تاریک و روشن‌های ارز دولتی

عباس آرگون

فعالان اقتصادی در سال‌های گذشته بارها تذکر داده بودند که چند نرخی شدن ارز می‌تواند برای کشور مشکلات و محدودیت‌های جدیدی به وجود آورد، یعنی در شرایطی که اقتصاد ایران با مشکلات جدی رو به رو است، یک سیاست جدید به ایجاد مشکلات تازه دامن بزند.

ما در سال‌هایی که از عمر ارز 4200 تومانی گذشته با ابعاد مختلف این مشکل مواجه شده‌ایم. از سویی دستگاه‌های نظارتی مجبور شدند با تعداد زیادی از افراد خاطی که از بستر ارز دولتی برای نفع شخصی استفاده کردند، برخورد کنند و از سوی دیگر با وجود آنکه دولت هزینه زیادی متحمل شد اما در نهایت قیمت تمام شده بسیاری از کالاهای اساسی مورد حمایت قرار گرفته نیز افزایش یافت و باز هم مردم فشاری جدید را تحمل کردند. با توجه به شرایط اقتصاد ایران در سال‌های گذشته، یکی از مسائلی که نمی‌توان در آن تردیدی داشت، لزوم توجه به وضعیت اقتصادی مردم و حمایت از اقشار کم‌درآمد است. در سال‌های گذشته میزان اثرگذاری یارانه‌های نقدی پایین آمده و از طرف دیگر حمایت‌های غیرمستقیم مانند ارز 4200 تومانی نیز نتوانسته‌اند مستقیما برای مردم شرایط بهتری را فراهم کنند. به نظر می‌رسد در چنین شرایطی به وجود آوردن یک بستر دقیق اطلاعاتی از اقشار کم درآمد و تلاش برای حمایت مستقیم از آنها بهترین راهبرد باشد. در چنین بستری از یکسو یارانه به شکل مستقیم پرداخت می‌شود و عدالت اقتصادی بیشتری تامین می‌شود و از سوی دیگر از ایجاد فضای رانت و سودجویی نیز جلوگیری می‌کنیم. جدای از مردم، وضعیت فعالان اقتصادی نیز باید در مسیر حذف ارز 4200 تومانی دیده شود. بسیاری از مصارف این ارز به نهاده‌های تولید مرتبط است که با حذف آن هزینه نهایی تولید برخی محصولات را بالا می‌برد. برای این تولیدکنندگان بالا نبردن قیمت نهایی محصولاتشان ممکن نخواهد بود و اگر این اتفاق بیفتد بار دیگر موجی از تورم و افزایش قیمت به ثبت می‌رسد. در چنین بستری دولت باید در کنار حمایت از اقشار آسیب‌پذیر فکری نیز به حال تولیدکنندگان بکند تا برای اصلاح یک بخش، دیگر بخش‌ها آسیب نبینند. با گذشت حدود چهار سال از آغاز اجرای طرح ارز 4200 تومانی، امروز میان بسیاری از کارشناسان اقتصادی و تصمیم‌گیران این جمع‌بندی وجود دارد که تداوم تخصیص این ارز به نفع اقتصاد ما نخواهد بود. از سوی دیگر ما همچنان با تحریم‌های اقتصادی مواجه هستیم و کشور از نظر دسترسی به منابع ارزی به محدودیت‌هایی دچار است و قطعا نمی‌توان تمام سیاست‌های حمایتی را حذف کرد اما با استفاده از منابع موجود و استفاده بهینه از ظرفیت‌ها می‌توان طوری کار کرد که هم مردم از تغییرات آسیبی نبینند و هم مشکلاتی که تا امروز به آن دچار بودیم، متوقف شوند.