پیامدهای کرونا؛ لزوم «غربالگری روانی» کادر درمان
آثار و پیامدهای منفی همه‌گیری‌های گسترده کرونا، هر روز ابعاد تازه‌تری به خود می‌گیرد؛ اگر در یک دوره زمانی صحبت از مشکلات ناشی از قرنطینه و یا پیامدهای تعطیلی کسب‌وکارها و نیز مرگ‌ومیرهای گسترده بود، حالا با گذشت نزدیک به ۱۹ ماه از عالم‌گیری این ویروس منحوس، برخی وجوه کمتر آشکار آن، هویدا شده است. در ابتدای بحث‌های مربوط به محدودیت‌های اجتماعی و فاصله‌گذاری، بسیاری از متخصصان حوزه روان درباره موج‌های آینده اختلال‌های روانی و آسیب‌های غیرجسمانی آحاد جامعه هشدار داده بودند. برخی از این هشدارها مانند رشد افسردگی، اضطراب، وسواس، پرخاشگری و تنهایی‌های آسیب‌زا اکنون قابل مشاهده است؛ با اینکه هنوز تا برآورد کاملی و قطعی پیامدهای روانشناختی کووید-۱۹ چند ماهی زمان نیاز است، اما یکی از وجوه بارز این تبعات در روحیه و اعصاب کادر درمانی کشور رخ داده است.
آسیب‌های جدی روانی در بین کادر درمان
طبق با برخی آمار و اظهارنظرهای رسمی و غیررسمی، کادر بهداشتی درمانی کشور اعم از پزشک، پرستار، رزیدنت، کارمندان بخش‌های آی سی یو، سی‌سی‌یو و دیگر مشاغل تخصصی زیرمجموعه بهداشتی- بیمارستانی همچون اتاق‌های عمل، بیهوشی و غیره دچار آسیب‌های جدی روان شده‌اند و در هنگامه توجه به آمار مرگ‌ومیرها و ابتلاها، از وضعیت آنها غفلت شده است. دکتر شروین شکوهی متخصص بیماریهای عفونی که از نزدیک با همکاران خود در ارتباط است، از بی‌توجهی به سلامت روان کادر درمان کشور انتقاد کرده و گفته است: هیچکس به مسائل روانی پزشکان و کادر درمان فکر نمی‌کند. دکتر فریبرز درتاج عضو شورای مرکزی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور نیز از اوضاع وخیم روانی پرستاران خبر داده و برآورد کرده است که ۳۸ درصد آنها افکار خودکشی دارند.
افزایش «اختلال استرس پس از حادثه»
این استاد روانشناسی البته خودکشی و افکار مرتبط با آن را تنها یکی از نشانه‌های رشد آسیب‌های روان در میان پرستاران و کادر درمانی کشور دانسته است و با استناد به نتیجه یک پژوهش، گفته است با شیوع ویروس کرونا، میزان اضطراب متوسط تا شدید در میان پرستاران، به رقم نگران‌کننده ۴۷ درصد رسیده؛ ضمن آنکه برخی بیماریهای روانی مانند «اختلال استرس پس از حادثه» رشد یافته است. مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک نیز به‌تازگی نتایج یک پژوهش علمی روانشناسی را منتشر کرده که بر اساس یافته‌های آن، «افسردگی، کاهش تمرکز و بی‌انگیزگی» مهم‌ترین پیامدهای روانی ناشی از ویروس کووید-۱۹ در میان پرستاران ایرانی بوده است. این وضعیت را اگر به بقیه مشاغل درمانی و بهداشتی که مستقیما با کرونا مرتبطند، تعمیم دهیم، به احتمال زیاد با وضع مشابهی برای پزشکان، متخصصان عفونی و تنفسی، متخصصان بیهوشی، اتاق عمل و دیگر افراد شاغل در بیمارستان‌ها مواجه خواهیم شد.
کادردرمان و مقابله با جنبه‌های دردناک ویروس کرونا
واقعیت این است که کادر درمانی بیش از هر قشر دیگری مستقیما با جنبه‌های دردناک و آسیب‌زای ویروس کرونا و سویه‌های متنوع آن روبرو بوده‌اند؛ اگر مردم عادی اخبار نگران‌کننده درباره عواقب عدم مراعات شیوه‌نامه‌های بهداشتی، آمار مرگ و ابتلا را از رسانه‌ها دریافت می‌کنند و یا بخش‌هایی از آنها با سوگ از دست دادن عزیزانشان مواجه هستند، کادرهای بهداشتی ماه‌هاست که به‌طور مستقیم با بیماران کووید-۱۹ و رنج‌ها، مشقت‌ها، کمبودهای دارویی و تجهیزاتی، دردها و مرگ‌های آنها روبرو هستند و روزانه با موارد متعددی از مشکلات تنفسی تا قطع نفس بیماران و ضجه‌های اطرافیان و همراهان مواجه می‌شوند.
مهلتی برای بازپروری جسمی و روانی کادر درمان نبود
فشار روحی و جسمی به کادر درمان در کشور ما البته با موج‌های سهمگین، طولانی و چندگانه نیز همراه بوده است و در حدود دو سال گذشته، هرگز اجازه بازپروری جسمی و روانی را به فعالان این بخش نداده است. به عنوان یک راهکار فوری و عملی برای کاهش التیام روانی کادر درمان، می‌توان در قالب طرحی شبیه به طرح غربالگری شهید سلیمانی، وضعیت سلامت روانی کادر درمان را غربالگری کرد تا پیش از بروز و ظهور هرگونه تبعات شدیدتر، مورد درمان و بازپروری قرار گیرد. غربالگری پرستاران، پزشکان و متخصصان حاضر در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مرتبط با کووید-۱۹ را می‌توان با کمک دانشجویان روانشناسی یا روانپزشکی هر کدام از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور انجام داد و در یک فرآیند آنلاین به تجمیع سریع نتایج آن پرداخت.در مرحله بعد آنان‌که نیاز به مداخلات فوری روانشناختی دارند باید هرچه سریع‌تر به متخصصان مقیم در مراکز درمانی یا خارج از محیط‌های بیمارستانی مراجعه کنند. وزارت بهداشت می‌تواند برای مداخلات درمانی این حوزه، اولویت‌ها و امتیازاتی خاص وضع کند تا پرستاران و دیگر متخصصان درگیر با کرونا به صورت ویژه و فوریتی خدمات مشاوره‌ای، روان‌درمانی، تشخیصی و روانپزشکی و احیانا بستری را دریافت کنند. در این مورد می‌توان از کمک‌های ویژه ستاد ملی مقابله با کرونا و امکانات روانشناختی دیگر نهادها نظیر سازمان بهزیستی، کلینیک‌های دانشگاه‌های علوم انسانی که رشته روانشناسی دارند و سازمان نظام روانشناسی بهره گرفت تا بخشی از آلام روانی کادر درمان کاهش یابد.
