزهای مجازی در واقع پول‌های قراردادی هستند که پیش‌تر برای بازی‌ها و سرگرمی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ کلمه «مجازی» به معنای آنچه در واقعیت وجود ندارد و در معنای دقیق‌تر، ارزهای مجازی، ارزهایی هستند که قرار نیست در زندگی واقعی مورد استفاده قرار بگیرند و مربوط به دنیای دیگری (سرگرمی‌ها) هستند؛ مانند پول‌هایی که در بازی‌های آنلاین مورد استفاده قرار می‌گیرند. طبق تعریف بانک مرکزی اروپا (2012) از ارزهای مجازی؛ «یک ارز مجازی، نوعی از پول دیجیتال، قانونگذاری نشده است که توسط توسعه‌دهنده‌های خصوصی توسعه داده شده و کنترل می‌شود. نکته قابل توجه اینکه این پول تنها در میان افرادی که عضو این جامعه خصوصی هستند استفاده و پذیرفته می‌شود.» از نگاه کارگروه اقدام مالی (FATF) ارز مجازی یک نمایش دیجیتال از یک ارزش است که می‌تواند به صورت دیجیتال مبادله شود و این نقش‌ها را داشته باشد: (1) واسطه مبادلات؛ (2) مبنای ارزش‌گذاری؛ (3) ذخیره ارزش. این در حالی است که این نوع ارز (ارزهای مجازی) هیچ وجهه قانونی ندارد و تنها در یک شبکه خصوصی و منطقه خاص قانونی که توسط اعضای آن پذیرفته شده قابل استفاده است. طبق تعریف بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی (2015) «ارز دیجیتال یک دارایی است که به صورت الکترونیکی ذخیره شده و همان نقش پول فیزیکی به عنوان ابزاری برای تسهیل کردن پرداخت‌ها را ایفا می‌کند.» هر چند کمیته پرداخت‌ها و زیرساخت‌های بازار (CPMI) دیدگاه متفاوت‌تری نسبت به ارز دیجیتال دارد، طبق تعریف این کمیته «ارز دیجیتال به عنوان هر شکل الکترونیکی پول، یا وسیله مبادله‌ای که دارای دفتر توزیع شده و یک سیستم پرداخت غیرمتمرکز است.» بنابراین، امروز پول‌ها می‌توانند در شکل دیجیتال ایجاد و صادر شوند و هیچ محدودیتی برای اینکه چه کسی آن را صادر کند، وجود ندارد. همانند ارزهای فیات (پول‌های بدون پشتوانه)، ارزهای دیجیتال نیز می‌تواند برای انواع کارکردهای یک پول مفید و ارزشمند باشد و همانند ارزهای فیات به عنوان ابزاری برای واسطه‌گری پرداخت‌ها، مبنای ارزش(گذاری) و شمارش و نهایتا ذخیره ارزش و دارایی مورد استفاده قرار بگیرد. منبع اعتماد به این پول‌ها می‌تواند صادرکننده آن (شخص یا موسسه) باشد.
اما نکته قابل توجه این است که این ارزها، نسبت به ارزهای فیات، دو منبع بیشتر برای ایجاد اعتماد دارند که این منبع‌ها برای ارزهای فیات وجود ندارد.
منبع اول- تکیه و اعتماد به تکنولوژی است که از ارزهای دیجیتال پشتیبانی می‌کند و آنها را منتشر می‌کند. در واقع با استفاده از این تکنولوژی‌ها اطمینان حاصل می‌شود که خلق پول صورت نمی‌گیرد و یک پول بیش از یک بار مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
منبع دوم- امکان تبدیل آسان این گونه ارزها به سایر ارزهای فیات است.
اما در فضای کنونی که به شدت بحث رمزارزهای بانک مرکزی موسوم به CBDC ها مطرح است، وجوه افتراق و اشتراک آن با رمز ارزها و ارزهای مجازی و دیجیتال بسیار اهمیت دارد. برای درک هر چه بهتر نقش رمزارز بانک مرکزی، سراغ «گل پول(1)» می‌رویم. این شکل، بر اساس 4 معیار ارزها را دسته‌بندی می‌کند؛ این معیارها شامل اینکه چه کسی صادرکننده آن است (بانک مرکزی یا دیگران)، نوع و شکل آن (الکترونیکی یا فیزیکی)، میزان دسترسی‌پذیری (جهان شمول یا محدود به افراد و موسسات خاص)، مکانیزم انتقال و ثبت تراکنش‌ها و اطلاعات (سیستم متمرکز مرکزی یا دفتر کل توزیع شده و غیرمتمرکز) بوده که جایگاه CBDCها در این ساختار (گل پول) کاملا مشخص است.
1- Flower Money
