شاهدِ آماری از مازوت سوزی پاییزه

گروه راه و شهرسازی| 

اندازه‌گیری گاز آلاینده سلفور یا دی‌اکسید گوگرد (SO2) در پاییز امسال و مقایسه آن با پاییز سال گذشته نشانگر آن است که طی این مدت ۶ روز از روزهای پاک از لحاظ این آلاینده کاسته شده و غلظت آن نیز حدود ۲۰ درصد افزایش داشته است که نشان‌دهنده افزایش استفاده از سوخت‌های دارای محتوای گوگرد بالا (مازوت و گازوئیل فاقد استاندارد یورو 4 که در صنایع و نیروگاه‌ها استفاده می‌شود) در اطراف تهران است. در این حال، یک عضو شورای شهر از احضار مسوولان دستگاه مسوول در کاهش آلودگی هوا به دادستانی خبر داد. 

این روزها خبرهای مختلفی درباره مازوت سوزی در کلان‌شهرهای کشور شنیده می‌شود، اما همان‌گونه که منابع مختلفی برای تولید و انتشار آلاینده‌های هوا وجود دارد، آلاینده‌های متنوعی نیز چه به لحاظ تفاوت فیزیکی و چه از نظر فرمول شیمیایی در جو منتشر می‌شود. بر این اساس، آن طور که مسوولان شرکت کنترل کیفیت هوای تهران می‌گویند، مازوت تنها عامل انتشار دی اکسید گوگرد نیست و گازوئیل‌های فاقد استاندارد یورو 4 که اغلب به عنوان سوخت جایگزین در کارخانه‌ها و نیروگاه‌های اطراف تهران استفاده می‌شود، نیز مولد دی اکسید گوگرد هستند.

به گزارش «تعادل»، در روزهای نخست شهریور سال جاری، جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم، از کمبود ۲۵ درصدی ذخایر و مخازن سوخت مایع نیروگاه‌ها به‌نسبت سال ۱۳۹۹ خبر داده و گفته بود که «امسال در فصل سرما، روزی تا ۲۰۰ میلیون مترمکعب کمبود گاز داریم.» این خبر، به معنی افزایش استفاده از سوخت «مازوت» در نیروگاه‌های تولید برق ارزیابی شد، حال آنکه به گفته مسوولان، در زمان‌های افت فشار گاز، گازوئیل به عنوان سوخت جایگزین ارایه می‌شود تا از مازوت سوزی پرهیز شود. این در حالی است که حالا مسوولان کنترل کیفیت هوای تهران اعلام کرده‌اند که گازوئیل‌های ارایه شده به کارخانجات و نیروگاه‌های برق اطراف تهران به دلیل نداشتن استاندارد یورو 4 مولد دی اکسید گوگرد هستند و در واقع تفاوت آنچنانی در ممانعت از «مازوت سوزی» ایجاد نمی‌شود.

    مازوت، سوختی با آلایندگی بالا

محسن روشنی مدیر واحد پایش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این باره می‌گوید: یکی از سوخت‌هایی که می‌تواند تولید میزان بالای آلایندگی داشته باشد، مازوت است که به علت کیفیت پایین خود و همین طور عدم احتراق کامل، می‌تواند موجب تولید گازی مانند مونوکسید کربن گردد و همچنین می‌تواند به صورت مستقیم دوده و ذرات معلق بسیار ریز که مشکلات زیادی در سلامتی ایجاد می‌نمایند، منتشر نماید. 

به گزارش ایلنا، آنگونه که روشنی گفته، با توجه به آنکه معمولاً در سوختی مانند مازوت، محتوای زیادی از سولفور یا گوگرد وجود دارد، هنگام احتراق، گازهایی مانند دی‌اکسید گوگرد نیز تولید می‌شود. این گاز علاوه بر آنکه خود یک آلاینده معیار به شمار می‌رود، می‌تواند با فعل و انفعالات شیمیایی در جو، موجب تشکیل ذرات معلق ریز نیز بشود. 

بر اساس گفته‌های این کارشناس، در شهری مانند تهران و بر اساس اطلاعات دریافتی از ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا، در سال‌های اخیر مشکلی به لحاظ آلاینده مونوکسیدکربن وجود ندارد و بیشترین مشکل ذرات معلق بسیار ریز و همین طور در برخی روزهای سال اکسید گوگرد به عنوان آلاینده شاخص در هوای شهر مطرح می‌شود.  بنابراین در صورتی که از سوختی مانند مازوت در صنایع و نیروگاه‌ها استفاده از جنبه‌های مختلف می‌تواند موجب تولید انتشار آلاینده‌های هوا شود. 

شایان ذکر است در حال حاضر در بسیاری از شهرهای کشور از جمله برای مصرف خودروهای دیزلی پایتخت، گازوئیل با استاندارد یورو ۴ توزیع می‌شود که محتوای گوگرد آن حدود ۵۰ قسمت در میلیون (ppm50) است. اما گازوئیل مصرفی در صنایع و نیروگاه‌ها معمولاً دارای استاندارد یورو ۴ نیست و میزان محتوای گوگرد آن تا چند هزار در میلیون ppm می‌رسد. از این رو، استفاده از آن به جای مازوت را نمی‌توان به حساب استفاده از سوخت پاک به حساب آورد. 

ضمناً اندازه‌گیری گاز آلاینده SO2 در پاییز امسال و مقایسه آن با پاییز سال گذشته نشانگر آن است که طی این مدت ۶ روز از روزهای پاک به لحاظ این آلاینده کاسته شده و غلظت آن نیز حدود ۲۰ درصد افزایش داشته است. این خود نشان‌دهنده افزایش استفاده از سوخت‌های دارای محتوای گوگرد بالا در اطراف تهران است.

    ذرات معلق دست از سر تهران برنمی‌دارد

براساس این گزارش، دیروز نیز شاخص آلودگی هوا، بر اساس اعلام شرکت کنترل آلودگی هوا بر روی عدد 127 قرار گرفته بود و هوای تهران برای گروه‌های حساس جامعه آلوده اعلام و توصیه شد افراد مبتلا به بیماری قلبی یا ریوی، سالمندان و کودکان باید فعالیت‌های طولانی یا سنگین خارج از منزل را کاهش دهند. شاخص کیفیت هوا در 24 ساعت منتهی به ظهر دیروز نیز بر روی عدد 126 قرار داشت و کیفیت هوای تهران برای گروه‌های حساس جامعه آلوده بود.

پایتخت از ابتدای سال 2 روز هوای پاک، 189 روز هوای قابل قبول، 47 روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و یک روز آلوده برای همه افراد داشته است.این در حالی است که تهران در مدت مشابه سال پیش 15 روز هوای پاک، 163 روز هوای قابل قبول، 59 روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و 2 روز آلوده برای همه افراد داشته است.

    احضار مقامات مسوول  در کاهش آلودگی هوا به دادستانی

در شرایطی که آلودگی هوا در پاییز سال جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل 20 درصد افزایش یافته است، ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر تهران گفت: روز دوشنبه دادستانی تهران همه مقامات مسوول در حوزه آلودگی هو را احضار کرده است.

امانی در گفت‌وگو با تسنیم، با اشاره به دستور سازمان بازرسی مبنی بر ارایه گزارش عملکرد دستگاه‌های مسوول در اجرای قانون هوای، اظهار کرد: دادستانی تهران همه مقامات مسوول در حوزه آلودگی هو را احضار کرده است و بر اساس دستور سازمان بازرسی از مقامات مسوول در شهرداری و سایر دستگاه‌ها گزارش عملکرد اخذ می‌شود.

وی با بیان اینکه احتمالا ترک فعل دستگاه‌های مربوطه در اجرای قانون هوای پاک موضوع بحث جلسه روز دوشنبه بوده است، ادامه داد: معاون حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران به عنوان متولی اصلی این موضوع در حوزه مدیریت شهری در این جلسه حاضر شده است.

بر اساس این گزارش، به تازگی معاون سازمان بازرسی کل کشور در نشست بررسی عملکرد دستگاه‌ها در قانون هوای پاک اعلام کرد که گزارش ترک فعل دستگاه‌ها در خصوص قانون هوای پاک به مراجع قانونی ارسال شده است. معاون نظارت و بازرسی کل کشور دستگاه‌های مسوول را مکلف کرد، طی 2 هفته توضیحات تکمیلی از چگونگی اجرای تکالیف قانونی، چالش‌ها و موانع موجود را تهیه و به صورت مستند به سازمان بازرسی کل کشور ارایه کنند.

    سایر عوامل دخیل در آلودگی هوا

به گزارش «تعادل»، اگر چه کمبود و افت فشار گاز در فصول سرد سال و استفاده اجباری از سوخت مازوت به جای گاز در نیروگاه‌های تولید برق یکی از عوامل اساسی طی دو دهه اخیر در تهران و سایر کلان‌شهرهای ایران بوده است، اما کارشناسان شهری، افزایش استفاده از خودروهای شخصی درحالی که خودروهای داخلی از استانداردهای پایینی برخوردارند، به عنوان یکی دیگر از عوامل اساسی آلودگی هوا در کلانشهرها یاد می‌کنند و از همین رو، یکی از راهکارهای اساسی در زمینه رفع آلودگی هوا توسعه حمل‌و‌نقل عمومی (مترو، اتوبوس و تاکسی) است. مساله‌ای که با جهش‌های تورمی طی 4 سال گذشته و همچنین بروز بیماری کرونا طی 2.5 سال گذشته، بیش از همیشه به حاشیه رفته است. دستکم طی 16 سال گذشته، درخواست شهرداری تهران از دولت برای انجام تعهدات و تکالیف حاکمیتی خود در قبال تخصیص بودجه برای توسعه و نوسازی ناوگان مترو و اتوبوس پایتخت اجابت نشده است و اندک توسعه مترو و ناوگان آن از محل درآمدهای ناپایدار شهری (تراکم فروشی) صورت گرفته است. حال که اقتصاد مسکن هم تحت تاثیر جهش‌های تورمی و نوسان‌های اقتصادی به رکود رفته است، منابع ناپایدار شهری هم از مدار رشد خارج شده و از سوی دیگر، به دلیل جهش نرخ ارز توان مدیریت شهری در تامین ناوگان مترو و اتوبوس از خارج کشور به‌شدت افت کرده است. از همین رو است که مدیریت شهری جدید درصدد تعمیر ناوگان فعلی مترو و اتوبوس است تا بلکه اثر اندکی روی کاهش آلودگی هوا ایجاد کند.

به گفته مسوولان شهری، ۹۴ درصد اتوبوس‌های دیزلی بخش خصوصی و ۷۶ درصد اتوبوس‌های دیزلی بخش عمومی و همچنین ۱۰۰ اتوبوس‌ برقی فرسوده هستند. از این تعداد ۲۳ درصد اتوبوس‌های گازسوز بخش عمومی و ۱۰۰ درصد بخش خصوصی فرسوده است.

در عین حال، پیروز حناچی، شهردار سابق تهران با اشاره به قانون هوای پاک و نقش ۱۸ دستگاه در اجرای این قانون، بر این باور بود و می‌گفت که در این قانون کمترین نقش به شهرداری‌ها داده شده است که تنها نقش توسعه حمل و نقل عمومی را برعهده دارند . اما باید بگویم که حل مشکل آلودگی هوا و ترافیک در شهری به مانند تهران یک مساله حاکمیتی است و شهرداری نمی‌تواند به تنهایی بار این حجم سنگین را به دوش بکشد.