تکمیل سامانه تجاری در گام آخر

تعادل |

سامانه تجاری که یکی از اهداف آن ایجاد درگاه واحد برای بازرگانان و فعالان تجاری است و با رصد و رهگیری کالاها در این سامانه، دیگر شاهد عرضه خارج از شبکه، افزایش بی‌رویه قیمت‌ها و کمبود کالا در سطح عرضه نخواهیم بود، چندین سال است که با موازی‌کاری و مقاومت گمرک معطل مانده است. حال اما وزیر اقتصاد در تازه‌ترین اظهارات خود در توییتر نوشته که معضل چند ساله انتقال کامل داده‌های سامانه گمرک و جامع تجارت در مسیر حل و فصل فوری قرار گرفته است. سید احسان خاندوزی همچنین گفته است: از امروز بخشی از مصوبات روی زمین مانده اجرایی شد و در ماه‌های بعد کاهش قاچاق به کمک تولید‌کنندگان ایرانی خواهد آمد. در همین حال، وزیر صمت هم با بیان اینکه اجرای طرح سامانه جامع تجارت ۸۰ درصد پیشرفت دارد، گفته است که باید ۷۰ اقدام دیگر در این زمینه انجام شود که احتمالا این طرح تا پایان سال کامل شود. با تکمیل سامانه جامع تجارت، دخالت افراد و سلایق اشخاص از تجارت خارجی کم‌کم حذف می‌شود و تجارت خارجی ایران در تراز جهانی قرار می‌گیرد. افزایش سرعت عمل در تجارت خارجی از دیگر مزایای سامانه جامع تجارت است؛ به‌طوری که انجام فرآیندهای کاری صادرکنندگان و واردکنندگان در این سامانه تسهیل و هزینه‌ها برای تجار کاهش خواهد یافت و به حداقل می‌رساند.

    معمای نیمه تمام سامانه تجاری

سامانه جامع تجارت با هدف ایجاد پنجره واحد تجاری از سال ۹۲ فعالیت خود را آغاز کرد، مقابله با قاچاق کالا و شفافیت در مبادلات تجاری به عنوان دیگر اهداف این سامانه در نظر گرفته‌شده است. این سامانه با نقش محوری خود به‌نوعی درگاه ارتباط بازرگانان با تمام سامانه‌های مورداستفاده از قبیل بانک مرکزی، بیمه، انبار، وزارت صمت، گمرک و سایر دستگاه‌هایی که در مسیر ورود کالا تا فروش آن به مصرف‌کننده حضور دارند، را تجمیع خواهد کرد. این سامانه در اوایل فعالیت خود به دلیل عدم آمادگی دستگاه‌های مربوطه با مشکل اتصال به سامانه مواجه بود اما در ادامه با فراهم شدن زیرساخت و اتصال داده‌ها شاهد تسریع در تبادل اطلاعات بودیم. اما برخی از موازی‌کاری‌ها از سوی گمرک این سامانه را با مشکلات متعددی مواجه کرد. درواقع مشکلات سامانه جامع تجارت و گمرک از زمانی آغاز شد که سامانه گمرک به یک شرکت دانش‌بنیان واگذار شد این واگذاری عملاً سامانه گمرک در انحصار یک شرکت خصوصی دانش‌بنیان قرار گرفت. اختلاف گمرک و سامانه جامع تجارت حول سه بخش مطرح می‌شد، که ‌بر اساس آیین‌نامه اجرایی مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، باید کلیه تبادل اطلاعاتی گمرک از طریق سامانه جامع تجارت صورت بگیرد. بخش دیگر در ارتباط با محتوای تبادل اطلاعات است که مطابق ماده ۳۸ آیین‌نامه اجرایی مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ساختار اطلاعاتی باید بر اساس ساختار سامانه جامع تجارت باشد همچنین ساختار اظهارنامه و پروانه گمرکی نیز متناسب با سامانه جامع تجارت اصلاح شود. دو بخش ذکر شده هنوز کامل اجرایی نشده اما موردبررسی قرار گرفته و توافقات اولیه تا حدودی صورت گرفته است، اما در مورد بخش سوم که در ارتباط با «درگاه یکپارچه بازرگان» است هنوز اختلافات پابرجاست.

مدیران سامانه جامع تجارت در این خصوص عنوان می‌کردند، زمانی که بازرگان کارت بازرگانی، ثبت پیش‌فاکتور، دریافت مجوز، ثبت سفارش، تأمین ارز نیمایی، ثبت بارنامه، ‌قبض انبار را در سامانه جامع تجارت انجام داده و مجموع این اطلاعات اظهار گمرکی می‌شود، چه دلیلی دارد که این اطلاعات بار دیگر در گمرک ثبت شود، درحالی که گمرک می‌تواند ضمن دریافت اطلاعات مربوطه از سامانه جامع، نسبت به بررسی و تأیید یا رد آن اقدام کند، این شرایط حاکمیت گمرک بر سازمان خود را نیز نقض نمی‌کند در حالی که مسوولان گمرک در توجیه عدم همکاری خود با سامانه جامع تجارت می‌گویند اگر بازرگان اطلاعات خود را در سامانه جامع تجارت ثبت کند، قوانین و حاکمیت گمرک نقض شده است. بهانه‌تراشی از سوی گمرک درنهایت شرایط را به سمت افزایش قاچاق و ایجاد روزنه‌ای برای سوءاستفاده عده‌ای سودجو فراهم می‌کند، این د رحالی است موازی‌کاری که به نفع قاچاق تمام می‌شود. 

    موازی‌کاری و مقاومت گمرک 

از همین رو، سال گذشته پس‌ازاینکه رییس‌جمهور وقت به موضوع اختلاف گمرک با وزارت صمت بر سر اتصال سامانه گمرکی به سامانه جامع تجارت ورود و در جلسه ستاد اقتصادی دولت تصمیم‌گیری و مصوبه آن را جهت اجرا ابلاغ کرد، به دلیل عدم امکان شکایت دولت از خود، سازمان گمرک از طریق یکی از کارمندان خود علیه مصوبه ستاد اقتصادی دولت نزد دیوان عدالت اداری شکایت کرد. با طرح شکایت کارمند گمرک، دیوان عدالت اداری در کمتر از ۴۵ روز حکم موقت علیه سامانه جامع تجارت صادر کرد اما در بررسی دوباره، دیوان عدالت اداری شکایت گمرک از سامانه جامع را وارد اعلام نکرد. با وجود تأکید رییس‌جمهور وقت و حکم دیوان عدالت اداری بر همکاری گمرک با سامانه جامع تجارت این سازمان همچنان بر فعالیت موازی خود ادامه داد. رییس دولت سیزدهم در وعده‌های انتخاباتی خود همواره بر مبارزه با فساد و قاچاق به‌منظور حمایت واقعی از تولید، تأکید کرده و دستور تکمیل سامانه‌های قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز را داد. از سوی دیگر وزرای اقتصاد و صمت نیز ارتقای شفافیت اقتصادی و تکمیل سامانه جامع تجارت تا پایان سال را به عنوان برنامه‌های اصلی خود به مجلس ارایه کردند. 

    اتصال داده‌ها در بستر سامانه تجاری

در همین حال، احسان خاندوزی وزیر اقتصاد با بیان اینکه یکی از معضلات قاچاق کالا عدم اتصال دستگاه‌ها به سامانه تجارت بوده است، گفت: وزارت اقتصاد داده‌های مربوط به سامانه جامع تجارت را تهیه کرده که از این پس با اتصال به این سامانه محموله کالا و همچنین کالا‌هایی که باقی مانده در گمرک را شناسایی کند. بنابه گفته او، در ۶ شهریور ماه رییس‌جمهور بر مساله یکپارچه‌سازی تاکید کردند و دستور آن را ابلاغ کردند. عدم همکاری دستگاه‌ها مرتفع شده و از روز گذشته بخش اول و دوم دستور العمل اجرایی شده است. سخنگوی اقتصادی دولت بیان کرد: گمرک به صورت ۱۰۰ درصدی به سامانه جامع تجارت متصل شده، بخش زیادی از اطلاعات واردات و صادرات وارد سامانه شده و دسترسی به کانال گمرک و همچنین اطلاعات برخط خواهد شد. با اتصال به این سامانه تمامی فعالیت تولیدکنندگان تسهیل می‌شود و همچنین شناسایی موارد قاچاق به راحتی امکان پذیر می‌شود. خاندوزی همچنین طی روزهای گذشته در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «با همکاری وزارت اقتصاد، معضل چند ساله انتقال کامل داده‌های سامانه گمرک و سامانه جامع تجارت در مسیر حل و فصل فوری قرار گرفت. از امروز بخشی از مصوبات روی زمین مانده اجرایی شد. به گفته خاندوزی در ماه‌های بعد کاهش قاچاق به کمک تولید‌کنندگان ایرانی خواهد آمد.»

از آن‌سو، وزیر صمت هم با بیان اینکه اجرای طرح سامانه جامع تجارت ۸۰ درصد پیشرفت دارد، گفت: ۷۰ اقدام را باید در این زمینه انجام دهیم و امیدواریم این طرح تا پایان سال کامل شود. سیدرضا فاطمی امین درباره تکمیل سامانه جامع تجارت و اتصال گمرک به آن افزود: این سامانه یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های دولت الکترونیک است رییس‌جمهور از همان روزهای اول تشکیل دولت سیزدهم بر اجرای با کیفیت این طرح تاکید داشت. او ادامه داد: یکی از بخش‌هایی که باید به سامانه جامع تجارت، متصل شود، گمرک است و ۱۴ اقدام از ۷۰ اقدام، به آن مربوط است. فاطمی امین با اشاره به اینکه اکنون ۳۰ دستگاه به سامانه جامع تجارت متصل هستند، اضافه کرد: همه بانک‌ها هم در حال اتصال به این سامانه هستند. به گفته او، روزانه پنج میلیون درخواست از افراد مختلف از جمله بازرگانان و تولیدکنندگان به این سامانه می‌رسد و روزانه ۶۰۰ هزار استعلام از بیرون وزارت صمت و ۸۰۰ هزار استعلام در داخل وزارت صمت در قالب این سامانه انجام می‌شود. فاطمی امین با تاکید بر اینکه این طرح تا آخر سال کامل خواهد شد، افزود: این طرح یک نمونه بارز و پیشرفته حکمرانی خواهد بود و تحول گسترده‌ای را در بهبود محیط کسب و کار و شفافیت و ارایه خدمات به فعالان اقتصادی و اعمال حاکمیت ایجاد می‌کند. وزیر صنعت، معدن و تجارت همچنین با اشاره به اینکه سامانه «همتا» برای موبایل از جمله کارکردهای این سامانه جامع تجارت است، اضافه کرد: قبلاً ورود حدود ۹۰ درصد موبایل، قاچاق بود و اکنون اینگونه نیست و در طول سه سال ۱۴ هزار میلیارد تومان درآمد گمرک برای دولت ایجاد شد. به گفته او، با اجرای این طرح، دخالت انسانی به‌شدت کاهش می‌یابد و کارها، سرعت می‌گیرد و این نوید بخش اقتصاد پویا و هوشمند خواهد بود.

    مزایای راه‌اندازی سامانه چیست؟ 

با توجه به اینکه با استفاده از سامانه جامع تجارت ایران، دخالت افراد و سلایق اشخاص از تجارت خارجی کم‌کم حذف می‌شود، تجارت خارجی کشورمان در تراز جهانی قرار می‌گیرد. افزایش سرعت عمل در تجارت خارجی را از دیگر مزایای سامانه است و با سامانه جامع تجارت، در شاخص‌های مرتبط با زمان در تجارت جهانی رتبه کشورمان بهبود و ارتقا خواهد یافت. همچنین انجام فرآیندهای کاری صادرکنندگان و واردکنندگان در این سامانه تسهیل و هزینه‌ها برای تجار کاهش خواهد یافت و به حداقل می‌رساند. به عبارتی دیگر، در این سامانه هر تاجر با یک درگاه مواجه است و کار خود را از طریق یک درگاه به جلو می‌برد و ارایه داده‌های مورد نیاز در حوزه تجارت خارجی از طریق دستگاه‌های مرتبط نیز با یک درگاه انجام خواهد شد. حال از آنجایی که تصمیم‌گیران حوزه اقتصادی نیاز به اطلاعات صحیح و به‌روز دارند و این سامانه از لحاظ تعادل در صادرات و واردات کمک‌دهنده خواهد بود.