آب شدن سرمایه‌های مردم در بورس

محسن زنگنه

این روزها موضوع نزول شاخص‌ها در بازار سرمایه کشور از جمله مواردی است که باعث بروز دامنه وسیعی از نگرانی‌ها در خصوص این بازار شده است. سهامداران خردی که با هدف کمک به دولت و اقتصاد کشور، سرمایه‌های خود را وارد بورس کرده‌اند مشاهده می‌کنند که سرمایه‌های آنان به دلیل سوءمدیریت‌ها، تخلفات و تصمیم‌سازی‌های غلط در حال آب شدن است. جدای از مشکلاتی که در زمان دولت قبل در خصوص بازار سرمایه شکل گرفتند، انتظار مجلس از نظام تصمیم‌سازی‌های اقتصادی دولت جدید بیش از اینها است. مجلس از تیم اقتصادی دولت انتظار داشت که موارد مرتبط با بازار سرمایه را با حساسیت‌های بیشتر دنبال کند و به گونه‌ای برنامه‌ریزی نکند که دامنه مشکلات بازار سرمایه افزایش پیدا کند. در واقع انتظارات و مطالبات نمایندگان مجلس از دولت در امتداد مطالباتی است که مردم از ساختار اجرایی دارند. واقع آن است که برخی تصمیم‌سازی‌های دولت در بروز مشکلات بازار سرمایه تاثیرگذار بوده است. یکی از دلایل نوسانات بورس، جذابیت‌های بازارهای موازی است که حول و حوش بورس برای جذب سرمایه‌های عمومی ایجاد شده است. البته برخی اقدامات اشتباه دولت در ایجاد این بازارهای جذاب موازی، بی‌تاثیر نبوده است. به عنوان نمونه یکی از این مشکلات افزایش نرخ سود بین بانکی است که باعث شده، روند خروج سرمایه شرکت‌های بزرگ و کارتل‌های اقتصادی از بازار بورس تسریع شود. واقع آن است که بخش قابل توجهی از شرکت‌های تاثیرگذار در بورس را بانک‌ها تشکیل می‌دهند که یا به‌طور مستقیم در بازار سرمایه حضور دارند یا اینکه از طریق هلدینگ‌ها در بورس مشارکت دارند. زمانی که نرخ سود بین‌بانکی افزایش پیدا می‌کند، طبیعی است که بانک‌ها ترجیح می‌دهند به جای سرمایه‌گذاری در بازار پر ریسکی چون بورس، سرمایه‌های خود را وارد نظام بانکی کنند که از نوسانات کمتری برخوردار است و امنیت افزون‌تری دارد. بنابراین افزایش نرخ سود بین‌بانکی یکی از دلایل نوسانات فعلی بورس می‌تواند باشد. مورد بعدی، رونقی است که در بازار ارزهای دیجیتال ایجاد شده و باعث اقبال عمومی مردم به رمزارزها شده است. بسیاری از افرادی که قبلا تلاش می‌کردند از طریق سرمایه‌گذاری در بورس به اقتصاد کشور کمک کنند، زمانی که متوجه شدند از آنها سوءاستفاده شده، اعتماد خود را به بورس از دست داده‌اند و سرمایه‌های خود را وارد بازار ارزهای دیجیتال کرده‌اند. بر اساس گزارش کمیسیون اقتصادی مجلس، گردش مالی بازار رمزارزها در کشور حدود 1.1 میلیارد دلار است که رقم بالایی محسوب می‌شود و بیانگر اقبال عمومی سرمایه‌گذاران ایرانی به این بازار است. بنابراین برخی تصمیم‌سازی‌های مقطعی و بخشی‌نگر، نه‌تنها کمکی به بورس و اساسا اقتصاد کشور نکرده است بلکه باعث شده تا بر حجم مشکلات اقتصادی و نوسانات در بازارهای مختلف افزوده شود. از سوی دیگر باید توجه داشت که نگاه دولت به بازار سرمایه باید نگاهی فراگیر، جامع و غیربخشی باشد. بخش مهمی از مشکلات بازار سرمایه (و به‌طورکلی اقتصاد کشور) ناشی از این نوع نگاه است. دولت باید رویکرد خود به بازار سرمایه را تغییر دهد، وجود برخی رانت‌های اطلاعاتی در بازار سرمایه، فقدان ضمانت‌های اجرایی برای قوانین، تخلفات، سوءمدیریت‌ها و... باعث شده تا بازار سرمایه کشورمان دچار گرفتاری‌های فراوانی شود. ضرورت دارد، اصلاح قوانین در بورس کشور به سرعت در دستور کار قرار بگیرد. شرکت‌های بورسی با سوءاستفاده از برخی خلأ‌های قانونی، منافع سهامداران خرد را دستخوش منافع خود می‌سازند. این روند باید تغییر کند. نباید فراموش کرد، بر اساس اصل همگرایی بازارها، هرگونه نوسان در یک بازار باعث بروز دامنه وسیعی از نوسانات پی در پی در سایر بازارهای می‌شود. یعنی همان‌طور که نوسانات ارزی در بازار مسکن، طلا، بورس و خودرو اثرگذار است. بروز نوسان در بازار سرمایه نیز تبعاتی در بازارهای 4گانه خواهد داشت. متاسفانه به این ضرورت‌ها در مدیریت بازار سرمایه توجه نشد و تلاش شد نسخه‌های تاریخ مصرف گذشته برای بازار سرمایه پیچیده شود. همان‌طور که اشاره شد در گذشته برخی افراد به رانت‌های اطلاعاتی خاصی در بورس دسترسی داشتند که باعث می‌شد این افراد بتوانند به سودهای کلانی دسترسی پیدا کنند، این روند از طریق افزایش دامنه‌های شفافیت در بورس باید تغییر کند تا بازار سرمایه کشور در مسیر طبیعی خود و رشد پایدار حرکت کند.