طرح تحول کیفیت در زنجیره تامین صنعت خودرو

فرزین انتصاریان

صنعت خودرو‌سازی ایران با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند از جمله افزایش قیمت ارز، کاهش قدرت خرید مردم، فشار تحریم‌ها، خارج شدن شرکای خارجی از قراردادها و بروز مشکلات تامین قطعات، کاهش تولید، مکانیسم قیمت‌گذاری ناهمگون، و در راس آنها نارضایتی عمومی از کیفیت، قیمت خودرو، بدقولی و ضعف خدمات پس از فروش‌قرار دارد تا جایی که به گفته مقامات قضایی کشور، همواره هزاران شکایت از خودرو‌سازان در دادگاه‌های کشور مطرح است.  از طرفی صنعت خودروسازی سهم مهمی از اقتصاد کشور را از حیث تولید ارزش افزوده و ایجاد اشتغال دارا است. سابقه صنعت خودرو و زنجیره تولید ارزش آن، به ویژه در بخش صنایع کوچک و متوسط در زمینه قطعه‌سازی جایگاه استراتژیکی را در اقتصاد کشور ایجاد کرده است.  اما مساله اصلی در این صنعت که قبل و بعد از بروز تمامی مشکلات فوق الذکر نیز همواره وجود داشته است کیفیت خودروها است که مکررا از سوی مقامات مسوول، نهادهای نظارتی، مجامع دانشگاهی، تشکل‌ها، رسانه‌ها و عامه مردم مورد نقد شدید قرار گرفته است. موضوع بی‌کیفیتی خودرو‌ها علاوه بر ایجاد مشکلات اقتصادی و حقوقی، صنعت خودورسازی ایران را با وجود قدمت پنجاه ساله خود در محدوده مرزهای کشورمان زمین گیر کرده است به نحوی که فروش خودرو ایرانی بدون مساعدت دولت و ایجاد محدودیت در واردات، حتی در داخل کشور هم مقدور به نظر نمی‌رسد.  بررسی دلایل ناکارآمدی و بهره وری نامناسب این صنعت نیازمند بررسی ابعاد مختلف مشکلات و سیاست‌های صنعتی و اقتصادی حاکم بر این صنعت است که در مرکز آنها نبود راهبرد توسعه و ارتقای کیفیت صنعت خودرو‌سازی به خصوص صنعت قطعه‌سازی قراردارد. مشکلات کیفیت محصولات نهایی این صنعت در زنجیره تولید محصول، وابستگی مستقیم به کیفیت قطعات دارد. و بخش وسیعی از آن حاصل نبود یک برنامه راهبردی و نظام مدیریت کیفیت کارا در صنعت قطعه‌سازی خودروی کشور است. مساله‌ای که بسیار قبل از بروز مشکلات فوق الذکر وجود داشته و تمامی بحران‌های پیش آمده به  آن را دامن زده است. لذا برای رفع ریشه‌ای مشکلات این صنعت باید کار بهبود را از صنعت قطعه‌سازی کشور آغاز کرد. لازم به ذکر است که گزارش برنامه راهبردی ارتقاء کیفیت صنعت خودروسازی سال 2020 امریکا نیز بر همین موضوع تکیه دارد. متاسفانه، وضعیت کنونی صنعت قطعه‌سازی خودرو کشور، حاکی از رفتار تهاجمی و فشارهای مالی تولید‌کنندگان خودرو و نهادهای نظارتی و بازرسی بر قطعه‌سازان است که عملا این بنگاه‌ها را به سمت رفتار تقابلی برای ادامه حیات خود و بی‌تفاوتی و انفعال در توسعه کیفیت پیش برده است. در نتیجه، اغلب این بنگاه‌ها هیچ انگیزه‌ای برای رشد و بهبود کیفیت، اصلاح سیستم مدیریت کیفیت محصول یا حتی توسعه کسب و کار خود ندارند. دغدغه آنها فقط اجرا و رعایت الزامات (آن هم در حد اقل آن) و حفظ وضعیت موجود و ادامه حیات است.  از آنجایی که معتقدیم متخصصان مرتبط جهت شناسایی راه‌حل‌هایی برای رفع یا مدیریت مشکلات تحریم، نوسانات قیمت ارز. گرانی و ... مشغول فعالیت هستند، انجمن مدیریت کیفیت ایران نیز با توجه به تجربیات گسترده در 25 سال گذشته در حوزه خودروسازی و عطف به درخواست تشکل‌های تخصصی حوزه قطعات و خودروسازی، و لزوم تاکید بر ارتقاء کیفیت تولیدات داخلی، پروژه ارتقاء سیستم مدیریت کیفیت در صنعت خودروسازی متمرکز بر شرکت‌های قطعه ساز را با هدف بهبود زیر ساخت‌های موثر بر کیفیت مبتنی بر برنامه راهبردی توسعه و ارتقائ کیفیت صنعت قطعه‌سازی خودرو در دستور کار قرار داد و با انجام تحقیقات گسترده در سطوح ملی و بین‌المللی و تجربیات عمیق خود در زمینه توسعه مدیریت کیفیت و استانداردسازی، «مدل راهبردی و برنامه‌های اساسی توسعه و ارتقاء کیفیت صنعت قطعه‌سازی خودرو» را طراحی نموده است و آمادگی دارد در اسرع وقت این برنامه‌ها را با همکاری مسوولان و ذینفعان صنعت خودروسازی ایران اجرایی نماید.  انجمن مدیریت کیفیت ایران در ادامه 25 سال تجربه موفق در حوزه‌های آموزش و پژوهش و اقدامات اجرایی که منجر به تصویب قانون توسعه و ارتقاء نظام استاندارد و مدیریت کشور و تدوین راهبرد ملی کیفیت و بسیاری دیگر شد، اهداف آتی خود را مترکز بر اجرای راهبرد ملی و توسعه و ارتقاء سطح مدیریت کیفیت در حوزه‌های با اهمیت صنعت و خدمات نموده است و برای شروع تحول در صنعت خودروسازی کشور را هدف قرارداده و در اولین قدم طرح توسعه و ارتقاء سطح مدیریت کیفیت زنجیره این صنعت را تدوین و آماده اجرا نموده است.   در تدوین «طرح تحول کیفیت زنجیره تامین خودروسازی»، انجمن با نگاهی متفاوت از رویکرد جاری، بهبود کیفیت زنجیره تامین صنعت خودرو را با تمرکز بر توسعه سیستم مدیریت کبفیت شرکت‌های قطعه ساز هدف قرار داده است.  انجمن مدیریت کیفیت ایران به عنوان یک تشکل غیرانتفاعی مستقل، با نگاهی کل نگر، راهبردی و همه‌جانبه، وضعیت صنعت خودرو‌سازی و زنجیره تامین آن را از منظر «مدیریت کیفیت» مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.مسلم است که اجرای چنین برنامه گسترده و راهبردی بدون حمایت متولیان و مسوولان صنعت خودروسازی و پشتیبانی و حمایت شرکت‌های خودرو ساز از یکطرف و تعهد و تلاش جدی شرکت‌های قطعه ساز برای توسعه و ارتقاء مدیریت کیفیت سازمان‌های خود امکان پذیر نخواهد بود. به موازات تحقق این امر، انجمن مدیریت کیفیت ایران نیز می‌تواند با ساماندهی، آموزش و تجهیز نزدیک به یک هزار نفر کارشناس متخصص امور کیفیت شامل مشاوران سیستم‌های کیفیت و اساتید و مدرسان مدیریت کیفیت، ارزیابان و مهندسین کیفیت، در اجرایی کردن برنامه‌ها و استراتژی‌های توسعه و ارتقاء سطح بلوغ مدیریت کیفیت تا حصول اثربخشی و دستیابی به اهداف تعیین شده، پشتیبان و همراه سازمان‌ها ی متولی و مسوول باشد.