ضریب جینی را با قدرت خرید مردم و خط فقر و کاهش مصرف ارزیابی کنید

 بر اساس اعلام مرکز ملی آمار ایران، ضریب جینی خانوارهای کل کشور در سال گذشته ۰.۴۰۰۶ بود که در مقایسه با سال قبل از آن ٠.٠٠١٤ افزایش نشان می‌دهد.

بر این اساس از آنجا که ضریب جینی بین صفر تا 1 اندازه‌گیری می‌شود و هر چه کوچک‌تر و به سمت صفر باشد نشان‌دهنده توزیع درآمد بهتر و هر چه به سمت 1 حرکت کند نشان‌دهنده بدتر شدن عدالت توزیعی در درآمدها محسوب می‌شود، در نتیجه می‌توان نتیجه گرفت که ضریب جینی و توزیع درآمد در کشور در شرایطی است که تا حدودی بدتر شدن توزیع درآمد را نشان می‌دهد. اما آنچه از خود وضعیت توزیع در آمد مهم‌تر است تعداد افراد زیر خط فقر مطلق، خط فقر نسبی و طبقه متوسط و دارای قدرت خرید کافی و افراد ثروتمند و با درآمد بالا است.  ضریب جینی از جمله شاخص‌هایی است که می‌توان با استفاده از آن وضعیت توزیع درآمد در یک جامعه را سنجید. هر چه عدد این شاخص به صفر نزدیک‌تر باشد به منزله برابر بودن درآمدها در جامعه است و هر چه به یک نزدیک‌تر باشد، نشان‌دهنده آن است که شکاف درآمدی در جامعه تشدید شده است. به عبارت بهتر، اگر همه افراد جامعه به اندازه هم درآمد داشته باشند، ضریب جینی معادل صفر و اگر تمام درآمدها تنها به یک نفر برسد، ضریب جینی یک است که این بدترین حالت ممکن خواهد بود. آمارها نشان می‌دهد که تحت تاثیر رشد اقتصادی نزدیک به صفر در دهه 1390، تحریم‌های اقتصادی، کاهش درآمد دولت و کسری بودجه، کاهش سرمایه‌گذاری‌ها، بیکاری حاصل از کرونا و عوامل دیگر، نه تنها تورم به ‌شدت رشد کرده و قدرت خرید مردم را به ‌شدت کاهش داده بلکه بسیاری از مواد غذایی و محصولات و خدمات و کالاهای مختلف عملا حذف یا مصرف و خرید آن به ‌شدت کاهش داشته است.  در نتیجه با افزایش خط فقر به عدد 10 میلیون تومان و همچنین افزایش افراد زیر خط فقر نسبی و مطلق، وضعیت توزیع درآمد حتی اگر بهتر هم شود، عملا به معنای این است که بخش بزرگی از جامعه قدرت خرید کافی برای معیشت خود ندارند و فقیر محسوب می‌شوند. بسیاری از مستاجران به حاشیه شهرها و مناطق حاشیه‌ای و پایین شهر نقل مکان کرده‌اند. مصرف بسیاری از مواد غذایی مانند گوشت و لبنیات و میوه کاهش شدید داشته است.  براین اساس اقتصاددانان تاکید دارند که تنها بر اساس ضریب جینی نباید وضعیت فقر یک جامعه را تحلیل کرد زیرا ضریب جینی ممکن است مناسب باشد اما فقر آنچنان شدید باشد که اکثر جامعه نتوانند معیشت خود را تامین کنند و عملا فقر به صورت مساوی و یکسان توزیع شده است و مانند جوامع سوسیالیستی، فقر گسترده است و مردم با لقمه نانی زنده‌اند. اما اگر ضریب جینی مانند جوامع صنعتی نشان‌دهنده توزیع درآمد نامناسب و تشدید فاصله طبقاتی باشد و یک درصد جمعیت به اندازه کل جهان ثروت داشته باشند اما در دهک‌های فقیر جامعه امکان برخورداری از بهداشت و بیمارستان و غذا و سقف بالای سر و خانه و ماشین فراهم باشد، عملا نشان‌دهنده کشور صنعتی و توسعه یافته است و انباشت ثروت در یک بخش کوچک از مردم، عملا فرصت کار و فعالیت در کارخانه‌ها، شرکت‌های بزرگ، فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای و... را فراهم کرده است.  به عبارت دیگر، در تحلیل وضعیت اقتصاد ایران از نظر فقر و توزیع درآمد باید ضریب جینی را با میزان خط فقر و درصد افراد فقیر جامعه و میزان رشد سرمایه‌گذاری‌ها مقایسه و ارزیابی کرد. زیرا اگر بخش از جامعه سرمایه‌گذاری را رشد بدهند و کارخانه و شرکت احداث کنند و کار برای بقیه جامعه باشد، به این معنی است که انباشت ثروت در یک طبقه فرصت افزایش درآمد جامعه را فراهم کرده است. اما اگر همه فقیر باشند و فرصت سرمایه‌گذاری فراهم نشود و طبقات ثروتمند نیز مشغول دلالی و واردات باشند و کار ایجاد نشود، حتی اگر ضریب جینی کوچک باشد و توزیع درآمد متناسب باشد، عملا به معنای بیکاری زیاد و فقر بیشتر است.  بر این اساس، توصیه اقتصاددانان این است که بدتر شدن ضریب جینی در ایران را با بدتر شدن وضعیت خط فقر و گروه‌های زیر خط فقر و کاهش شدید مصرف در لبنیات و گوشت و نان و میوه و... گران شدن 60 تا 100 درصدی قیمت مواد غذایی، تورم 45 درصدی و... را نشان‌دهنده اوضاع روبه بحران ارزیابی کرده و از دولت و مسوولان نظام بخواهند که برای کاهش تحریم‌ها، مذاکرات، کاهش هزینه مبادله با جهان، رشد سرمایه‌گذاری، افزایش درآمد دولت و مردم، بهبود فضای کسب وکار، چاره‌اندیشی کنند زیرا تداوم این وضعیت معلوم نیست که به چه نتایجی منجر شود.  مرکز آمار در آخرین گزارش خود از وضعیت ضریب جینی اعلام کرد: ضریب جینی خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب ٠.٣٨٣٥ و ٠.٣٥٩٠ است که نسبت به سال قبل به ترتیب ٠.٠٠٠٨ و ٠.٠٠٥١ افزایش نشان می‌دهد.

همچنین برابر اعلام این مرکز سال گذشته سهم ۲۰ درصد کم‌درآمدترین و پردرآمدترین جمعیت به ترتیب ۰.۵۸۳ و ۰.۴۷۴۴ درصد است.  نسبت ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد پردرآمدترین به ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد کم‌درآمدترین جمعیت به ترتیب ١٣.۹۶، ٨.۱۳ و ٤.۳۲ است. بر این اساس، شاخص پالما به ١.۹۶ و شاخص تیل به ۰.۲۷۲۱ رسیده است. همچنین شاخص اتکینسون ۰.۲۳۷۹ است.

   مناطق شهری

سهم ۲۰ درصد کم درآمدترین و پردرآمدترین جمعیت به ترتیب ۰.۰۶۳۹ و ۰.۴۶۲۴ درصد است.نسبت ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد پردرآمدترین به ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد کم‌درآمدترین جمعیت به ترتیب ۱۲.۰۲، ۷.۲۴ و ۳.۹۹ است. شاخص پالما ١.۷۸ و شاخص تیل ۰.۲۴۹۲ است. همچنین شاخص اتکینسون ۰.۲۱۷۵ است .

   مناطق روستایی

سهم ۲۰ درصد کم‌درآمدترین و پردرآمدترین جمعیت به ترتیب ۰.۰۶۸۳ و ۰.۴۴۰۶ درصد است .نسبت ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد پردرآمدترین به ۱۰، ۲۰ و ۴۰ درصد کم‌درآمدترین جمعیت در مناطق روستایی به ترتیب ۱۰.۵۴، ۶.۴۵ و ۳.۶۳ است. شاخص پالما ۱.۵۶ و شاخص تیل در ۰.۲۱۶۱ است. همچنین شاخص اتکینسون ۰.۱۹۳۰ است. در سال ١٣٩٩ در مناطق شهری کمترین ضریب جینی مربوط به استان اردبیل با ۰.۲۵۷۹ و بیشترین در استان سیستان و بلوچستان با ۰.۴۵۷۰ مشاهده می‌‌شود. در این سال در مناطق روستایی کمترین ضریب جینی مربوط به استان خوزستان با ۰.۲۴۰۹ و بیشترین در استان چهارمحال و بختیاری با ۰.۳۶۲۱ مشاهده می‌شود.