لایروبی و مدیریت آب باران عامل اصلی احیای تالاب‌هاست
تعادل|
تامین حق آبه، از آن دست مسائلی است که طی سال‌های گذشته تبدیل به چالشی برای مردم و مسوولان شده است. خشکسالی که در ایران به راه افتاده نه تنها حاصل کم بارشی که حاصل سال‌ها بی‌توجهی و بی‌تدبیری مسوولانی بوده که هیچ تلاشی برای حفظ آب‌های زیر زمینی و البته تالاب‌ها و ... نکرده‌اند. مساله‌ای که طی چند سال اخیر باعث بروز مشکلاتی هم در شهرهای مختلف شده است. چه رودها و تالاب‌هایی که خشک شدند و تعداد باقی مانده هم در آستانه خشک شدن هستند. همین شرایط باعث شده تا یک روز طرح انتقال آب از دریای خزر مطرح شود و روز دیگر انتقال آب از خلیج فارس و حالا هم به گفته مقامات سازمان محیط زیست انتقال آب از دریای عمان می‌تواند بهترین راه‌حل باشد. اما باید دید کارشناسان در این رابطه چه نظری دارند و چه واکنشی نشان خواهند داد. البته معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست در اولین نشست خبری خود ضمن اعلام انتقال آب از دریای عمان از ابلاغ دستورالعمل‌های تامین حق‌آبه تالاب‌ها به وزارت نیرو خبر داد. ابلاغی که تا اجرایی شدن آن معلوم نیست چند زمستان دیگر باید طی شود. احمدرضا لاهیجان‌زاده خاطرنشان کرد: فعالیت‌های ما در بخش تالاب‌ها با چهار هدف دنبال می‌شود. این اقدامات شامل تامین آب و نظارت بر آب تالاب‌ها، برنامه حفاظت و احیای تالاب‌ها با رویکرد زیست‌بومی و پایش تالاب‌ها می‌شود. ما بر اساس ماده ۲ قانون حفاظت و احیای تالاب‌ها مکلفیم تا دستورالعمل‌های تامین حق‌آبه تالاب‌ها را به وزارت نیرو اعلام کنیم و وزارت نیرو مکلف است تا این دستورالعمل را اجرا کند. ما نیاز آبی تالاب‌ها را در ابتدا و نیمه سال ۱۴۰۰ دوباره به وزارت نیرو ابلاغ کردیم. او با اشاره به اهمیت سیلاب‌ها برای احیای تالاب‌ها اظهارکرد: نیاز آبی تالاب‌ها پایه علمی دارد و ما در رایزنی با نهادهای ذی ربط نیاز به ادله علمی و اطلاعات مستند برای تامین این حق‌آبه داریم. در سال آبی مهم‌ترین عامل تامین حق‌آبه «سیلاب» است و مدیریت آنها کمک زیادی به سیراب شدن تالاب‌ها می‌کند. لاهیجان‌زاده با اشاره به مطالعات مربوط به مدیریت زیست‌بومی در تالاب‌ها گفت: این مطالعات در ۲۰ تالاب تکمیل شده است و ۱۲ یا ۱۳ تالاب باقی‌مانده نیز در آینده به این لیست اضافه خواهند شد همچنین ۲۲ تالاب نیز برای انجام فعالیت‌های اجرایی آماده هستند.
کنوانسیون بین‌المللی تهران
او ضمن اشاره به کنوانسیون بین‌المللی تهران اضافه کرد: بر اساس کنوانسیون تهران در سال ۱۳۸۲، پنج پروتکل در زمینه تنوع زیستی، ارزیابی آلودگی نفتی و ... به تصویب رسید. سه پروتکل این کنوانسیون در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است و بزودی این روند برای پروتکل چهارم نیز طی خواهد شد. پروتکل پنجم نیز هنوز در دست پایش است. در دیگر کشورهای ذی‌نفع حوزه دریای خزر نیز شرایط مشابه است و برخی سه پروتکل، برخی چهار و برخی همه پروتکل‌ها را به تصویب رسانده‌اند و این قدم بلندی برای اجرای فعالیت‌های مشترک در این منطقه است همچنین برای تحقق اهداف این کنوانسیون نشست‌های آنلاین با حضور کشورهای این حوزه برگزار می‌شود. معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست درباره تغییر اقلیم در حوزه دریای خزر گفت: محور این صحبت‌ها به جز آلودگی، گردشگری نیز هست همچنین تغییر اقلیم در هر پنج کشور این حوزه مشاهده می‌شود و برای اتخاذ سیاست‌های مناسب جلساتی به میزبانی سازمان هواشناسی طی یک سال گذشته برگزار شده است. دریای خزر به دلیل تغییر اقلیم و مشکلات انسان‌ساخت تحت تاثیر است وعقب‌نشینی و پسروی آن تا سال ۲۰۵۰ ادامه خواهد داشت که از سمت شمال خواهد بود و کاهش حجم آب و افزایش دما کاهش تنوع زیستی را در پی خواهد داشت. لاهیجان‌زاده ضمن اشاره به افزایش حساسیت و اهمیت دستگاه‌ها نسبت به محیط زیست گفت: یکی از خطوط قرمز بودجه امسال، محیط زیست است.
کشور آذربایجان فعالیت‌های نفتی خود را کنترل کند
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره به فعالیت‌های نفتی کشور آذربایجان در حوزه خزر اظهار کرد: کشور آذربایجان باید فعالیت نفتی خود را کنترل کند چراکه این فعالیت‌ها آسیب به محیط زیست خزر را در پی خواهد داشت. این اقدامات باید در نشست بین کشورها مطرح شود.
او با تاکید بر اهمیت مطالعه تالاب‌ها گفت: قبلا قانونی برای تامین نیاز آبی تالاب‌ها و ارزش‌گذاری مشخصی برای آنها وجود نداشت. به دلیل نبود مواد قانونی مشخص درباره این موضوع ما نمی‌توانستیم به‌طور صحیح با دستگاه‌های ذی ربط همکاری کنیم.ما وقتی با وزارت نیرو و بقیه نهادهای مربوطه جلسه می‌گذاریم باید اصطلاحا با دست پر برویم و بر پایه مطالعاتی که روی تالاب‌ها انجام داده‌ایم، برنامه‌های اجرایی را مطرح کنیم. لاهیجان‌زاده با اشاره به اهمیت لایروبی تالاب‌ها اضافه کرد: در سال‌های گذشته چون لایروبی مناسبی در تالاب‌ها صورت نگرفته بود، آب به‌صورت مناسب وارد تالاب‌ها نمی‌شد. ما در سال‌های گذشته مسافت زیادی را لایروبی کردیم. برای حفظ ارتباط با دریا، باید لایروبی انجام بگیرد.
طرح انتقال آب دریای عمان یکی از کامل‌ترین طرح‌ها است
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط زیست تاکیدکرد: طرح انتقال آب دریای عمان از دقیق‌ترین ارزیابی‌های زیست‌محیطی بهره برده است. لاهیجان‌زاده با اشاره به موضوع دیپلماسی آب اظهار کرد: مسوولیت دیپلماسی آب در زمینه افغانستان با وزارت امور خارجه و وزارت نیرو است. بعد از روی کار آمدن طالبان مذاکرات قبلی متوقف شد ولی به نظر می‌رسد در حال ازسرگیری است. دولت اشرف غنی در این مساله مقاومت زیادی داشت و ممکن است مذاکرات آب با دولت جدید افغانستان راحت‌تر باشد. او با اشاره به طرح احیای تالاب هامون ادامه داد: پروژه بین‌المللی هامون با همکاری سازمان ملل و اتحادیه اروپا در حال اجراست و سازمان ملل باید این طرح را گسترده‌تر کند و افغانستان را نیز وارد این طرح کند. معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط زیست با اشاره به معضل شوری آب در سواحل جنوبی کشور گفت: ما باید از ظرفیت روان‌آب و سیل‌ها استفاده کنیم. خلیج فارس تحت تاثیر افزایش دما، تغییر اقلیم و افزایش شوری قرار گرفته است. یکی از علل شوری آب کم شدن حجم آب شیرین ورودی به خلیج فارس است. چهل سال پیش ۱۲۰ میلیارد متر مکعب آب شیرین از بهمنشیر و اروندرود وارد خلیج فارس می‌شد اما امروز به دلیل سدسازی در عراق، سوریه و ترکیه حداقل آب وارد خلیج فارس می‌شود همچنین افزایش دما تبخیر را افزایش می‌دهد و EC (هدایت الکتریکی آب که به مقدار املاح موجود در آن بستگی دارد) آب بالا می‌رود علاوه بر آن ۵۵ درصد آب شیرین‌کن‌های دنیا در خلیج فارس است. او درباره برنامه ایران برای استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها ادامه داد: ایران نیز به سرعت به سمت استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها رفته و مطالعات مربوط به استقرار آنها در استان‌های بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان انجام شده است البته مطالعه جداگانه‌ای برای سیستان و بلوچستان و خوزستان در دست انجام است تا مناسبترین محل انتخاب شود و کمترین آسیب به محیط زیست وارد شود. بخش اقیانوسی شرق دریای عمان ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر عمق مناسب دارد و جانمایی برای استقرار این دستگاه‌ها در این منطقه انجام شده است. همچنین ما اجازه نخواهیم داد شورآبه‌ها در مقیاس ملی وارد خلیج فارس شوند. در کنوانسیون کویت (راپمی) نیز چندین جلسه کارشناسی درباره آلودگی خلیج فارس برگزار شد.
زندگی تالاب‌ها در گرو وضعیت بارش است
معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط زیست در نشست خبری برخط دیروز گفت: تعداد تالاب‌های خشک شده به‌صورت دقیق قابل تشخیص نیست و حیات تالاب‌ها وابسته به شرایط بارش است.
لایروبی شاه‌کلید حل مشکل تالاب انزلی
لاهیجان‌زاده با اشاره به مساله رسوب‌گذاری در تالاب انزلی خاطرنشان کرد: تالاب انزلی - که در چند متری دریاست - در حال خشک شدن است و اصلی‌ترین مشکل آن رسوب‌گذاری است. این رسوبات از شهرها و روستا نشات می‌گیرد. مواد معدنی این رسوبات سبب شده تا تبادل آب از زیر بستر انجام نشود و تالاب پر شود. درباره همین مشکل جلسه احیای تالاب انزلی با حضور ریاست استان برگزار شد و راهکارها برای لایروبی تالاب ارایه شد. یکی از این روش‌ها لایروبی فیزیکی است که مجموعه‌ای تحت عنوان مسوولیت اجتماعی اجرای آن را به عهده گرفته است. لایروبی فرایند پیچیده‌ای است و شاه کلید حل این مشکل است.
احتمال بازنگری در لایحه بودجه برای اعتبار انتقال آب دریای خزر به سمنان
او درباره پروژه انتقال آب خزر به سمنان گفت: پروژه انتقال آب خزر به سمنان دارای مجوز است که معاونت انسانی آن را صادر می‌کند. این مجور پس از پشت سر گذاشتن چالش‌های مداوم ۹ ساله، بالاخره سال گذشته صادر شد. این طرح در لایحه بودجه دارای مجوز است اما باید به کمیسیون تلفیق برود و آنجا ممکن است مورد بازنگری قرار گیرد. با توجه به سرمایه‌گذاری در جنوب این طرح می‌تواند سمنان را هم پوشش دهد. لاهیجان‌زاده ضمن تشریح وضعیت تالاب‌های خشک شده در کشور اضافه کرد: تالاب‌های ما در فلات مرکزی فصلی هستند و بر اساس بارش آبگیری می‌کنند چرا که رود دایمی ندارند و تابع دوران بارش هستند. این تالاب‌ها در ماه‌های آبان و آذر آبگیری می‌کنند و در اردیبهشت و خرداد از بین می‌روند. او افزود: برخی تالاب‌ها نیز در انتهای رودها قرار دارند. برای مثال تالاب شادگان در انتهای مارون و تالاب هورالعظیم در انتهای کرخه قرار دارد. این تالاب‌ها در بیشتر ماه‌ها آب دارند ولی در برخی ماه‌ها دچار کمبود می‌شوند. لذا نمی‌توان به‌صورت دقیق خشکی تالاب‌ها را مشخص کرد. در سال‌های ۹۶ و ۹۷، ۷۰ درصد تالاب‌ها خشک شدند اما در دو سال بعدی به دلیل سیل‌ها تنها تالاب گاوخونی آبگیری نشد. در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ خشکسالی داشته‌ایم. حیات تالاب به بارش‌ها وابسته است و اثرات انسان‌ساخت و مدیریت ناصحیح آب باعث شده تا بازه آبگیری کوتاه شود چون مصرف آب بیش از توان اکولوژیک تالاب‌هاست.
