بازی سیاسی رقبای صادراتی با ایران
محمد یوسفی آرامش
آذرماه سال جاری، ماه سختی برای صادرکنندگان و تولیدکنندگان میوه کشور بود؛ چراکه شاهد برگشت خوردن برخی محصولات کشاورزی از بازارهای صادراتی بودیم. هرچند برگشت برخی میوه‌های صادراتی ایران، مساله جدیدی نیست اما درست در زمانی که انتظار ارزآوری از توسعه صادرات میوه را داشتیم با چنین اتفاق ناخوشایندی روبرو شدیم. اما ضربه و آسیب این اتفاق مثل همیشه به تولیدکنندگان و صادرکنندگان وارد شد که همواره باید تاوان بی‌مسوولیتی و ندانم‌کاری برخی از مدیران و مسوولان را بدهند. آنچه مشخص است اینکه در ابتدای آذرماه شاهد برگشت خوردن هزاران تن سیب‌زمینی ایران از ازبکستان و ممنوعیت صادرات فلفل دلمه‌ای بودیم که ضربه بزرگی به بسیاری از گلخانه‌داران کشور وارد کرد. در همین حال، برگشت خوردن کیوی از هند و امارات نیز چالش جدی دیگری بود که دامن صادرکنندگان این محصول را گرفت. واکاوی ماجرا اما نشان از این دارد که هند درصدد سیاست‌گذاری جدیدی در رابطه با واردات میوه از ایران است. هند می‌گوید ما از سال 2019 بارها به ایران در خصوص وجود آفت هشدار داده بودیم. از آن طرف روسیه هم مطرح می‌کند که از تیرماه مشکل سموم کشاورزی در محصولات کشاورزی ایران را مطرح کرده است. براین اساس، سوال جدی این است که ما این حجم از مالیات را برای چه چیزی پرداخت می‌کنیم؟ با اینکه در این دو سال اخیر، اقدامات وزارت امور خارجه و جهاد کشاورزی در رابطه با این بحران‌ها و هشدارهای مکرر کشورهای هدف صادراتی ایران چه بوده است؟! ما در شرایط سختی به سر می‌بریم؛ در شرایطی که برخی به تحریم افتخار می‌کنند، سالانه مقادیر زیادی از پول صادرکنندگان میوه به دلیل عدم دسترسی به اعتبارات اسنادی و تراکنش¬های آزاد بین‌المللی سوخت می‌شود. اما تولیدکننده ایرانی با همه این سختی‌ها باز هم درصدد صادرات است. علاوه بر اینها همزمان هم باید نگران دیپلماسی فعال وزارت امور خارجه کشور باشیم؟! این وزارتخانه سال‌هاست که پاسخ شفافی در خصوص عملکرد رایزن‌های تجاری خود در کشورهای مختلف ارایه نمی‌دهد. با این همه به نظر می‌رسد، بحران جدید بازگشت میوه‌های صادراتی بیشتر امری سیاسی باشد. چرا که صادرات میوه ایران به سرعت در حال رشد بود و همین موضوع رقبای ایران را نگران کرد. به طوری که برخی کشورها با اعمال فشار بر خریداران میوه از ایران درصدد کاهش صادرات کشورمان هستند. با این حال، کوتاهی جهاد کشاورزی در آموزش همگانی و استانداردسازی سموم در سطح ملی را هم نباید نادیده گرفت. سوال اساسی دیگر آن است که چرا باید آنقدر دور از استانداردهای رایج حرکت کنیم که چنین بهانه‌گیری‌هایی شکل بگیرد؟
کشورهای همسایه ایران اعم از «روسیه، عراق، افغانستان، پاکستان، بحرین و امارات» از مصرف‌کنندگان جدی میوه‌های ایران هستند. همچنین ما بازار خوبی در ازبکستان و اوراسیا ایجاد کرده بودیم. اما موضوعی که وجود دارد این است که اخیرا ازبکستان در تنها یک سال موفق به ایجاد 800 هکتار گلخانه مجهز فوق‌مدرن شده است. از آن سو، سقوط لیر در ترکیه نیز این کشور را به قطب جدی رقابتی در صادرات میوه تبدیل می‌کند. سوال جدی آن است که وزارت جهاد کشاورزی چه پاسخ شفافی در خصوص تحولات حال و آینده کشاورزی ایران دارد؟ کمبود امکانات آزمایشگاهی در جهاد کشاورزی استان‌ها از دیگر چالش‌های وضع موجود است. از این رو، برای حل این بحران، نیازمند جدی اتحاد گمرک، وزارت امور خارجه و جهاد کشاورزی هستیم. از سوی دیگر، سموم وارداتی به کشور باید یکسان‌سازی و در سطح کشور استانداردسازی شوند. همچنین وزارت امور خارجه باید همواره تعامل مثبتی با کشورهای هدف داشته و وزارت جهاد کشاورزی هم موظف به آموزش فراگیر به تولیدکنندگان و توسعه توان آزمایشگاهی و فنی خود است. در مجموع با توجه به اینکه در شرایط سخت تحریمی هستیم، بی‌توجهی به این موارد می‌تواند سهم کیک صادراتی ایران را به صورت جدی کاهش داده و در اختیار رقبا قرار دهد.
