نگرانی از میلیون‌ها دلار واردات سمی!
تعادل |
بررسی آمارها نشان می‌دهد که از ابتدای امسال تا ۲۰ آذرماه سهم واردات سموم و کودهای شیمیایی، به بیش از ۱۷۰ میلیون دلار می‌رسد؛ اقلامی که با ارز نیمایی وارد ایران می‌شود. اما اینکه کیفیت و نحوه مصرف سموم و کودهای وارداتی در سال جاری و سال‌های گذشته در جریان اخیر برگشت محصولات کشاورزی ایران چه نقشی دارد، موضوعی تامل برانگیز است. از این رو، وزرات جهاد کشاورزی باید در مورد مصرف سالانه سموم و کودهای شیمیایی در کشاورزی و نحوه نظارت بر مصرف آن پاسخگو باشد. در همین رابطه، رییس اتاق بازرگانی تهران با ارایه تصویر نامه سال گذشته خود به وزیر کشاورزی دولت دوازدهم می‌گوید: در این نامه اشاره شد که به دلیل وجود باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی صادرات این محصولات با مشکل مواجه خواهد بود و راهکارهایی نیز ارایه شد اما توجهی نشد. از آن‌سو، نایب‌رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران می‌گوید: بیش از نیم قرن از تصویب قانون استفاده از سموم کشاورزی می‌گذرد و دستور العمل‌های سختی برای این موضوع وجود دارد اما متاسفانه سال‌های بسیاری است که به قانون عمل نمی‌شود. او می‌گوید: اتاق تهران پیش از این درباره استفاده از سموم با ماندگاری بالا هشدارهای بسیاری داده وراهکارهایی به وزارت کشاورزی ارایه داده، اما متاسفانه فکر اساسی برای حل این مشکل نشد که چرایی آن مشخص نیست.
پای سم در میان است
چند وقتی است که اخبار متناقضی از برگشت محصولات صادراتی به ترکمنستان، ازبکستان، امارات و هند مطرح می‌شود، که هنوز وضعیت کاملا مشخصی در رابطه با آنها وجود ندارد و گاها بحث سموم در این موارد نیز مطرح است. سموم و کودهای شیمیایی مصرفی ایران در محصولات کشاورزی و فراتر از حد استاندارد کشورهای مقصد، در برگشت محصولات مورد توجه بوده است، به عنوان نمونه روسیه که ۸۰ درصد صادرات ایران به آن محصولات کشاورزی است دلیل عدم پذیرش فلفل‌های ایرانی را وجود سمومی اعلام کرده که با استانداردهای این کشور مطابقت ندارد.
افزایش واردات سموم
اینکه سالانه مصرف سموم و کودهای شیمیایی در کشاورزی چقدر و نحوه نظارت بر مصرف آن چگونه است را باید وزارت جهاد کشاورزی پاسخ دهد. اما براساس آماری که «ایسنا» از گمرک اعلام کرده، از ابتدای امسال تا ۲۰ آذرماه میزان واردات کالاهای اساسی ۲۱.۸ میلیون تن به ارزش ۱۳.۳ میلیارد دلار در ۲۵ گروه کالایی بوده است، که سهم سموم و کودهای شیمیایی از آن درمجموع به بیش از ۱۷۰ میلیون دلار می‌رسد؛ این اقلام با ارز نیمایی وارد ایران می‌شود.
در دوره مورد بررسی ۱۵۰ هزار تن کود شیمیایی به ارزش حدود ۱۰۴.۷ میلیون دلار وارد شده که در مقایسه با دوره مشابه سال قبل ۲۸ درصد از نظر وزنی و ۱۴ درصد ارزش کاهش داردکه دلیل این کاهش مشخص نیست. در حدود ۹ ماهه سال قبل ۲۰۶.۶ هزار تن به ارزش ۱۲۱.۳ میلیون دلار کود شیمیایی از گمرک ترخیص شده بود.
اما بر خلاف کودهای شیمیایی که واردات آن کاهش داشته، سموم تکنیکال شیمیایی با افزایش همراه بوده و ۷.۷ هزار تن به ارزش ۶۸.۴ میلیون تن واردات داشته؛ در حالی که از ابتدا تا ۲۰ آذرماه پارسال واردات این کالا ۵.۲ هزار تن به ارزش ۵۵.۵ میلیون دلار ثبت شده بود. بر این اساس واردات سموم تکنیکال شیمیایی در سال جاری ۴۷ درصد از نظر وزنی و ۲۳ درصد ارزش رشد داشته است.
این آمار بیانگر کودها و سمومی است که در سال جاری از گمرک ترخیص شده و مشخص نیست که در حال حاضر چه میزان از این اقلام در انبارهای گمرک موجود است، اما به هر حال اگر بخشی از مشکل برگشت صادرات محصولات کشاورزی ایران به سموم و کودهای مصرفی و میزان آن بر گردد، به‌طور حتم در کنار سموم تولید داخل، اقلام وارداتی حائز اهمیت خواهد بود و جای بررسی و البته پاسخگویی از سوی مسوولان مربوطه خواهد داشت که از زمان تهیه آن تا رسیدن به ایران، ترخیص و مصرف چه استانداردها و فرآیندی را طی می‌کند، این در حالی است که تبعات آن می‌تواند محصولات مصرفی داخل را هم درگیر کند. محصولات کشاورزی از اهمیت ویژه‌ای در صادرات غیر نفتی ایران برخوردار است و آمار نشان می‌دهد که به ویژه از سال گذشته رکوردهای جدیدی برای صادرات این اقلام ثبت شده بود. گذری بر آمار گمرک ایران نشان می‌دهد، در همین ایام در سال قبل، صادرات محصولات کشاورزی ۲۵.۹ درصد نسبت به ۱۰ ماهه سال ۱۳۹۸ افزایش داشت و به بیش از هفت میلیون تن به ارزش ۴.۹ میلیارد دلار رسیده بود که خود یک رکورد به شمار می‌رفت و این روند رو به رشد ادامه داشت. همچنین در آخرین آمارها، در چهار ماه اول امسال بیش از ۲.۵ میلیون تن محصولات کشاورزی با ارزش بیش از ۱.۷ میلیارد دلار صادر شده بود که رشد ۹ درصدی داشته است. با این حال در دو ماه اخیر برگشت محصولات کشاورزی ابعاد نگران‌کننده‌ای با خود به همراه داشته که از جمله آن تحت تاثیر قرار دادن بازارهای هدف محصولات کشاورزی است.
هشداری که جدی گرفته نشد!
درهمین حال، مسعود خوانساری رییس اتاق بازرگانی تهران در صفحه خود در فضای مجازی تصویر نامه اتاق بازرگانی که به کاظم خاوازی وزیر وقت جهاد کشاورزی نامه زده بود و درباره احتمال بازگشت محصولات کشاورزی ایران هشدار داده بود را منتشر کرد. در بخشی از این نامه آمده است: «استفاده نادرست و بی‌رویه از آفت کش‌ها و وجود پسماند آنها در محصولات باغی و زراعی، منجر به بروز مشکلات زیست محیطی و بسیاری از بیماری‌ها و ناهنجاری‌های انسانی در جامعه شده است. از طرفی به علت وجود باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی، صادرات این محصولات با مشکل مواجه شده و منجر به مرجوع شدن برخی از محموله‌های صادراتی شده است.»
بنابر این گزارش درشرایطی مرجوع شدن 100ها تن انواع محصولات کشاورزی صادراتی از فلفل دلمه‌ای گرفته تا سیب زمینی و کیوی در روزهای گذشته خبرساز شده و موضوع استفاده از سموم غیراستاندارد و با ماندگاری بالا نگرانی‌های بسیاری در جامعه ایجاد کرده است که اتاق تهران طی سال‌های گذشته هشدارهای مکرری نسبت به استفاده از سموم غیراستاندارد در تولید محصولات کشاورزی به وزارت کشاورزی داده اما تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است.
هشدارها و نامه‌نگاری‌های اتاق تهران با مسوولان و مقامات وزارت کشاورزی به خوبی نشان می‌دهد موضوع مرجوع شدن محصولات کشاورزی صادراتی به ماه‌ها و هفته‌های گذشته و البته چند محصول خاص باز نمی‌گردد و ابعاد گسترده‌تری دارد؛ اتفاقی که سلامت جامعه را به خطر انداخته است و روز گذشته مسعود خوانساری رییس اتاق تهران هم در متنی در اینستاگرام از آن به عنوان «مرگ خاموش» یاد کرد و نوشت: « استفاده کنونی از سموم باماندگاری بالا سلامت مردم را به‌شدت تهدید می‌کند و باعث بروز انواع سرطان‌ها می‌شود.»
قانونی برای نیم قرن پیش!
در همین رابطه، نایب‌رییس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران می‌گوید باوجود اینکه بیش از نیم قرن از تصویب قانون استفاده از سموم کشاورزی می‌گذرد و دستور العمل‌های سختی برای این موضوع وجود دارد اما متاسفانه سال‌های بسیاری است که به قانون عمل نمی‌شود. تقوی‌فر می‌گوید: ماجرای باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی فقط مربوط به کشور ما نیست و در تمام دنیا وجود دارد اما برای آنها به اندازه استاندارد است و اگر استانداردها رعایت شود مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند ولی مهم این است که در کشور ما این استانداردها رعایت نمی‌شود آن هم در شرایطی که قانون آن سال 1348 (52 سال پیش) تصویب شده است.او با اشاره به اینکه باید نظارت دقیقی بر اجرای قانون وجود داشته باشد می‌گوید: بخشی از کار نظارت بر تولید محصولات کشاورزی برعهده وزارت جهاد کشاورزی است که باید بر تولید محصولات در مزرعه، استفاده از سموم، واردات سموم و توزیع سموم نظارت داشته باشد و بخش دیگری از کار هم برعهده مسوولان اجرایی مناطق مختلف کشور است، در قانون هم مورد تاکید قرار گرفته که فرماندار، بخشدار، استاندار باید بر تولید محصولات کشاورزی و استفاده از سموم نظارت داشته باشند و اگر تشخیص دادن محصولی از نظر کیفیت و سلامت استانداردها را رعایت نکرده، اقدام به معدم‌سازی کنند. به گفته این فعال اقتصادی، علاوه بر اینها بخشی از کار هم به وزارت بهداشت واگذار شده که باید بر عملکرد مراکز توزیع محصولات کشاورزی مانند مغازه‌ها، میادین و... نظارت داشته باشد. به نظرم اگر نهادها کارشان را درست انجام می‌دادند الان شاهد بحث‌های ایجاد شده نبودیم. متاسفانه خیلی به این قضایا باوجود اینکه ارتباط مستقیمی با سلامت مردم دارد، جدی گرفته نمی‌شود.او معتقد است که در کنار این نظارت‌ها به کشاورزان هم باید آموزش داده شود و خودشان استانداردها را رعایت کنند مثلا سمی که برای یک محصول استفاده می‌شود را نباید برای محصول دیگر استفاده کنند.این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با اشاره به اینکه موضوع برگشت محصولات کشاورزی صادراتی در گذشته هم رخ داده است، ادامه می‌دهد: باید نظارت روی مصرف سم افزایش پیدا کند و از طرف دیگر نباید سم را به عنوان یک کالا ببینیم؛ سم تکنولوژی است و طبیعتا تکنولوژی‌های تک گران‌تر از تکنولوژی معمولی است؛ ما نگاهمان در استفاده از سموم در تولید محصولات کشاورزی باید به گونه‌ای باشد که می‌خواهیم از تکنولوژی های‌تک بهره ببریم و باید هزینه بیشتری بدهیم. او افزود: در واردات سموم به کشور باید نظارت دقیقی وجود داشته باشد و سموم مرغوب که هزینه بیشتری دارد وارد شود تا مشکلی در تولید محصولات ایجاد نشود. باید سمومی وارد شود که استاندارد باشد، دوره ماندگاری پایینی داشته باشند، سمومی که با دوز کمتر استفاده می‌شود ولی محصول را عاری از آفت می‌کند. تقوی‌فر در پاسخ به این سوال که چرا از چنین سمومی استفاده نمی‌شود؟ می‌گوید: این را باید مسوولان پاسخ دهند و لابد دلایلی برای این موضوع دارند؛ اما نباید فراموش کرد که هیچ چیز ارزانی بی‌دلیل نیست.او با اشاره به اینکه اتاق تهران پیش از این درباره استفاده از سموم با ماندگاری بالا هشدارهای بسیاری داده است؛ می‌گوید: دو سال پیش در این باره در کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق به صورت مفصل و در چند جلسه با حضور کارشناسان و مسوولان وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف جلساتی برگزار کردیم و تصمیمات گرفته شد و راهکارهایی به وزارت کشاورزی ارایه دادیم اما متاسفانه فکر اساسی برای حل این مشکل نشد که من هم چرایی آن را نمی‌دانم. او بار دیگر با تاکید بر اینکه باید در موضوع استفاده از سموم به قانون عمل شود، می‌گوید: باید متولیان امر، وزارتخانه‌ها و تمام بخش‌ها که در این قانون مسوولیت دارند به وظایف خود عمل کنند و خودشان را برای اجرای قانون آماده می‌کردند؛ هر وقت مطرح می‌شود که چرا به قانون عمل نمی‌شود می‌گویند آمادگی‌های لازم و زیرساخت‌ها وجود ندارد؛ سوال این است که چرا؟ چرا باوجود گذشت چند دهه از تصویب قانون همچنان آمادگی وجود ندارد؟ آن هم در کاری که به سلامت مردم مربوط می‌شود و بسیار مهم است؛ باید هرچه سریعتر زمینه‌های لازم برای اجرای قانون فراهم شود و باید تنها مجوز استفاده از سموم استاندارد با ماندگاری بسیار، بسیار پایین داده شود.
چرا باید از همسایگان بفهمیم که محصولات‌مان استاندارد نیست؟
از سوی دیگر، علیرضا پاک‌فطرت نماینده مردم شیراز در مجلس در تذکر شفاهی جلسه علنی روز گذشته مجلس خطاب به وزارت کشاورزی و وزارت بهداشت بیان کرد: چرا ما باید از کشورهای همسایه مطلع شویم که تولیدات خوراکی ما غیراستاندارد است؟ چرا باید ۹ کشور همسایه تولیدات کشاورزی ما را به دلیل غیراستاندارد بودن بازگردانند؟ چرا باید سمومی که در ایران تولید می‌کنیم دارای استاندارد لازم نباشد؟ آقای وزیر کشاورزی چرا به کشاورزان آموزش نداده‌اید که بیش از حد از سموم و کودهای شیمیایی استفاده نکنند؟چرا آبروی ایران را می‌برید؟ مگر ما شعار صادرات نمی‌دهیم تا بازار کشورهای همسایه را به دست بگیریم؟ متاسفانه ما تنها ۲ درصد از بازار کشورهای همسایه را در اختیار داریم که با انجام اینگونه اقدامات، همین ۲ درصد را هم از دست می‌دهیم.این عضو کمیسیون عمران مجلس در همین خصوص اضافه کرد: آقای مسوول اداره استاندارد، چرا اجازه می‌دهید بدون رعایت استاندارد اقلام خوراکی در کشور تولید و توزیع شود؟ آقای وزیر بهداشت مقصر این میزان شیوع بیماری‌ها و سرطان در کشور شما هستید، چرا اجازه می‌دهید بیش از حد از سموم غیراستاندارد در اقلام خوراکی استفاده کنند؟ چرا ما باید از کشورهای همسایه مطلع شویم که تولیدات ما استاندارد نیست؟ آقای وزیر بهداشت چرا بر اقلام خوراکی تولید شده در کشور نظارت ندارید؟
