حمایت از سهامداران عملی می‌شود؟
گروه بازار سرمایه|
بالاخره از مجلس خبرهای خوشی رسد و بر اساس همین خبرها طرح حمایت از حقوق سهامداران خرد در بهارستان کلید خورده؛ جزئیات طرح بر دو وجه نحوه پرداخت سود و اصلاح قانون تجارت در این باره و نیز تضمین زیان خریداران عرضه‌های اولیه تا یک سال نخست، متمرکز است. بر اساس این طرح در صورت تأخیر در پرداخت سود سهام به سهامدار از طریق سجام، در زمان مراجعه سهامدار، شرکت مکلف به پرداخت سود مربوطه با احتساب سودی معادل سود تسهیلات بانکی مصوب شورای پول و اعتبار و احتساب ۶ درصد جریمه است. در همین حال این طرح در صورت تصویب، شرکت‌های تابعه دولت و نهادهای عمومی غیردولتی را مکلف کرده تا یک سال پس از عرضه سهام اولیه، میزان کاهش ارزش سهام را به خریدار پرداخت کنند که از آن به عنوان نوعی تضمین عدم زیان عرضه اولیه برای خریداران یاد می‌شود. بااین‌حال اما این طرح مجلس از سوی اهالی بازار سرمایه چندان مورد استقبال قرار نگرفته و به عنوان موازی‌کاری این نهاد با شورای عالی بورس قلمداد شده است.طرح حمایت از حقوق سهامداران منتشر شد که بر نحوه پرداخت سود تقسیمی شرکت‌ها به عنوان یکی از دغدغه‌های سهامداران، به‌خصوص سهامداران خرد تأکید شده است. سود تقسیمی پس از تصویب در مجمع عمومی شرکت‌ها، با اعلام زمانبندی و نحوه پرداخت توسط هیئت‌مدیره شرکت‌ها به سهامداران پرداخت می‌شود. بااین‌حال هرساله بسیاری از سهامداران خرد به دلیل روش‌های نامناسب پرداخت، امکان برداشت و استفاده از این سود تقسیمی را ندارند و از حقوق خود محروم می‌شوند؛ این طرح به سه روش پرداخت سود سهام از طریق شعب بانک‌ها، از طریق شرکت‌ها به‌صورت مستقیم و پرداخت سجامی اشاره‌شده است.در طرح اصلاحی مجلس همچنین بر مشکلات جدی دو روش اول تأکید شده است. طراحان بر این باورند که سهامداران حقیقی، معمولاً تعداد کمی از سهام شرکت را در اختیاردارند و مقدار اندکی از سود تقسیمی به آنها می‌رسد. درنتیجه برای سهامداران خرد صرفه اقتصادی ندارد که برای دریافت سود به بانک مراجعه کنند یا زمانی را برای ارسال مدارک به شرکت و پیگیری آن اختصاص دهند. این در حالی است که سهامدار خرد ممکن است چندین شرکت در پرتفوی خود داشته باشد و مجموع سود تقسیمی همه آنها برای سهامدار ارزش قابل‌توجهی باشد، اما مراجعه حضوری برای دریافت سود همه آنها، نسبت به هزینه آن صرفه ندارد.البته شیوع ویروس کرونا مشکلات بیشتری را برای سهامداران در پی داشته است و بسیاری از سهامداران خرد از دریافت سود تقسیمی محروم شده‌اند. اگرچه به‌منظور حل مشکل سهامداران خرد از سال ۹۹، توزیع سود به‌صورت متمرکز به‌حساب اعلام‌شده سهامداران در سامانه سجام در دستور کار قرارگرفته و به‌این‌ترتیب شرکت‌ها موظف هستند ضمن هماهنگی با شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه، سود تقسیمی را از طریق سامانه سجام به‌حساب مشتریان خود واریز کنند اما بااین‌حال به علت عدم پیش‌بینی اقدامات تنبیهی در بازه یک‌ساله شهریور ۱۳۹۹ تا انتهای مرداد ۱۴۰۰ بیش از نیمی از شرکت‌های بازار سرمایه، سود تقسیمی را از طریق سامانه سجام واریز نمی‌کنند؛ امری که طی ماه‌های گذشته به چالش اصلی سهامداران تبدیل‌شده و در هفته‌های اخیر نیز موردبررسی قرارگرفته است. حالا در طرح مجلس سعی شده با پیش‌بینی اقدامات تنبیهی، شرکت‌ها برای واریز به‌موقع سود سهامداران خرد از طریق سامانه سجام مکلف شوند. همچنین این طرح پیشنهاد کرده که برای تشویق مردم به سهامداری، بهتر است دولت و نهادهای عمومی غیردولتی هم مکلف شوند در مورد عرضه‌های اولیه، در صورت کاهش ارزش سهام تا یک سال بعد، زیان آن را جبران کنند.
متن طرح «حمایت از حقوق سهامداران جزء»
بر اساس ماده (۱) طرح مجلس برای حمایت از حقوق سهامداران خرد، یک ماده با عنوان «ماده ۱۴۰ مکرر» به قانون تجارت اضافه می‌شود. بر این اساس در ماده ۱۴۰ مکرر پیشنهادی مجلس تأکید شده است که در شرکت‌های سهامی که حداکثر بعد از گذشت یک ماه از فراهم شدن امکان قانونی واریز سود به‌حساب سهامداران، به هر دلیلی سودهای توزیعی از طریق سامانه سجام به‌حساب سهامدار واریز نمی‌شود، در زمان مراجعه سهامدار، شرکت مکلف به پرداخت سود مربوطه با احتساب سودی معادل سود تسهیلات بانکی مصوب شورای پول و اعتبار و احتساب ۶ درصد جریمه باشد. این ماده پیشنهادی همچنین از دو تبصره برخوردار است.بر اساس تبصره یک، در صورت مسدود بودن حساب سهامدار در سامانه سجام و درخواست شرکت و بی‌توجهی ایشان در اعلام شماره‌حساب جدید، شرکت مکلف به پرداخت ۶ درصد جریمه نیست. تبصره دو نیز ناظر بر آن است که تا زمانی که با استفاده از یکی از روش‌های متداول سود قابل‌تقسیم به سهامداران پرداخت‌نشده است، پرداخت پاداش به هیئت‌مدیره مصداق برداشت غیرقانونی از اموال شرکت محسوب شده و مستوجب مجازات است. در ادامه این طرح همچنین به ماده (۲) اشاره‌شده که بر اساس آن، یک ماده به عنوان «ماده ۱۵ مکرر» به قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به‌منظور تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی اضافه می‌شود. بر اساس ماده ۱۵ مکرر پیشنهادی از سوی مجلس، شرکت‌های تابعه دولت و نهادهای عمومی غیردولتی مکلف‌اند تا یک سال پس از عرضه سهام اولیه، کاهش ارزش سهام را به خریدار پرداخت کنند. این نکته حائز اهمیت است که در حالی مجلس، تضمین سودآوری عرضه‌های اولیه را در طرح خود گنجانده که سازمان بورس مدتی است اغلب عرضه‌های اولیه را به روش ترکیبی و از مسیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری دنبال می‌کند و عمل دست سهامداران خرد را از خرید مستقیم عرضه‌های اولیه کوتاه کرده است. اکنون مشخص نیست طرح مجلس تا چه میزان می‌تواند متضمن روش‌های مختلف عرضه اولیه در بازار سرمایه باشد.
ورود کمیسیون اصل 90 برای پیگیری مسائل بورسی
حجت‌الاسلام حسن شجاعی، رییس کمیسیون اصل 90 در مورد جلسه روز شنبه خود با رییس سازمان بورس و پیگیری مطالبات سهامداران خرد گفت: امروز شنبه در جلسه‌ای میزبان رییس سازمان بورس بودم که در این جلسه دغدغه‌های مردم درباره مسائل مختلف بورسی ازجمله پرداخت سود از مسیر سجام بیان شد و رییس سازمان بورس هم وعده داد تا دو ماه آینده همه سودهای تقسیمی از طریق سامانه سجام پرداخت شود تا از آن به بعد شاهد تخلف از قانون و پایمال شدن حقوق سهامداران خرد نباشیم.وی خاطرنشان کرد: بر اساس تبصره 3 ماده 5 «دستورالعمل انضباطی ناشران پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران»، شرکت‌های بورسی باید برای تسهیل امور سهامداران، توزیع سود را در صورت قبول شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار، از طریق سامانه سجام انجام دهند و در صورت عدم قبول از راه‌های دیگر استفاده کنند.رییس کمیسیون اصل 90 افزود: در شرایط فعلی دستورالعمل‌ها و قوانین نظارتی موجود باید به‌گونه‌ای تغییر کند تا شرکت‌های بورسی دیگر مسیری به غیر سامانه سجام جهت واریز سود برای سهامداران خود نداشته باشند. انجام این کار نیازمند عزم جدی سازمان بورس و تشدید جریمه‌های مربوط به تخلف شرکت‌های بورسی است.حجت‌الاسلام شجاعی خاطرنشان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که از 490 شرکتی که امسال قصد واریز سود برای سهامداران خود رادارند، 272 شرکت دستورالعمل سازمان بورس را زیر پا گذاشته و از راه‌های دیگری سود را توزیع خواهند کرد؛ اما آنچه تاکنون مشاهده‌شده است، سکوت مسوولان قبلی سازمان بورس و عدم برخورد با شرکت‌های متخلف است.وی بیان کرد: کمیسیون اصل 90 در پیگیری مسائل مردم ازجمله واریز سود از مسیر سامانه سجام مصمم است و امیدواریم رییس جدید سازمان بورس هم به این موضوع اهتمام ویژه داشته باشد تا در آینده نزدیک مشکلات مردم و تخلفات شرکت‌های بورسی تمام شود.
الزام شرکت‌ها به واریز سود سجام قانون می‌خواهد
مجید عشقی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار روز شنبه با رییس کمیسیون اصل 90 مجلس در مورد اینکه گفته‌شده همه شرکت‌های بورسی ظرف دو ماه آینده ملزم به واریز سود سهام خود از طریق سجام می‌شوند، گفت: اینگونه نبود، بلکه رییس کمیسیون اصل نود دغدغه‌های خود مبنی بر واریز سود نقدی سهامداران را مطرح کرد و قرار شد با همکاری مجلس تلاش کنیم، ظرف یکی دو ماه آینده مشکلاتی که ازنظر زیرساخت وجود دارد را برطرف کنیم. همچنین با شرکت‌های بزرگ ظرف این مدت به تفاهم برسیم که سود سهامداران خود را به‌صورت متمرکز از طریق سجام واریز کنند. وی در مورد اینکه قانون تجارت مهلت واریز سود ظرف هشت ماه را در نظر گرفته و الزامی به روش واریز سود ندارد، گفت: قانون تجارت مهلت داده است و پیشنهاد زمانبندی سود شرکت‌ها که در مجامع تصویب می‌شود، در کدال اعلام می‌شود، اما اگر این واریز سود بخواهد منسجم باشد، الزام قانونی می‌خواهد، فعلاً سازمان بورس در قوانین خود به‌صورت اختیاری شرکت‌ها را تشویق کرده که به‌صورت متمرکز سود سهامداران را واریز کنند.رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در مورد اینکه با توجه به پراکندگی سهامداران خود بخشی از سودها رسوب می‌کند، گفت: عدد و رقم رسوب سود در حساب شرکت‌ها را نداریم و از قدیم هم این اتفاق می‌افتد، برخی از شرکت‌ها سود که به سهامداران می‌دادند، بخشی از سود در حساب شرکت‌ها می‌ماند که در گزارش حسابرسی هم اعلام می‌شد.عشقی تأکید کرد: توافق کلی با کمیسیون اصل 90 انجام شد که زیرساخت‌های فنی را فراهم کنیم و همه کدهای معاملاتی در سجام ثبت‌نام کنند، اما اگر قرار باشد شرکت‌های بورسی را الزام کنیم که سود خود را از طریق سجام واریز کنند یا باید مجلس طرحی تصویب کند یا اینکه قانونی از طرف بورس باشد و شرکت‌ها ملزم شوند. در حال حاضر 58 میلیون کد سهامداری در بورس صادرشده که حدود 35 میلیون نفر در سجام ثبت‌نام کردند.
