توسعه پایدار فضای سبز شهری با رویکرد مدیریت یکپارچه شهری
مریم علوی نیا |
کارشناس ارشد مهندسی ترویج و آموزش کشاورزی|
اهمیت و نقش فضای سبز در حیات و توسعه شهرها تا حدی است که از آن به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه پایدار یاد می‌شود. تاثیرات فیزیکی و طبیعی این فضاها در سیستم شهری و بازدهی‌های مختلف اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی آنها در ساختار جوامع انکارناپذیر است. امروزه برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه فضای سبز شهری به یک موضوع مهم و ضروری در شهرسازی و مدیریت شهری تبدیل شده است. دستیابی به توسعه پایدار فضای سبز شهری، نیازمند اتخاذ سیاست های مدیریتی قوی در زمینه‌های فنی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی می‌باشد. گسترش سریع شهرها، پیشرفت‌های تکنولوژیکی و گرایش به سوی زندگی ماشینی، موجب آلودگی شهرها، تخریب محیط زیست و پوشش گیاهی شهرها و حومه آنها (زمین‌های کشاورزی، باغ ها) و از بین رفتن تعادل اکولوژیکی محیط شده است. از طرفی، با افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی، انسان‌ها به تدریج از طبیعت دور شده و تراکم بیش از حد جمعیت و دخالت در محیط طبیعی و ایجاد محیط‌های انسان ساخت، نیازهای زیست محیطی جسمی و روحی انسان را بیشتر آشکار کرده است. برای رفع این نیازها، انسان شهرنشین اقدام به ایجاد باغ‌ها و فضاهای سبز مصنوعی در داخل شهرها کرده است. پارک‌ها و فضاهای سبز به دلیل حمایت از سیستم‌های اجتماعی شهر و فراهم کردن خدمات اکوسیستمی، یکی از راه‌حل‌های مناسب جهت حل مسائل زیست محیطی و تبدیل هر چه بیشتر محیط شهری به محلی قابل زیست شهروندان هستند. توسعه فضای سبز شهری که موجب تولید اکسیژن، تعدیل دمای محیط، جذب آلودگی‌ها، تثبیت خاک مخصوصاً در سطوح شیب‌دار، افزایش رطوبت، زیباسازی محیطی، کنترل آلودگی صوتی و بصری و ... می‌شود، باعث بالا رفتن کیفیت محیط زیست شهری شده و فضای مناسبی را برای تعاملات اجتماعی و گذراندن اوقات فراغت برای شهروندان فراهم می‌سازد. فضاهای سبز شهری به دلیل نقشی که درحفظ و تعادل محیط زیست شهری، تعدیل آلودگی هوا و پرورش روحی و جسمی ساکنان شهر ایفا می‌کنند، ارزشمند هستند. فضای سبز شهری دارای ارزش اکولوژیکی طبیعی می‌باشد . و سرگرمی و منافع جسمی و روحی فراوانی را [برای شهروندان ]مهیا می‌کند از طرفی رشد سریع جمعیت و به موازات آن گسترش غیر قابل کنترل شهرها، افزایش بدون منطق قیمت زمین، آلودگی هوا و خاک و توسعه ناپایدار فضای سبز و استفاده نامناسب از منابع به ویژه منابع آبی، موجودیت و آینده فضای سبز شهری را تهدید می‌کند. در راستای تحقق توسعه پایدار، مدیریت شهری مهم‌ترین ابزار است. مدیریت شهری از سازماندهی عوامل، نیروها و منابع برای اداره امور و پاسخ گویی نیازهای ساکنان شهر شکل گرفته و شامل کارکردهای برنامه‌ریزی، اجرا، نظارت و کنترل است. امروزه [توسعه و] طراحی فضای سبز شهری، به عنوان بخشی از شهرسازی و [مدیریت شهری] مطرح است. مدیریت شهری علاوه بر آنکه مسوول برقراری توزیع عادلانه امکانات شهر است، با هدایت تحولات کالبدی شهر، رسالت حفظ محیط زیست و سلامتی زندگی شهری، زیبایی سیمای شهر، ایجاد فضاهای عمومی جهت امکان برقراری ارتباطات و تعاملات شهروندان و گستره‌ای از همه وجوه زندگی شهری را نیز عهده‌دار است توسعه فضای سبز پایدار یکی از مباحث اساسی در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری و ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان می‌باشد. برای دستیابی به توسعه پایدار فضای سبز شهری به عواملی مانند ساختار مناسب سازمانی، برنامه‌ریزی و آموزش نیروی انسانی، قوانین و مقررات نیاز است. برای دستیابی به توسعه پایدار در [فضای سبز شهری] وجود مدیریتی توانا و منسجم و هماهنگی بین بخش‌های دولتی و خصوصی مهم است.امروزه مدیریت شهری در جهان تحول اساسی یافته است. شهرها مدیریت می‌شوند تا بتوانند رفاه و آسایش ساکنان خود را تامین کنند. مدیریت شهری دارای تشکیلات وسیعی است و نقش مهمی در موفقیت برنامه‌ها و طرح‌های توسعه شهری و همچنین رفع نیاز جمعیت، جریان عبور و مرور در شهر، رفاه عمومی، مسکن، کاربری زمین، تفریح، فرهنگ، اقتصاد، تاسیسات زیربنایی و امثال آنها بر عهده دارد. رشد سریع جمعیت شهرنشین و گسترش شهرها، برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه فضای سبز را به ضرورتی مهم در شهرسازی و مدیریت شهری تبدیل کرده است. با توجه به اثرات؛ اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و زیست محیطی توسعه فضای سبز شهری، مدیریت کارآمد شهری برای برنامه‌ریزی و ساماندهی توسعه فضای سبز ضرورری است.
