چه خبر از عرضه‌های اولیه؟
بازار سرمایه|
عرضه اولیه‌های سال جاری روزهای پرفرازونشیبی را پشت سر گذاشتند؛ از ورود به بازار سرمایه در روزهای نزولی این بازار بگیر تا تصمیمات جدید سازمان درمورد سرنوشت این عرضه‌ها. بااین‌وجود در شش ماه نخست امسال شاهد ۱۳ عرضه اولیه بودیم که به‌نوعی رکوردی در این حوزه محسوب می‌شود. هرچند بازار سرمایه سال جاری را با چراغ‌قرمز آغاز کرد اما روند نزولی این بازار سد راه عرضه اولیه‌ها نشد و این روند به‌قدری ادامه یافت که بازار سبز میزبان برخی عرضه‌های اولیه در تابستان امسال بود، البته این روند تداوم نیافت و چندی پیش محمود گودرزی، مدیرعامل بورس تهران گفت: روند عرضه اولیه شرکت‌ها متوقف نخواهد شد و متناسب با وضعیت بورس و فرابورس، این عرضه‌ها انجام می‌شود. با شروع فصل پاییز هیچ عرضه اولیه‌ای در بازار رخ نداده و آخرین عرضه برای فصل تابستان بوده اما؛ اخبار منتشرشده نشان می‌دهد که طی هفته‌های آینده بازار سهام شاهد یک عرضه اولیه خواهد بود. البته باید به این نکته توجه داشت که با روند معاملات بازار احتمالاً این عرضه به تأخیر بیفتد. از سال گذشته تاکنون میزان سهامداران در بازار افزایش‌یافته و بر همین اساس عرضه اولیه‌ها نیز باید متناسب با تعداد سهامداران باشد اما این روزها هیچ عرضه‌ای در بازار وجود ندارد و تنها شاهد سرخ‌پوشی نمادهای اثرگذار هستیم. دراین‌بین حتی برخی از عرضه‌های اولیه با توجه به روند بازار اصلاح‌شده‌اند.
هشت عرضه برای تابستان
بررسی عرضه اولیه‌های تابستان نیز لازم است و بر همین اساس، قرعه اولین عرضه اولیه تابستان و ششمین عرضه سال جاری به نام «لطیف» افتاد. عرضه‌ای که در دوم تیرماه و با مشارکت حدود دو میلیون و ۷۶۴ هزار کد صورت گرفت. «سپید» هفتمین عرضه اولیه امسال بود. در این عرضه که ۲۳ تیرماه انجام شد بیش از دو میلیون و ۸۰۰ هزار کد مشارکت کردند. ششم مردادماه عرضه اولیه «وهامون» با مشارکت بیش از دو میلیون و ۶۰۰ هزار کد و ۲۰ مرداد نیز عرضه اولیه «مدیریت» با مشارکت بیش از دو میلیون و ۸۱۳ هزار کد انجام شد. بازار سرمایه در ۱۷ شهریورماه و درحالی که رو دوباره رو به نزول بود میزبان دو عرضه اولیه «کیمیاتک» و «فجهان» به ترتیب با مشارکت بیش از دو میلیون و ۶۰۰ هزار و بیش از سه میلیون و ۱۳۳ هزار کد صورت گرفت که می‌توان گفت رکورد میزان مشارکت در خرید عرضه اولیه‌ها در عرضه اولیه فجهان شکست.
پس‌ازآن پای عرضه اولیه‌ها با روش‌های جدید به بازار باز شد. در وهله نخست «حآفرین» ۲۱ شهریورماه با مدل جدیدی عرضه شد. در این عرضه اولیه بر اساس دستورالعمل پذیره‌نویسی و عرضه اولیه اوراق بهادار در فرابورس ایران سهام شرکت مذکور به سرمایه‌گذاران واجد شرایط عرضه شد. منظور از سرمایه‌گذاران واجد شرایط صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار است. بر این اساس، اعلام شد از روز دوم صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند تا ۵۰ درصد دارایی که خریداری کرده‌اند را به فروش برسانند و سرمایه‌گذاران حقیقی هم می‌توانند اقدام به خرید کنند. پس‌ازآن «توسن» در تاریخ ۲۳ شهریورماه به روش ترکیبی و طی دو مرحله عرضه شد. بر این اساس مرحله اول آن عرضه به سرمایه‌گذاران واجد شرایط (صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار) به روش ثبت سفارش و مرحله دوم نیز عرضه به سایر سرمایه‌گذاران به روش قیمت ثابت بود. عرضه به روش ترکیبی عرضه‌ای است که در آن در مرحله اول نسبت مشخصی از ورقه بهادار قابل‌عرضه به روش ثبت سفارش جهت کشف قیمت به سرمایه‌گذاران واجد شرایط عرضه‌شده و در مرحله دوم به قیمت کشف‌شده به روش قیمت ثابت به سایر سرمایه‌گذاران عرضه می‌شود. تفاوت شیوه عرضه حآفرین با توسن در این بود که عرضه توسن دومرحله‌ای بوده و عموم مردم یا همان سهامداران خرد در مرحله دوم حق خرید عرضه اولیه رادارند. این درحالی است که در همان تاریخ «فسبزوار» نیز عرضه شد بدون اینکه سهمی به صندوق‌ها تعلق بگیرد و همه سهام این شرکت در روز عرضه در اختیار سهامداران خرد قرار گرفت. در این عرضه بیش از دو میلیون و ۹۰۰ هزار کد مشارکت کردند. پرونده عرضه اولیه‌های شش ماه نخست سال جاری با «شکام» بسته شد. عرضه‌ای که نصیب سرمایه‌گذاران واجد شرایط یا همان صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله شد.
اثرات گرانفروشی عرضه اولیه
مریم محبی، کارشناس بازار سهام در گفت‌وگوی اخیر خود درباره شیوه ورود عرضه‌های اولیه به بازار سهام گفت: عرضه اولیه سهام شرکت‌ها درواقع جذاب‌ترین گزینه سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران، به‌ویژه تازه‌واردترها و افراد دارای سرمایههای اندک به شمار می‌رود. این تعیین ارزش بر اساس بررسی کامل بنیادی شرکت، تخمین سودآوری آتی، تخمین نرخ بازدهی مورد انتظار سرمایه‌گذار و استفاده از روش‌های ارزش‌گذاری همچون تنزیل جریانات نقدی انجام می‌شود. محبی ادامه داد: اگر ارزش سهمی که در بازار عرضه می‌شود، توسط شرکت‌های مربوطه، مناسب ارزیابی نشده و اصطلاحاً به‌صورت overvalue یا گرانفروشی در بورس عرضه شود، این موضوع آسیب‌های متعددی را به‌صورت زنجیروار بر پیکره کلی بازار بورس وارد خواهد کرد. زیرا سهامداران در هنگام عرضه یا هنگام خرید متوجه این گرانفروشی شده و اعتماد خود را نسبت به بی‌طرف بودن سازمان و همچنین شرکت ارزش‌گذار از دست می‌دهد. وی درباره آثار زیان گرانفروشی عرضه اولیه‌ها در بازار گفت: این امر باعث خروج زودهنگام سرمایه‌گذاران از بورس و متعاقباً خروج نقدینگی از بازار می‌شود که می‌توانست عواید حاصل از عرضه اولیه را وارد فرآیند توسعه شرکت نماید. بنابراین زیان سهامدار، باعث خروج سرمایه از بخش مولد اقتصاد کشور شده و هم‌زمان اعتبار و توان ارزیابی ارزش یک نماد که توسط شرکت‌های مربوطه به‌درستی تشخیص داده نشده است، اعتبار کلی شرکت ارزش‌گذار و همچنین شاکله کلی سازمان بورس را دچار چالش‌های متعدد می‌کند. وی تأکید کرد: بنابراین لازم است تا شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری یا تأمین سرمایه به عنوان نهادهای ذی صلاح توسط بورس، قدردان اعتماد سرمایه‌گذاران و همچنین سازمان بورس بوده و با اعلام واقعی ارزش ذاتی هر نماد، باعث افزایش جذابیت مشارکت مردم در خرید عرضه‌های اولیه شوند. محبی در بخش دیگری درباره اهمیت زمان عرضه یک سهم به بازار سهام گفت: زمان عرضه، از مبحث گران بودن یا نبودن آن، بااهمیت‌تر است. هرچند عرضه اولیه‌های اخیر می‌توانست باقیمت مناسب‌تری به بازار عرضه شود، ولی ارزان‌ترین سهم نیز اگر در زمان نامناسب عرضه شود، روند عادی بازار را دچار چالش می‌کند. عرضه‌های اخیر در کمتر از یک هفته از زمان عرضه، قفل در صف فروش شدند که این موضوع بیانگر و تایید‌کننده اهمیت لزوم ورود عرضه‌های اولیه باقیمت مناسب و در زمان مناسب است.
