مسیر جایگزین «آذربایجان» برای عبور کالاها
تعادل |
راه‌اندازی شش خط دریایی منظم برای عبور کالاهای ایرانی در دریای خزر رسما کلید زده شد. طی هفته‌های گذشته با توجه به بالا گرفتن برخی اختلاف‌نظرهای سیاسی با آذربایجان و مشکلاتی که برای برخی کامیون‌داران ایرانی در این کشور به وجود آمد، رییس سازمان توسعه تجارت اعلام کرد که در جدیدترین برنامه خود، ایران از دو مسیر تلاش می‌کند بدون نیاز به آذربایجان کالاهای خود را انتقال بدهد. یکی از این مسیرها که به شکل زمینی نهایی می‌شود، ایران را از طریق ارمنستان به گرجستان و سپس کشورهای اروپای شرقی متصل خواهد کرد. اما در گام دوم، ایران استفاده از ظرفیت ترانزیتی دریای خزر خواهد بود که در سال‌های گذشته کمتر از آن استفاده شده است. بر اساس توافق جدیدی که میان سازمان توسعه تجارت و شرکت کشتیرانی ایران نهایی شده، از این پس کالاهای ایرانی از شش مسیر دریایی نیز امکان صادرات به کشورهایی چون روسیه و قزاقستان را خواهند داشت. در همین حال، رییس اتاق مشترک ایران و ارمنستان، عنوان کرده که اقدام دولت آذربایجان در تعیین عوارض برای کامیون‌های ایرانی موجب افزایش 300 دلاری هزینه‌های صادراتی شده، اما طبق وعده دولت‌ها، جاده «تاتا» به عنوان مسیر جایگزین تا پایان آبانماه قابل بهره‌برداری خواهد بود.
شش خط دریایی برای ارسال کالا
بر اساس تفاهم‌نامه برقراری خطوط منظم دریایی در حوزه دریای خزر بین سازمان توسعه تجارت ایران و شرکت کشتیرانی ایران، در فاز نخست، شش خط منظم از مبادی بنادر شمالی ایران به مقصد بنادر آستراخان و ماخاچ قلعه روسیه و همچنین بندر اکتائو قزاقستان از اول آبان ماه اجرایی شده و شرکت کشتیرانی خزر به نمایندگی از کشتیرانی ایران نسبت به حمل کالاهای صادراتی به صورت منظم و ماهانه اقدام کند. همچنین در راستای اقدامات انجام شده، در فاز دوم تا پایان سال جاری تعداد این خطوط به هشت خط افزایش خواهد یافت، ضمن آنکه برنامه‌ریزی جهت برقراری خطوط منظم برای کشورهای حوزه خلیج فارس و همچنین کشورهای آفریقایی در دست اجرا بوده و با هماهنگی وزارت امور خارجه و سازمان بنادر و دریانوردی نسبت به تسهیل خرید کشتی‌های رورو (کامیون‌بر) اقدام خواهد شد. در همین حال، علیرضا پیمان‌پاک رییس سازمان توسعه تجارت، با اشاره به عزم جدی دولت و دستگاه‌های مسوول در رفع موانع صادرات گفت: سازمان توسعه تجارت ایران آمادگی دارد برای حل مشکلات مربوط به صادرات و صادرکنندگان از جمله مسائل مرتبط با زیرساخت‌های صادراتی اقدامات لازم را با در نظر گرفتن اولویت آن انجام دهد. او با اشاره به اهمیت بازار بزرگ اوراسیا برای ایران و ظرفیت صادرات به کشورهای این منطقه افزود: حمل و نقل دریایی می‌تواند بسیاری از مشکلات زیرساختی صادرکنندگان در صادرات به اوراسیا به ویژه بازار بزرگ روسیه را حل کند و این تفاهم‌نامه در همین راستا منعقد شده است.
بهره‌برداری از مسیر جایگزین
از سوی دیگر، به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، هرویک یاریجانیان با اعلام این خبر توضیح داد: دولت آذربایجان، 130 دلار در مسیر رفت و 130 دلار در مسیر بازگشت از جاده‌ای که ایران را به ارمنستان متصل می‌کرد، عوارض تعیین کرد و گاهی کامیون‌های ایرانی را نیز جریمه می‌کرد. در واقع با این اقدام دولت باکو، 300 دلار به هزینه‌های صادراتی ما افزوده شد. این جاده در کل حدود 21 کیلومتر است و 6 کیلومتر از آن، وارد خاک آذربایجان می‌شود.
او ادامه داد: با پدید آمدن این مسائل، دولت ایران و دولت ارمنستان توافق کردند که جاده «تاتا» را به عنوان مسیر جایگزین تعیین کرده و نسبت به آماده‌سازی آن اقدام کنند. البته جاده تاتا پیش از این نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت و اتوبوس‌ها و کامیون‌ها برای عزیمت به ارمنستان از این مسیر استفاده می‌کردند. اما این جاده، دارای شیب و گردنه‌های تندی است که تریلی‌ها قادر به عبور از آن نیستند و همچنین در مواقع بارندگی، عبور از این جاده دشوار می‌شود. از این رو، دو دولت وعده داده‌اند که این جاده تا پایان آبان ماه به عنوان مسیر جایگزین برای همه خودروها قابل بهره‌برداری باشد. در این صورت، کامیون‌های ما بدون دردسر به ارمنستان و اوراسیا راه پیدا می‌کنند.
او با بیان اینکه«دولت ارمنستان قصد دارد، به میزان یک میلیارد دلار برای حفر تونل‌هایی در مسیر کاجاران سرمایه‌گذاری کند» توضیح داد: با حفر این تونل‌ها، زمان پیمودن مسیر ایران تا ایروان از حدود 7تا 8 ساعت به حدود 4 ساعت کاهش پیدا می‌کند. سرمایه‌گذاری روی این جاده مستقیم، بسیاری از مشکلات ما در زمینه حمل کالاهای فاسدشدنی نظیر لبنیات و میوه و تره بار را حل می‌کند. بدین‌ترتیب علاوه بر سرعت، شاهد حفظ امنیت و افزایش حجم کالاهای صادراتی به این منطقه خواهیم بود. جالب اینکه تعدادی از شرکت‌های ایرانی نیز نسبت به سرمایه‌گذاری در این مسیر، اعلام آمادگی کرده‌اند. همچنین برای حفر این تونل‌ها، یک مناقصه بین‌المللی نیز در حال برگزاری‌است که تعدادی از شرکت‌های معتبر ایرانی نیز در این مناقصه، مشارکت جدی خواهند داشت. او گفت که احتمالا استفاده از این مسیر، حدود دو سال دیگر ممکن باشد.
او با بیان اینکه ایجاد این مسیرهای جایگزین، راه‌های دسترسی به بازارهای اوراسیا و اروپا را افزایش می‌دهد، ادامه داد: ایران جزو معدود کشورهایی است که 15 کشور را در همسایگی دارد و چندان در صرافت افزایش کریدورهای جایگزین و مسیرهای دسترسی خود نبوده است. ایران در حال حاضر درصدد آن است که با وارد کردن کشتی رو-رو و افزودن به کانتینرهای یخچال‌دار و نوسازی ناوگان حمل، مسیر دریای خزر به روسیه را احیا کند. مساله این است که ترافیک‌های عجیب و غریبی برای رسیدن به روسیه وجود داشت و این ترافیک در سال گذشته، اعتراض رانندگان کامیون را در پی داشت. به‌طور کلی، احیای این مسیرها نویدبخش تسهیل ورود به کشورهای حوزه اوراسیا و حتی اروپاست.
یاریجانیان با اشاره به اینکه حجم تجارت ایران و ارمنستان در چهار ماه نخست سال جاری حدود 200 میلیون دلار برآورد شده است، ادامه داد: اگر مسیرهای جایگزین به سرعت ایجاد شود و امنیت ازدست رفته ارمنستان به واسطه جنگ بازگردد و همچنین با وجود الحاق ایران به کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا و سازمان همکاری‌های شانگهای، می‌توان انتظار داشت که حجم مراودات ایران و ارمنستان به عنوان کشوری از اوراسیا که دارای مرز خاکی با ایران است، به زودی به یک میلیارد و دویست هزار دلار بدون احتساب تبادل انرژی برسد. باید به این نکته توجه داشت که ممنوعیت واردات کالاهای ترکیه‌ای به ارمنستان نیز برای ایران یک فرصت است و فعالان اقتصادی نیز می‌توانند از این فرصت بهره‌برداری کنند.
سرنوشت صادرات با پابرجا بودن تحریم‌ها
حال این سوال قابل طرح است که اگر تحریم‌ها همچنان باقی بماند، صادرات ایران چه سرنوشتی پیدا می‌کند. معاون سازمان توسعه تجارت در این باره می‌گوید: ایران ضمن استقبال از لغو یا کاهش تحریم‌ها، برنامه‌های صادراتی خود را بر اساس وضع موجود و شرایط فعلی تدوین می‌کند. فرهاد نوری به «ایسنا» گفته است: در این تردیدی وجود ندارد که تحریم‌های امریکا یک ناعدالتی بین‌المللی است که بر اقتصاد و مردم ایران تحمیل شده و ما قطعا از به وجود آمدن شرایطی که در آن تحریم‌ها لغو شوند یا کاهش یابند استقبال می‌کنیم و مقامات بلندپایه ایران نیز بارها بر این موضوع تاکید کرده‌اند. او با بیان اینکه برنامه‌های اقتصادی کشور را باید بر اساس واقعیت‌ها دنبال کرد، توضیح داد: حتی در صورتی‌که مذاکرات از سر گرفته شده و در کوتاه‌مدت به یک نتیجه و جمع‌بندی نهایی برسد، باز همزمان خواهد برد تا در عرصه عمل نتایج کاهش فشارها خود را نشان دهد. یعنی حتی اگر طرف مقابل تعهد بدهد که به کاهش تحریم‌ها اقدام می‌کند، اینکه در شش ماهه دوم امسال نتایج این موضوع سریعا خود را در صادرات کشور نشان دهد قدری دور از انتظار است. او با تاکید بر اینکه این سازمان برنامه سال جاری خود برای افزایش صادرات را بر اساس تداوم وضع موجود طراحی کرده، گفت: ما سال گذشته با مشکل شیوع کرونا مواجه بودیم و این ویروس در کنار ایران، تجارت بسیاری از دیگر کشورها را نیز کاهش داد. محدودیت‌های تردد در مرزها و هیات‌های تجاری سال گذشته میزان صادرات ایران را پایین آورد که خوشبختانه با بهبود نسبی شرایط، بخشی از این آمار در حال جبران شدن است و ما به آمارهای قبل برمی‌گردیم. نوری ادامه داد: در کنار بازگشت به آمارهای پیش از کرونا، سازمان توسعه تجارت برنامه‌ریزی کرده که در شش ماهه دوم امسال، میزان صادرات ایران پنج میلیارد دلار دیگر نیز افزایش پیدا کند و این عدد خود را در آمار نهایی نشان دهد. برای این موضوع برنامه‌ریزی دقیق بر اساس کشور به کشور، پروژه به پروژه و کالا به کالا صورت گرفته و امیدواریم که اجرای این هدف‌گذاری در سال جاری ممکن شود. نوری همچنین درباره افق طولانی مدت صادرات ایران نیز گفته است: براورد ما این است که در صورت استفاده از امکانات و ظرفیت‌ها، فعال کردن بازار کشورهای همسایه و منطقه و انجام حمایت‌های لازم تا افق ۱۴۰۴، امکان رسیدن آمار صادرات غیرنفتی سالانه ایران به عدد ۷۰ میلیارد دلار وجود دارد و سازمان توسعه تجارت در این مسیر حرکت می‌کند.
