شناسایی علل رکود درتولید

تعادل |

گزارش شامخ مردادماه 1400 منتشر شد. مطابق داده‌های منتشر شده، شاخص مدیران خرید کل اقتصاد در مردادماه 46.59 به دست آمده، که نسبت به تیرماه (۴۴.۶۲) با شیب ملایم‌تری کاهش داشته است. همچنین شاخص مدیران خرید صنعت در مرداد ۴۵.۲۴ به دست آمده، که همچنان روند کاهشی بخش صنعت را نشان می‌دهد، البته نسبت به تیرماه ملایم‌تر بوده است. اما به‌طورکلی در مردادماه تولیدکنندگان بخش صنعت همچنان با روند کاهشی در شاخص تولید، سفارشات و موجودی مواد اولیه روبرو بوده‌اند. این داده‌ها بیانگر این است که همچنان مانند ماه قبل رکود شدید بر اکثر بخش‌های تولیدی حاکم بوده است. «تعطیلات ناشی از پیک پنجم کرونا، افزایش شدید نرخ ارز، نااطمینانی از شرایط بعد از انتخابات و ادامه قطعی برق در برخی استان‌ها و تعطیلات تابستانی» از جمله دلایلی است که بر شدت این رکود افزوده است.

      شاخص مدیران خرید کل اقتصاد

طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاه‌های اقتصادی کشور، که از سوی مرکز پژوهش‌های اتاق ایران منتشر شده، شاخص مدیران خرید (تعدیل فصلی نشده) برای کل اقتصاد ایران در مردادماه ۴۶.۵۹ به دست آمده، که نسبت به تیرماه (۴۴.۶۲) با شدت کمتری کاهش داشته است. در مردادماه عدد همه زیرشاخص‌های اصلی به‌غیراز انجام و تحویل سفارشات و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی زیر ۵۰ بوده است. در این ماه وضعیت هر سه بخش خدمات و کشاورزی، صنعت و ساختمان نسبت به ماه قبل بدتر شده است. شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در مردادماه (۴۰.۴۱) نسبت به تیرماه با شدت بیشتری کاهش داشته است و (به‌غیراز فروردین هرسال و اسفند ۹۸) به یکی از کمترین مقادیر خود از ابتدای شروع طرح طی ۲۳ ماه اخیر رسیده است. تعطیلات ناشی از پیک پنجم کووید 19، در کاهش فعالیت‌ها تأثیرگذار بوده است. شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان (۴۳.۸۹) همچنان روند کاهشی دارد اما با شیب ملایم‌تری نسبت به تیرماه کاهش داشته است. کاهش تقاضای مشتریان ناشی از بلاتکلیفی تصمیمات سیاسی و نوسانات شدید قیمت‌هاست.

شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (۵۲.۲۳) نسبت به تیرماه با شدت بیشتری افزایش داشته است. افزایش این شاخص علی‌رغم کاهش در بخش ساختمان ناشی از افزایش استخدام در بخش خدمات و کشاورزی و صنعت است. شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (۸۰.۷۵) همچنان با شدت زیاد در حال افزایش است و بیشترین شدت افزایش در بخش ساختمان بوده است. بر اساس آخرین اطلاعات مرکز آمار ایران از شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی در مردادماه، عدد شاخص کل برای خانوارهای کشور به 337.8 رسیده که نسبت به ماه قبل 3.2 درصد افزایش نشان می‌دهد. این در حالی است که نرخ تورم 12 ماهه منتهی به مردادماه برای خانوارهای کشور به رقم 45.2 درصد رسیده است. شاخص میزان فروش کالاها و خدمات در تیرماه (۴۰.۰۱) به‌شدت کاهش یافته و طی ۲۱ ماه گذشته (به‌غیراز فروردین هرسال و اسفند ۹۸) کمترین مقدار خود رسیده است. این کاهش و رکود در بازار ناشی از تعطیلات و کاهش شدید تقاضای مشتریان است. به‌طورکلی بر اساس نظرسنجی انجام شده از فعالان اقتصادی در مردادماه اکثر فعالیت‌های کسب‌وکار به دلیل شرایط ناشی از تعطیلات پیک پنجم کووید 19 و همچنین نااطمینانی طرف تقاضا از تغییرات سیاست‌گذاری کشور همچنان برای پنجمین ماه پیاپی با رکود تقاضا روبرو بودند که منجر به کاهش شدید فروش شده است.

     شاخص صنعت

براساس داده‌های به دست آمده، از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در مردادماه عدد ۴۵.۲۴ به دست آمده است و همچنان روند کاهشی در بخش صنعت وجود دارد اما شدت کاهش آن اندکی نسبت به تیرماه ملایم‌تر است. در بین زیرشاخص‌های اصلی شاخص صنعت، فقط سرعت انجام و تحویل سفارش و میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی عدد بالای ۵۰ را به ثبت رسانده و سایر زیرشاخص‌ها زیر ۵0 بوده‌اند و در این میان مقدار تولید محصولات کمترین مقدار را داشته است. در تیرماه به‌جز صنایع فراورده‌های نفت و گاز، چوب، کاغذ و مبلمان و صنایع کانی غیرفلزی بقیه رشته فعالیت‌ها در رکود بوده و عدد شاخص کل صنعت برای آنها زیر ۵۰ بوده است.

شاخص مقدار تولید محصولات در مرداد (40.26) همچنان کاهشی و با شدت بیشتر نسبت به تیرماه کاهش داشته است و طی 31 ماه گذشته از بهمن 97 (به‌جز فروردین هرسال و اسفند ۹۸) کمترین مقدار خود را به ثبت رسانده است. به عقیده فعالان اقتصادی تعطیلات ناشی از پیک پنجم عامل اصلی این کاهش بوده است. البته در مردادماه هرسال، تعطیلات تابستانی کارخانه‌های بزرگ نیز از دلایل کاهش تولید قلمداد می‌شود. شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در مردادماه (41.41) کاهشی است، هرچند شدت کاهش آن اندکی نسبت به تیرماه ملایم‌تر شده است. این کاهش همچنان متأثر از تغییرات سیاسی بوده و به دلیل افزایش شدید نرخ ارز، طرف تقاضا را در تصمیم‌گیری به‌شدت دچار بلاتکلیفی کرده است.

شاخص موجودی مواد اولیه در مردادماه (۴۲.18) مانند ماه قبل همچنان روند کاهشی داشته است و به کمترین مقدار خود طی 10 ماه اخیر رسیده است. افزایش شدید قیمت مواد اولیه و نوسانات نرخ ارز، باعث شده تا بنگاه‌ها با کمبود مواد اولیه در بخش صنعت مواجه شوند. شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی در مردادماه (51.02) نسبت به تیرماه افزایش یافته و بخشی از آن ناشی از خوش‌بینی فعالان اقتصادی به بهبود فعالیت‌ها در بخش صنعت طی ماه‌های آتی است. شاخص قیمت خرید مواد اولیه (82.53) در مردادماه به بیشترین مقدار خود طی 4 ماه اخیر رسیده است. افزایش قابل‌توجه نرخ ارز طی ماه‌های اخیر که بر روی قیمت خرید مواد اولیه تأثیر گذاشته باعث شده تا شاخص قیمت محصولات تولیدشده (60.01) نیز طی 4 ماه اخیر به بیشترین مقدار خود برسد. شاخص میزان فروش محصولات (38.22) همچنان روند کاهشی شدیدی دارد و یکی از کمترین مقادیر خود را به ثبت رسانده است. این کاهش در فروش تحت تأثیر کاهش در تقاضا، افزایش شدید قیمت مواد اولیه، تغییرات دولت و عدم تصمیم برای خرید مشتریان به وجود آمده است.

شاخص انتظارات تولید در ماه آینده (65.98) نشان‌دهنده خوش‌بینی فعالان اقتصادی به بهبود اوضاع در شهریورماه است که طی 4 ماه اخیر بیشترین مقدار را ثبت کرده است. رفع محدودیت‌های ناشی از تعطیلات کرونایی یکی از دلایل افزایش انتظارات مثبت است. در مردادماه شاخص تولید در صنایع نفت و گاز و صنایع کانی غیرفلزی عدد بالای 50 و شاخص صادرات در صنایع فرآورده‌های نفت و گاز، ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی و چوب کاغذ و مبلمان عدد بالای 50 را به ثبت رسانده است. 

      مشکلات از دید فعالان اقتصادی 

1- رکود تقاضا به دلیل شرایط ناشی از تعطیلات پیک پنجم کووید 19 و همچنین تغییرات فضای سیاسی کشور فروش و تقاضا را تحت تأثیر قرار داده است و در بسیاری از صنایع باعث کاهش در تولید شده است (کانی غیرفلزی، شیمیایی. 2- عدم ثبات بازار به دلیل افزایش نرخ ارز و تعطیلات ناشی از پیک پنجم کرونا باعث کاهش تقاضا و نابسامانی در فروش شده است. 3- به دلیل تعطیلی ادارات، بسیاری از مجوزها به‌موقع صادر نمی‌شود. (صنایع شیمیایی) 4- مشکل تأمین خوراک دام و طیور و نهاده‌های دامی باعث رکود در این بخش باعث شده و صنایع وابسته نظیر تولیدکننده داروهای دامی نیز به دلیل رکود در این بازار تحت تأثیر قرار گرفته‌اند. (صنایع شیمیایی، صنایع کشاورزی). 5- قطعی برق همچنان وجود دارد و گرانی مواد اولیه باعث کندی در تحویل سفارشات به مشتریان می‌شود (صنایع نفت و گاز). 6- مشکل تأخیر در صدور مجوزها در تأمین مواد اولیه و سایر موارد اختلال ایجاد کرده که به‌خصوص این معضل با تعطیلات مرداد در موج پنجم شیوع کرونا شدت یافته است.