سود‌سازی درخشان بورس

گروه بازار سرمایه|

تقریبا از روزهای پایانی سال 1398 درخشش بورس شروع شد، اغلب افراد جامعه با شیوع ویروس کرونا درآمد نامطلوبی داشتند به‌واسطه تبلیغات دولت دوازدهم وارد بورس شدند و درنهایت برخی از آنان بازیان از بازار خارج شدند. در ادامه این روند سال 1399 یکی از سال‌های پرفرازونشیب، پر نوسان بازار سهام بود که شاخص کل در آن دستخوش تغییرات بسیار زیادی شد. نیمه نخست این سال هم‌زمان با ثبت رکورد بیشترین رشد شاخص‌های بورسی و فتح قله‌های جدید همراه بود. اگرچه در نیمه دوم این بازار فاز اصلاحی و استراحت را تجربه کرد، اما آمارها نشان می‌دهد صنایع بورسی طی سال مزبور توانستند کارنامه بسیار موفقی نسبت به سال گذشته‌اش به ثبت برساند. به‌خصوص که عمده سودآوری‌ها مربوط به شرکت‌های بزرگ و صنایع اصلی بازار بوده است.

یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها برای سنجش فعالیت شرکت‌های بورسی مربوط به میزان سود خالص و به‌تبع آن پیش‌بینی سود هر سهم (EPS)، طی یک سال مالی است. آمارها نشان می‌دهد در سال گذشته از میان ۴۷ صنعت بورسی فعال، گروه فعالیت مهندسی، تجزیه، تحلیل و آزمایش فنی بیشترین رشد سود خالص را کسب کرده است. بر همین اساس این صنعت توانسته بیش از ۴ هزار و ۱۰۰ درصد رشد سود خالص نسبت به سال 1398 را به ثبت برساند. بعدازآن گروه سرمایه‌گذاری‌ها بود که بیش از ۱۰۰۰ درصد رشد سود خالص داشت. از مهم‌ترین شرکت‌های این گروه شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی است، که ارزش سرمایه‌گذاری‌های آن به‌صورت مستقیم حدود ۱۰ درصد از کل بازار سرمایه را تشکیل می‌دهد. سرمایه‌گذاری غدیر، سرمایه‌گذاری امید، سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی از شرکت‌های بزرگ و مطرح سرمایه‌گذاری بورس تهران محسوب می‌شوند که هر یک ویژگی‌ خاص خود را دارند و روند سودآوری خیره‌کننده‌ای داشته‌اند. اما در این میان، صنایع بزرگ بورسی نیز کارنامه درخشانی از خود به‌جای گذاشتند. فلزات اساسی با رشد سود خالص ۱۶۸ درصدی، محصولات شیمیایی با رشد ۱۳۴ درصد و فرآورده‌های نفتی با رشد ۳۲۰ درصدی گواه از آن دارد که عمده شرکت‌های بزرگ این بازار سال 1399 را با موفقیت مالی چشمگیری به پایان رسانده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد از میان ۴۷ صنعت فعال در بازار سرمایه و طی سال ۹۹گذشته، تنها ۴ صنعت نتوانستند سود بیشتری نسبت به سال پیشین به دست بیاورند. در این میان خودرویی‌ها با ۱۳۳ درصد افت، بیشترین کاهش سود را نسبت به سال 1398 کسب کرد. منسوجات دومین صنعت جامانده از رشد سود خالص 1399 بود. این گروه کاهش ۲۵ درصدی سود خالص را در سال 1399 نسبت به سال قبل به ثبت رساند. قند و شکری‌ها سومین گروه در این دسته‌بندی بودند که کاهش رشد خالص تنها ۸ درصدی را در این بازه زمانی داشتند. در این میان بازبینی DPS صنایع بورسی طی سال گذشته در مقایسه با سال پیش از آن نیز قابل‌توجه است. نکته درخشان فعالیت گروه‌های بورسی در سال ۹۹ این است که تنها یک گروه کوچک سود تقسیمی کم‌تری نسبت به سال 1398 داشته و بقیه گروه‌ها توانستند سود بیشتری نسبت به سال ۹۸ نصیب سهامداران خود کنند. پیمانکاری صنعتی با کاهش سود تقسیمی در این بازه زمانی تنها صنعت جامانده از رشدهای سال ۹۹ است. در مقابل، صنعت ماشین‌آلات و تجهیزات با رشد بیش از ۵۰۰ درصدی توانست بیشترین رشد سود تقسیمی را برای سهامداران داشته باشد. در این رده‌بندی فرآورده‌های نفتی نیز با رشد بیش از ۳۸۰ درصدی DPS، جایگاه دوم را به خود اختصاص داد. بانک‌ها، بیمه‌ای‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها نیز جزو گروه‌های بسیار موفق سال ۹۹ بودند. نمادهای این گروه‌ها نیز توانستند به ترتیب سود تقسیمی بیش از ۳۴۰ درصدی، ۲۳۰ درصدی و ۲۵۰ درصدی نسبت به سال 1398 داشته باشند. درمجموع می‌توان اظهار داشت اگرچه بورس فاز اصلاحی نسبتاً میان‌مدتی را در سال گذشته طی کرد، اما درمجموع شرکت‌ها و صنایع توانستند عملکرد قابل قبولی از خود به‌جای بگذارند. در این میان رشد یکپارچه در صنایع بزرگ مانند فلزات و محصولات شیمیایی حاکی از موفقیت کلی عملکرد این بازار در سال گذشته است. بازار سرمایه طی سال گذشته، ۶۸۰ هزار میلیارد تومان تأمین مالی برای اقتصاد کشور رقم‌زده است. این مبلغ از سه حوزه تأمین منابع مالی سرمایه‌ای، تأمین مالی بدهی و تأمین مالی از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری بوده است. تأمین منابع مالی از بازار سرمایه از طریق سه حوزه یادشده، حداقل ۳۰ درصد میزانی است که در نظام بانکی، تأمین مالی شده است و دیگر نمی‌توان گفت که نظام تأمین مالی در کشور بانک‌محور است.

     بازار سرمایه  محلی مناسب برای تأمین مالی‌های بزرگ

محمدعلی دهقان دهنوی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، بازار سرمایه را یک بال از دو بال تأمین مالی کشور خواند و اظهار داشت: نظام تأمین مالی اقتصاد برای اثربخشی مناسب به هر دو بخش نظام بانکی و بازار سرمایه نیازمند است. دهقان دهنوی بابیان اینکه تا پیش از سال ۹۸، روند تأمین مالی کشور یک نظام کاملاً بانک‌محور بوده است، خاطرنشان کرد: تا پیش از سال ۹۸، بازار سرمایه نقش مهمی در تأمین مالی کشور نداشت و از معادلات اقتصادی و سیاست‌گذاری تأمین مالی، خارج بود. با روندی که بازار طی کرده و رشد لازم را به دست آورده، امروز نه‌تنها می‌توان ادعا کرد که نظام تأمین مالی کشور ما یک نظام بانک‌محور نیست و بازار سرمایه نقش قابل‌توجهی در آن پیداکرده است، بلکه شرایط و اتفاقات همین چند ماه گذشته نیز نشان می‌دهد، نقش این بازار در معادلات سیاسی و اقتصادی کشور افزایش‌یافته و بی‌جایگاهی بسیار برجسته‌تر از گذشته دست‌یافته است. او در ارتباط با تأمین مالی اقتصاد از بازار سرمایه اذعان داشت: تأمین مالی از بازار سرمایه به سه حوزه مجزا تقسیم می‌شود، یکی از آنها تأمین مالی سرمایه‌ای است؛ جایی که منابع مالی به شکل سرمایه جدید وارد فعالیت اقتصادی بنگاه‌های تولیدی کشور می‌شود. در بازار سرمایه این امکان از طریق مکانیسم افزایش سرمایه، عرضه اولیه شرکت‌ها و تشکیل شرکت‌های سهامی عام جدید به وجود می‌آید. رییس سازمان بورس با اشاره به تأمین مالی از حوزه یادشده، توضیح داد: در سال ۹۹، حدود ۲۳۰ هزار میلیارد تومان تأمین مالی از این حوزه اتفاق افتاد. بخشی از این تأمین مالی از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها در بازار سرمایه بوده است. این موضوع اگرچه ساختار مالی شرکت‌ها را قوی‌تر می‌کند، اما به شکل سرمایه نقدی نیست و بخش قابل‌توجهی از این مبلغ نیز به شکل منابع نقدی وارد شرکت‌ها شده یا در قالب عرضه اولیه‌های جدید بوده است. سرمایه‌گذاران با فروش سهام جدید در بازار سرمایه، می‌توانند این منابع را صرف پروژه‌های جدید کنند. او حوزه دوم تأمین مالی را مدنظر قرارداد و افزود: این حوزه، تأمین مالی از محل بدهی است؛ یعنی جایی که منابع مالی به شکل بدهی در قالب اوراق مختلفی که در بازار وجود دارد، مانند اوراق مرابحه، اوراق مشارکت، صکوک و سایر انواع اوراق، وارد بنگاه‌های اقتصادی می‌شود. عملکرد این حوزه نیز در سال ۹۹، بسیار بیشتر از عملکرد آن در سال ۹۸ بوده است؛ کما آنکه در سال ۹۸ نیز نسبت به سال ۹۷، رشد بسیار چشمگیری داشته است. به گفته دهقان دهنوی، ناشر اصلی حوزه تأمین مالی بدهی، دولت است و از این محل بیش از ۲۲۰ هزار میلیارد تومان تأمین مالی شده است. از این رقم، حدود ۱۸۰ هزار میلیارد تومان انواع اوراق مالی اسلامی منتشرشده که متعلق به دولت است و شامل اوراق نقدی به میزان ۱۲۵ هزار میلیارد تومان می‌شود. نیمی از آن نیز صرف بازپرداخت اوراق سررسید شده قبلی شده است و مابقی، اسناد خزانه و نظایر آن بوده که به عنوان تأدیه بدهی یا تهاتر بدهی به‌صورت غیر نقدی واگذارشده است. رییس سازمان بورس ادامه داد: مابقی رقم یادشده، متعلق به شرکت‌های غیردولتی است که منابع آن وارد چرخه سرمایه‌گذاری شرکت‌ها شده و حکایت از ایجاد فضای جدید برای سرمایه‌گذاری دارد. به بیانی دیگر، تأمین مالی شرکت‌ها از طریق بازار بدهی، ۳۵ هزار میلیارد تومان است که نسبت به سال قبل از آن ۵ برابر شده است. مقایسه سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ نیز نشان می‌دهد، رشد قابل‌توجهی حاصل‌شده است و در یک دوره دوساله، بازار تأمین بدهی برای شرکت‌ها بیش از ۱۰ برابر افزایش‌یافته است. او تجهیز منابع از طریق سرمایه‌گذاری‌های غیرمستقیم را حوزه سوم تأمین مالی برشمرد و عنوان کرد: از این محل حدود ۲۳۰ هزار میلیارد تومان تأمین مالی شده است. ده‌ها و صدها صندوق سرمایه‌گذاری موجود در بازار سرمایه، با تجهیز و تجمیع منابع خرد، آنها را در اوراق، سهام و سپرده بانکی سرمایه‌گذاری می‌کنند.

این مسوول بابیان اینکه سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری که به‌تازگی تأسیس شده‌اند، می‌تواند برای اقتصاد بسیار مفید باشد؛ تصریح کرد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی چنین عملکردی دارند و با استفاده از منابعی که تجهیز می‌کنند، می‌توانند بنگاه‌های راکد و مشکل‌دار را تملیک و احیا کنند و ورود آن شرکت‌ها به بازار سرمایه منجر به یک ارزش‌افزوده قابل‌توجه می‌شود. این اقدام موجب می‌شود تا هم منافع خوبی به افرادی که سهام این صندوق‌ها را در اختیاردارند برسد و هم چرخه تولید در بنگاه‌ها بار دیگر احیا شود. دهقان دهنوی در پایان خاطرنشان کرد: بنابراین، وقتی درباره تأمین منابع مالی از بازار سرمایه صحبت می‌شود، از تأمین منابع مالی سرمایه‌ای، تأمین مالی بدهی و تأمین مالی از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری بحث می‌شود. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به اینکه نظام تأمین مالی، نظام مالی ترکیبی است، اذعان داشت: وارد دوران جدیدی از حضور بازار سرمایه در اقتصاد کشور شده‌ایم که بیانگر ترکیبی بودن نظام تأمین مالی است. این امیدواری وجود دارد که با توسعه بازار سرمایه و ظرفیت‌هایی که وجود دارد، روزی برسد که نظام تأمین مالی بازار محور شود. زیرا در همه جای دنیا نشان داده‌شده است که بازار سرمایه، محل مناسبی برای تأمین مالی‌های بزرگ است و به‌این‌ترتیب رشد و بالندگی بازار سرمایه نیز ادامه‌دار خواهد بود.