برق، بیت‌کوین یا سلامتی، کدام مهم‌تر است؟

گلی ماندگار|

 کافی است فقط چند دقیقه در خیابان کلان‌شهرهایی مانند، تهران، اصفهان، البرز و... پیاده‌روی کنید، آن هم در فصل پاییز. اتفاق ناخوشایندی را تجربه خواهید کرد، ابتدا نفس کشیدن سخت می‌شود و بعد هم احساس می‌کنید یک لایه غبار روی زبانتان نشسته است. خیلی از ما این را تجربه کرده‌ایم، هر سال و هر سال به محض سرد شدن هوا آلودگی هم از راه می‌رسد، امسال که تهران رکورد شکست و حتی در فصل بهار و تابستان هم روزهای آلوده را تجربه کرد. از همان اواسط بهار بود که مساله استفاده از سوخت مازوت برای تولید برق عنون شد و البته طبق معمول مسوولان راه انکار را پیش گرفتند و چنین اتفاقی را درست نمی‌دانستند، اما وقتی پای گزارش‌های زنده و اظهارنظرهای کارشناسی به میان آمد از موضع انکار عقب‌نشینی کردند و قول متوقف کردن استفاده از این سوخت را دادند. 

    مرگ سالانه بیش از 40 هزار ایرانی  به دلیل آلودگی هوا

همین چند وقت پیش بود که رییس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه تهران از مرگ زودرس سالانه بیش از 40 هزار نفر در ایران به دلیل آلودگی هوا خبر داد. 

به گفته او بر اساس یافته‌های جدید میانگین سالانه غلظت مهم‌ترین آلاینده هوا در ایران تقریبا سه برابر استاندارد موجود و حدود شش برابر استاندارد جدیدی است که سازمان جهانی بهداشت منتشر کرده است. حسنوند با انتقاد از نبود بازبینی در خصوص استاندارد کیفیت هوا در ایران گفت که طی یک دهه گذشته ایران تنها کشوری بوده که نه تنها مقادیر استاندارد ملی کیفیت هوا را کاهش نداده، بلکه با توجه به عدم دستیابی به کیفیت هوای مطلوب، حتی مقادیر استاندارد را افزایش داده است. بسیاری از کارشناسان و حتی مسوولان دلیل بحرانی شدن آلودگی هوا را در آن زمان استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها اعلام کرده بودند.

   تایید «مازوت‌سوزی» در سه کلان‌شهر

با شنیده شدن زمزمه‌های مصرف دوباره مازوت در برخی کلان‌شهرها زنگ خطر تشدید آلودگی هوا به صدا درآمده است. معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست مازوت‌سوزی در شهرهایی مانند تبریز، مشهد و همدان را تایید می‌کند. معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست در گفت‌وگو با ایسنا با تاکید بر ممنوعیت استفاده از این سوخت در شهرهای تهران، اصفهان و کرج، مصرف مازوت در برخی شهرهای کشور را تایید می‌کند. داریوش گل‌علیزاده درباره مصرف مازوت دربرخی کلان‌شهرها می‌گوید: در سال‌های گذشته در تهران، اصفهان و کرج به هیچ‌وجه از مازوت در نیروگاه‌ها استفاده نشد و آلودگی سال‌های گذشته در این شهرها ارتباطی به سوزاندن مازوت نداشت. مشعل مازوت‌سوز در واحدهای صنعتی این استان‌ها پلمب است و این واحدها امکان مصرف مازوت را ندارند اما در شهرهایی مانند تبریز، مشهد و همدان مازوت مصرف می‌شود و اگر این شهرها در شرایط اضطرارآلودگی هوا قرار بگیرند و شاخص کیفیت هوای آنها در وضعیت ناسالم باشد باید به استفاده از سوخت‌های پاک مانند سوخت‌های گازی یا نفت و گاز با میزان سولفور مناسب سوق پیدا کنند. او تاکید می‌کند: در سال‌های اخیر آلودگی هوا در تهران و اصفهان به علت مصرف مازوت نبوده است و منابع این آلودگی خودروها، صنایع و منازل شخصی بوده‌اند. وقتی بارگذاری بیش از ظرفیت تهویه هوا صورت بگیرد، آلودگی هوا ایجاد می‌شود. اگر در تهران همه سوخت‌ها و خودروها در شرایط استاندارد باشد، باز هم به دلیل جمعیت بالای شهر و میزان بالای انتشار آلاینده‌ها در شرایطی که هوا سرد باشد و وارونگی هوا رخ دهد، آلودگی اتفاق می‌افتد. وقتی باد مناسب با سرعت پنج متر بر ثانیه نوزد تا هوا را رقیق کند، آلودگی هوا دور از انتظار نیست.

    بی‌توجهی به محیط زیست  عامل اصلی آلودگی هوا

این روزها محیط زیست هم مثل بسیاری از مسائل دیگر از اولویت‌های مسوولان نیست، همین بی‌توجهی‌ها باعث شده تا مردم علاوه بر تحمل بیماری کرونا حالا باید با آلودگی شدید هوا هم دست و پنجه نرم کنند، آلودگی که به راحتی منجر به مرگ افراد می‌شود. مساله تنها صنایع آلاینده نیست، استفاده از سوخت مازوت برای تولید برق در کشور هم یکی دیگر از مشکلاتی است که باعث شده تا سلامت مردم به خطر بیفتد.

برزو شاهمرادی، کارشناس محیط زیست در این باره به تعادل می‌گوید: بحث صنایع آلاینده سال‌هاست که از سوی کارشناسان و دوستداران محیط زیست مطرح می‌شود و متاسفانه مسوولان برای رفع این مشکل هیچ اقدام عملی انجام نداده‌اند. وقتی کار به جایی می‌رسد که نیروگاه‌های برق با سوخت مازوت کار می‌کنند و هیچ کس مانع از بروز چنین اتفاق هولناکی نمی‌شود، برخورد با دیگر صنایع آلاینده هم نباید خیلی مهم به نظر برسد.

او می‌افزاید: استفاده از سوخت فسیلی مازوت علاوه بر اینکه ترکیبات غلیظی تولید می‌کند، تولید‌کننده ذرات هم هست، ذراتی که هم برای محیط زیست بسیار زیان بار است و هم برای ساکنان موجود در محیط زیست، تنفس این ذرات می‌تواند باعث بروز بیماری‌های ریه و حتی مرگ افراد بشود. در واقع وقتی در آمارهای رسمی خبر از مرگ بیش از 40هزارنفر سالانه به دلیل آلودگی هوا در کشور به میان می‌آید، باید عمق فاجعه را متوجه بشویم و این در حالی است که تنها 5 هزار نفر از این میزان در کلان‌شهر تهران جان خود را از دست می‌دهند. 

شاهمرادی در مورد فرهنگ‌سازی برای کاهش آلودگی هوا نیز می‌گوید: این حرف بیشتر شبیه انداختن توپ در زمین مردم است، اینکه مسوولان می‌گویند قسمت بزرگی از این آلودگی به دلیل استفاده بی‌رویه مردم از خودروهای شخصی است و ... شانه خالی کردن از بار مسوولیت است. اگر ما از سوختی استاندارد برای ماشین‌ها استفاده کنیم، اگر وسایل حمل و نقل عمومی به میزان کافی در دسترس مردم باشد و مجبور نباشند برای سوار شدن به مترو و اتوبوس یکدیگر را هل بدهند و فشرده‌سازی کنند، آن وقت می‌توانیم از مردم بخواهیم از وسایل نقلیه عمومی بیشتر استفاده کنند. مساله مهم دیگر این است که همین وسایل حمل و نقل عمومی به خصوص اتوبوس‌ها و مینی بوس‌ها یکی از بزرگ‌ترین عوامل آلودگی هوای شهرها هستند، چرا که از عمر مفید آنها سال‌ها گذشته و هیچ کس برای ارتقای سطح کیفی آنها تلاشی نمی‌کند. 

    نگاه سیاسی به مسائل محیط زیستی  اشتباه است

علی محبوب فر، عضو انجمن مخاطرات محیطی نیز در این باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه نگاه‌ها به مسائل مختلف در کشور ما اعم از مسائل محیط زیست، شهری و ... سیاسی است و تا زمانی که این نگاه سیاسی وجود داشته باشد ما نمی‌توانیم از افراد متخصص و با تجربه و البته غیر سیاسی در این زمینه‌ها یاری بگیریم. در تمام کشورهای دنیا مساله آلودگی هوا یک مساله شهری است و با آن مانند یک مساله شهری برخورد می‌شود، افرادی که برای برطرف کردن این مشکل به کار گرفته می‌شوند هیچ گرایش سیاسی نداشته و اگر هم دارند هنگام انجام وظایف خود در این حیطه آن را دخالت نمی‌دهند. این در شرایطی است که مسوولان کشور قبل از هر چیز به مساله انکار پناه می‌برند. همین یک سال پیش که مساله استفاده از مازوت در نیروگاه‌های برق به میان آمد از وزیر تا رییس‌جمهور و ... همه منکر این قضیه شدند. اما بالاخره مجبور شدند این موضوع را بپذیرند و حتی یکی از مسوولان تلویحا اعلام کرد که اگر مازوت نسوزانیم نمی‌توانیم برق شهر را تامین کنیم. این رویکرد کاملا اشتباه است.  او می‌افزاید: در حال حاضر ۱۶ سازمان دولتی مسوول و متولی آلودگی هوا در شهرهای کشور وجود دارند، این تعداد انبوه نهاد دولتی در صورتی است که در حال حاضر بیش از ۵۰ مصوبه قانون و مقررات از قانون اساسی گرفته تا موارد قانونی و مقرراتی که سازمان‌ها و صنایع را ملزم به حفظ محیط زیست و قوانیت شهری کند، وجود دارد. پس نیاز به این همه سازمان و نهاد نیست، ما اگر تنها به قانون‌های موجود در این زمینه رجوع کنیم و آنها را به درستی اجرا کنیم می‌توانیم مانع از بروز هر نوع آلودگی در شهرهای بزرگ و کوچک بشویم. 

    وقتی سلامت مردم قربانی سودجویی  افراد دیگر می‌شود

در حالی که ایران با افزایش جمعیت آنچنانی مواجه نبوده و ساله پیری جمعیت هم یکی از مشکلاتی است که این روزها مسوولان با آن دست به گریبان هستند چرا مصرف برق به یک‌باره اینقدر افزایش پیدا کرد که برای تامین برق سراسر کشور باید مازوت سوزی در دستور کار قرار بگیرد. این سوال یک جواب ساده دارد، مزرعه‌های بیت‌کوین. ارز دیجیتالی که باعث شده تا برق مصرفی کشور ناگهان به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کند و در این شرایط هم سوخت کافی مناسب برای تامین این همه برق در دسترس نیروگاه‌ها نیست. در نهایت این کمبود با استفاده از مازوت جبران می‌شود. طی یک سال گذشته بارها و بارها اخباری در مورد کشف مزارع بیت‌کوین در خبرگزاری‌های مختلف منتشر شد، حتی در ساختمان بورس تهران هم چندین مایینر استخراج بیت‌کوین کشف شد که منجر به استعفای رییس بورس تهران شد. 

    بیت‌کوین یا سلامتی؟

اما سوال اینجاست که کدام مهم‌تر است، استخراج بیت‌کوین یا سلامت مردم؟ این سوال را البته باید از افرادی پرسید که سود خود را بر هر چیزی ارجح می‌دانند و برایشان فرقی نمی‌کند، با داروهای تقبلی و فروش آن در ناصر خسرو جان مردم را به خطر بیندازند یا با استفاده بیش از حد برق و وادار کردن نیروگاه‌ها به مازوت سوزی.