آلودگی هوا چه تاثیری بر سلامت روان دارد؟

سیمین  رونقی

آلودگی هوا با کاهش سطح اکسیژن مغز سبب تصمیم‌گیری‌های آنی (فوری) و رفتارهای تکانشی شده و ناسازگاری با محیط را افزایش می‌دهد. متاسفانه بسیاری از افراد تاثیر آلودگی هوا بر سلامت روان را جدی نمی‌گیرند در حالی که این مساله به صورت علمی ثابت شده و گاهی می‌تواند فرد را تا معرض دست زدن به کارهایی که خطر آفرین است پیش ببرد. براساس نتایج پژوهش‌های پزشکی، آلودگی هوا می‌تواند موجب افزایش اضطراب، استرس، خشونت و پرخاشگری، کاهش توان فکری، یادگیری و تمرکز، افسردگی و برخی اختلالات روان‌تنی و ذهنی شود. این آلودگی همچنین آسیب‌های جسمی ناشی از روان‌تنی را افزایش داده و به‌طور مستقیم سبب آسیب‌های مغزی و کاهش عملکرد مغز خواهد شد. برخی از آسیب‌های روحی نظیر خشونت و پرخاشگری همچنین سازگاری با محیط اجتماعی را کاهش داده و سبب واکنش‌های آنی (فوری) در برابر محرک‌های محیطی خواهد شد. آلودگی هوا تاب‌آوری اجتماعی در برابر فشارهای محیطی را کاهش داده و بنابراین پرخاشگری را رواج می‌دهد. یکی از مهم‌ترین چالش‌های جوامع صنعتی نیز مصائب ناشی از آلودگی هواست که خانه‌نشینی و... را به دنبال خواهد داشت. همانطور که شلوغی، آلودگی صوتی و گرمای بیش از حد هوا می‌تواند افراد را پرخاشگر کند، آلودگی هوا همچنین تاثیراتی را بر روح و روان افراد می‌گذارد. اما علاوه بر تمام این تاثیرات که بر شمرده شد، تاثیر دیگری که آلودگی هوا می‌تواند بر روح و روان افراد بگذارد، تاثیری عمیق‌تر و البته بیشتر است. بسیاری از افرادی که در طولانی مدت در معرض آلودگی هوا قرار می‌گیرند، مدام به این فکر می‌کنند که دچار بیماری‌های مختلف شده‌اند. در واقع «خود بیمار پنداری» یکی از تاثیرات مستقیم آلودگی هوا بر افراد است. وقتی افراد مدام در خبرها می‌خوانند که آلودگی هوا موجب سرطان و دیگر بیماری‌ها می‌شود، به وسواس فکری در مورد سلامت خود مبتلا می‌شوند، مدام به پزشک مراجعه می‌کنند تا در مورد سلامت جسمی شان مطمئن شوند در حالی که سلامت روان خود را به خطر انداخته‌اند و باعث بروز بیماری‌های روحی و روانی در خود می‌شوند. در واقع افرادی که به اختلال «خود بیمار پنداری» مبتلا می‌شوند به دلیل ترس از بیماری، رفتارهای وسواس گونه از خود بروز می‌دهند. در دراز مدت ممکن است زندگی اجتماعی و خانوادگی آنها نیز تحت تاثیر این رفتارها قرار گرفته و فرد هر روز تنهاتر شود. از سوی دیگر براساس برخی تحقیقات، آلودگی هوا اختلالات عصبی شنوایی همچون کاهش شنوایی حسی حرکتی، اختلالات یادگیری و حتی علائم اوتیسم و بیش فعالی (در کودکان) را هم به دنبال داشته است. این آلودگی همچنین با تاثیر مستقیم بر سیستم عصبی مرکزی کاهش اعتماد به نفس، رفتارهای غیرسازگارانه، زوال عقل و فراموشی، آلزایمر و پارکینسون را سبب شده و هر یک از این آسیب‌ها می‌تواند خلق وخوی افسرده را افزایش دهد. تنفس ذرات آلوده در هوا و مشاهده آسمان آبی تیره نیز سبب خلق افسرده و تشدید احساس غم و اندوه می‌شود. ارتباطات اجتماعی کاهش و حضور در اجتماعات کمرنگ می‌شود. تنش، بی‌قراری، نگرانی افزایش و سطح کیفی زندگی و احساس رضایت نیز تضعیف شده و هر یک از این مولفه‌ها سلامت روان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تشدید خستگی ذهنی و فکری، کاهش سطح اکسیژن به مغز و بدن، تصمیم‌گیری‌های آنی و رفتارهای تکانشی نیز از دیگر تبعات این آلودگی هوا محسوب می‌شود. استرس ناشی از آلودگی هوا هم بیماری‌های جسمی و روانی را سرعت می‌بخشد. احساس درماندگی و ناکامی را تقویت کرده و با تشدید اضطراب، به عنوان پایه‌گذار اختلالات روانی، رضایت از زندگی را تضعیف می‌کند. البته آلودگی هوا تنها بر روی افراد بزرگسال تاثیر نمی‌گذارد، بلکه باعث بروز اختلال در کودکان نیز می‌شود، حتی ممکن است رشد مغزی آنها را با مشکل مواجه کند. به هر حال نباید تاثیرات مخرب آلودگی هوا را نادیده بگیریم.