راه کنترل تورم چیست؟

عباس آرگون

در حال حاضر کشور در معرض شوک‌های مختلف سیاسی و اقتصادی قرار دارد که تحریم، مهم‌ترین آنهاست. تحریم‌های امریکا علیه ایران به عامل اصلی کاهش درآمدهای دولت در این سال‌ها تبدیل شده و کسری بودجه را تشدید کرده است به این ترتیب در صورتی که شوک تحریم‌ها برداشته شود احتمال بازگشت اقتصاد ایران به نرخ تورم متوسط بلندمدت وجود خواهد داشت ضمن آنکه توانایی دولت در کنترل نرخ ارز، احیای روابط تجاری کشور همچنین از سرگیری واردات مسائلی است که بعد از برطرف شدن شوک تحریم‌ها در کاهش تورم کمک می‌کند. اما موضوع اصلی اینجاست که اقتصاد ایران در طول سال‌های گذشته با نرخ تورم دو رقمی مواجه بوده و  جز در مواردی بسیار محدود، این نرخ عملا کاهش نیافته است. از این رو، باید مساله تورم مورد واکاوی قرار بگیرد که چه عواملی در اقتصاد ایران منجر به ظهور این تورم شده و با حل مشکلات ریشه‌ای آن را کنار بگذاریم. در غیر این صورت، اگر بنا بر کاهش دستوری نرخ‌ها بود، قطعا این اتفاق در سال‌های گذشته رخ می‌داد. اما به‌ طور کلی واکاوی پدیده تورم در اقتصاد ایران نشان می‌دهد، که عوامل متعددی در بروز آن دخیل هستند که شامل « نقدینگی، عملکرد دولت، نرخ ارز و...» می‌شوند. به عبارتی دقیق‌تر، کسری تراز تجاری، افزایش هزینه تولید تحت تاثیر تحریم‌ها، بی‌ثباتی نرخ ارز، کمبود عرضه کالا و خدمات در قیاس با نقدینگی موجود در جامعه و عدم اطمینان به آینده، تنها بخشی از عواملی است که با در کنار هم قرار گرفتن منجر به رشد تورم می‌شوند. 

اما گام نخست در کاهش تورم، تغییر در رفتار اقتصادی دولت است. اما مساله‌ای که حایز اهمیت است اینکه کشور ما در سال‌های گذشته همواره با کسری بودجه مواجه بوده است، برای عبور از این شرایط راه‌های غیرتورمی مانند «فروش دارایی، افزایش درآمد مالیاتی، کاهش هزینه‌های دولت و فروش اوراق» وجود دارد. هرچند در این حوزه اقداماتی صورت گرفته اما ما هنوز فاصله‌ای طولانی با اولویت‌های کلان داریم. بنابراین اگر دولت می‌خواهد برای تورم چاره‌ای پیدا کند باید تمام عوامل بالا را به دقت رصد کرده و برای آنها راهکارهای دقیق ارایه کند، تورم تنها با ریشه‌یابی مشکلات و حل زیربنایی آنها برطرف خواهد شد و اینکه با شعار بگوییم تورم باید با دستور پایین بیاید نه تنها راه به جایی نمی‌برد که حتی با سرکوب قیمت‌ها، در آینده تورمی جدید شکل خواهد گرفت. البته چنانچه اگر دولت بتواند بخشی از کسری بودجه خود را از صادرات نفت تامین کند به بانک مرکزی فشار کمتری وارد می‌شود. در مجموع امیدواریم دولت بتواند کسری بودجه خود را از سایر منابع و محلهای دیگری تامین کند که تا حدودی بتوان ترمز تورم را کشید. ذکر این نکته نیز ضروری است که باید عوامل تورم‌زا اصلاح شود و با قیمت‌گذاری دستوری نمی‌توان به جنگ با تورم رفت.