سود زباله در جیب مافیا

گروه راه و شهرسازی| 

طلای کثیف یا همان زباله‌های شهری در کلان‌شهرها و به ویژه در تهران از سویی به درد  معلی اجتماعی- اقتصادی بدل شده است و از سوی دیگر، می‌تواند بخشی از درمان مشکلات و معضلات شهری نیز باشد. طی هفته‌های اخیر با اظهارات ناپخته یکی از مسوولان شهری مبنی بر قفل زدن بر مخازن زباله بار دیگر، توجه مردم و رسانه‌ها به مساله طلای کثیف جلب شده است. چهارشنبه هفته گذشته نیز یکی دیگر از مسوولان شهری بدون اشاره به قفل زدن بر مخازن زباله شهری، از لزوم برخورد با زباله‌گردها سخن به میان آورده بود. این در حالی است که نه راه‌حل اولی و نه راه‌حل دومی نه تنها در این زمینه گره گشا نخواهند بود که به مانعی بزرگ نیز تبدیل خواهند شد. چه آنکه با قفل زدن بر در مخازن زباله‌ها برای محافظت از ضایعات موجود در میان زباله‌ها و ایجاد اختلال در فعالیت زباله‌گردها، راه دستیابی مردم به این مخازن نیز مسدود می‌شود و شهروندان به هنگام انتقال زباله‌های خود با در بسته مخازن مواجه خواهند شد. برخورد قضایی نیز آن‌گونه که یکی از اعضای شورای شهر تهران گفته است، ممکن نیست. چه آنکه نه شهرداری ضابط قضایی است و نه از نیرو و امکانات وسیع برای رصد فعالیت زباله‌گردها برخوردار است. به باور اغلب کارشناسان، تنها راه مقابله با پدیده زشت زباله‌گردی، تفکیک زباله از مبدا است که با همت شهروندان مقدور و میسور خواهد بود. در این صورت، هم از سرازیر شدن میلیاردها تومان به جیب مافیای زباله در تهران جلوگیری می‌شود و هم منابع مالی حاصل از فروش زباله‌های تفکیک شده به درآمد پایداری برای شهر و شهرداری تبدیل خواهد شد. در همین حال، احمد صادقی، عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه جمع‌آوری غیرمتعارف زباله و زباله‌گردی چهره شهر را زشت و نازیبا می‌کند، بر لزوم تغییر در شیوه جمع‌آوری زباله برای مبارزه با زباله‌گردی و قطع دسترسی مافیا تاکید کرد. صادقی در گفت‌وگو با ایسنا، در تشریح روند برخورد مدیریت شهری با تخلف در حوزه جمع‌آوری زباله و زباله‌گردی، گفت: متاسفانه موضوع زباله‌گردی و جمع‌آوری زباله به صورت غیرمتعارف و خارج از عرف اخیرا زیاد نشده بلکه از گذشته زیاد بوده و یکی از مواردی است که چهره شهر را زشت و نازیبا می‌کند. وی افزود: سود و نفع این کار هم به جیب محرومین نمی‌رود، بلکه این سود به یک‌سری مافیای جمع‌آوری زباله می‌رسد و از سوی دیگر این افراد شهر را هم از کسب درآمدهای این حوزه محروم می‌کنند. وی ادامه داد: درباره برخورد با این تخلف باید توجه کنیم که مجموعه شهرداری تهران ضابط قضایی نیست و در این جایگاه هم نیست که بتواند به عنوان ضابط قضایی به موضوع ورودی داشته باشد، از سوی دیگر گستره این کار هم آنقدر گسترده است که شاید تشکیلات عظیمی نیاز باشد که مشکل و معضل این بخش را حل کند. این عضو شورای شهر تهران تاکید کرد: باید شیوه جمع‌آوری زباله را تغییر دهیم تا از طریق تحقق این مهم، دسترسی مافیا به زباله‌ها قطع و به دنبال آن هم زباله‌گردی کم شود، لذا نیازمند انجام کاری مبنایی هستیم که خوشبختانه در کمیسیون خدمات شهری شورای شهر تهران این کار آغاز شده است و روی بحث پسماند و مدیریت آن کار ویژه و خاصی در حال انجام است .

      نبود زیرساخت مدیریت ‌پسماند 

در همین رابطه، محمد حسین بازگیر، کارشناس محیط زیست گفت: نبود زیرساخت‌های لازم جهت مدیریت و تفکیک ‌پسماند، زمینه را برای فعالیت‌هایی چون زباله‌گردی ایجاد می‌کند. بازگیر اظهارکرد: مدیریت ‌پسماند یک موضوع کاملا مشخص است که فرایند و مراحل آن به‌خوبی در قانون مدیریت ‌پسماندها مصوب سال ۱۳۸۳ تعریف و مشخص شده است. براساس این قانون مدیریت اجرایی ‌پسماندها در حریم شهرها برعهده شهرداری‌ها است که باید به همین منظور طرح جامع و منسجمی را برای مدیریت ‌پسماند تدوین کنند که شامل تمام مراحل از ابتدا یعنی تولید ‌و تفکیک پسماند در مبدا تا جمع‌آوری، جداسازی، انتقال اصولی و بازیافت، استحصال انرژی، تولید کمپوست و دفع نهایی و آموزش و اطلاع‌رسانی در این زمینه می‌شود همچنین ضروری است که شهرداری‌ها زیرساخت‌های لازم جهت اجرای طرح‌های جامع مدیریت ‌پسماند را فراهم کنند. وی ادامه داد: زمانی‌که زیرساخت‌های لازم فراهم نباشد و ‌پسماندها به‌صورت تفکیک نشده وارد مخازن زباله در سطح شهر شوند زمینه برای فعالیت‌هایی چون جمع‌آوری غیراصولی ‌پسماند که به‌اصطلاح به آن زباله‌گردی می‌گویند، ایجاد می‌شود. اکنون حدود ۵۵ هزار مخزن زباله در سطح شهر تهران وجود دارد اما زباله‌ها به‌صورت تفکیک نشده در آنها رها می‌شوند. این کارشناس محیط زیست با اشاره به ‌پدیده زباله‌گردی در شهرها اظهارکرد: درصد بسیار کمی از افرادی که به جمع‌آوری زباله می‌پردازند افراد مضطر و فقیری هستند که از روی ناچاری این اقدام را انجام دهند. متاسفانه بخش زیادی از این افراد به‌نوعی در قالب شرکت‌ها و ‌پیمانکارانی که در این حوزه فعال هستند، فعالیت می‌کنند، بنابراین ضروری است که زیرساخت‌ها جهت مدیریت صحیح و اصولی ‌پسماندها فراهم و تلاش شود موضوع تفکیک ‌پسماند از مبدا به شهروندان آموزش داده و انگیزه‌ لازم در آنان ایجاد شود تا کمتر شاهد این نوع فعالیت‌ها و معضلات در سطح شهرها باشیم.

      مشوق‌های تفکیک زباله از مبدا

وی درباره راه‌های ایجاد انگیزه در بین مردم برای تفکیک زباله از مبدا گفت: در بسیاری از کشورها به افرادی که تفکیک از مبدا را جدی می‌گیرند، خدمات ارزان‌تر، مالیات و عوارض کمتر و جوایز نقدی و غیرنقدی تعلق می‌گیرد.

بازگیر با تاکید بر اینکه قوانین، دستورالعمل‌ها، آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌ها در حوزه مدیریت ‌پسماند باید اصلاح شوند، خاطرنشان کرد: زباله‌گردی متاسفانه جایگزین غیراصولی و غیرمجاز بخشی از مراحل مدیریت ‌پسماند یعنی تفکیک از مبدا شده است؛ مرحله‌ای بسیار مهم که می‌توان با رعایت و اجرای اصولی آن و با تفکیک زباله‌های‌تر و خشک همچنین ‌پسماندهای شیشه‌ای، ‌پلاستیکی، فلزی و ... در مبدا، زمینه را برای بازگرداندن این ‌پسماندها به چرخه بازیافت و استفاده مجدد فراهم کرد، همانطور که در بسیاری از کشورها با تعبیه چند نوع مخازن زباله جداگانه و با آموزش شهروندان و ایجاد انگیزه‌ موفق شده‌اند زمینه را برای تفکیک از مبدا ‌فراهم کنند. بازگیر با اشاره به اینکه شهرداری‌ها باید رسیدن به مدیریت مطلوب ‌پسماندها را در دستور کار خود قرار دهد، گفت: به‌نظر می‌رسد، شهرداری تهران هم از ظرفیت‌ها و هم از امکانات لازم برای تحقق این اهداف برخوردار است و امیدوارم مجموعه جدید شهرداری بتواند در این زمینه گام بردارد و وضعیت ‌پسماند شهر تهران را ساماندهی کند همچنین با جلب مشارکت مردم و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای تفکیک اصولی ‌پسماند از مبدا، کمتر شاهد زباله‌گردی در سطح شهر باشیم.

       برخوردهای قضایی با زباله جمع‌کن‌های غیرمجاز 

به گزارش «تعادل»، چهارشنبه هفته گذشته مجید نوربخش، معاون هماهنگی و ارزیابی امور مناطق سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران با اشاره به اینکه عوامل پیمانکار شهرداری تهران در حوزه پسماند، لباس فرم و خودروهای وانت با تیپ مشخص و تعریف شده دارند و کاملا با عوامل غیرمجاز قابل تشخیص و تفکیک هستند، از پیگیری برای برخورد قضایی بازباله جمع‌کن‌های غبرمجاز خبر داد. سی شهریور سال جاری نیز مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران در مصاحبه با یکی از خبرگزاری‌ها گفته بود، قرار است به تدریج شکل مخازن فعلی زباله عوض شود تا دسترسی به آنها آسان نباشد و زباله‌گردان نتوانند از مخزن زباله بردارند. این مخازن کاوری دارند که مخزن داخل آن کاور می‌رود و قفل می‌شود و فقط توسط کلید یا ابزاری که توسط کارگر یا نیروی خدماتی شهرداری وجود دارد باز می‌شوند و مخزن دایما باز نیست که هر کسی بتواند به آن دسترسی داشته باشد. البته مدیرعامل این بخش از شهرداری تهران نگفته بود که با قفل شدن در مخازن زباله، شهروندان چگونه زباله‌های خود را درون آن بیندازند!