درآستانه توافق؟

یوسف مولایی

در روزهایی که مذاکرات ایران با کشورهای 1+4 و امریکا در وین همچنان ادامه دارد، تحلیلگران به دنبال خطر سیری در میان اخبار و داده‌های اطلاعاتی پیرامونی می‌گردند تا بر بلندای آن بتوانند تصویری از احتمالات آینده به دست آورند. اما در شرایطی که اخبار دقیقی در خصوص جزییات مذاکرات منتشر نمی‌شود، ارزیابی‌های تحلیلی کارشناسان در خصوص چشم‌اندازهای پیش روی مذاکرات برآمده از اخبار معدودی است که پیرامون گفت‌وگوهای ایران با کشورهای 1+5 منتشر می‌شود. در آخرین دست از این نوع داده‌های اطلاعاتی و فضاسازی‌ها، نخست‌وزیر انگلیس اعلام کرده که این کشور خواهان منتهی شدن مذاکرات وین به احیای کامل برنامه جامع اقدام مشترک است. ضمن اینکه اولیانوف نیز از ضرورت تمرکز گفت‌وگوها بر رفع تحریم‌های اقتصادی ایران سخن گفته است. از سوی دیگر، برخی اخبار نیز در خصوص افزایش تحرکات هیات امریکایی به ریاست رابرت مالی منتشر می‌شود که بیانگر افزایش دیدارهای مالی در خصوص مذاکرات برجامی است. باید توجه داشت که بسیاری از اظهارنظرها در این برهه با هدف فضاسازی و ترغیب طرف‌ها به  دستیابی به توافق است، هرچند ممکن است افزایش دیدارها به این معنای کلی نیز باشد که مذاکرات در مراحل نهایی خود قرار گرفته و طرف امریکایی به دنبال آخرین رایزنی‌ها برای دستیابی به توافق است. اما به‌طور کلی با توجه به سیر مذاکرات به خصوص از دور هشتم به بعد می‌توان این برداشت و دریافت را پررنگ کرد که پیشرفت‌های قابل توجهی در گفت‌وگوها ایجاد شده، اما در عین حال وقتی پرونده‌ای در سطوح بالای نظام بین‌الملل می‌خواهد به نهایت خود برسد و بدل به یک سند نهایی شود، دو طرف تلاش می‌کنند از زمان باقی مانده برای دستیابی به بیشترین دستاوردهای ممکن بهره‌گیری کنند، ضمن اینکه همین فرصت باقی مانده، فضایی را ایجاد می‌کند که طرفین انعطاف بیشتری را از خود نشان دهند تا دستیابی به توافق، سریعتر اتفاق بیفتد. در واقع با نزدیک شدن به لحظات پایانی گفت‌وگوها و تدوین سند نهایی، سرعت تحولات افزایش پیدا می‌کند و چشم‌اندازهای تازه‌ای روبه‌روی طرفین قرار می‌گیرد. گفته می‌شود تاریک‌ترین لحظات شب، درست قبل از زبانه کشیدن نخستین شراره‌های نور سحرگاهی است. در مسائل مرتبط با نظام بین‌الملل و مذاکرات نیز دقیقا مشخص نیست که لحظه گشایش و رستگاری در چه هنگامه‌ای اتفاق می‌افتد. چه بسا برهه‌ای که به نظر اوضاع چندان روی روال قرار ندارد، دو طرف به یک درک متقابل رسیده باشند و در نقطه مقابل در لحظه‌ای که ظاهرا اوضاع مناسب به نظر می‌رسد، همه‌چیز به آینده موکول شود. بنابراین باید بدانیم که گفت‌وگوهایی در این سطح ورای از امور ظاهری و اخبار سطحی به صورت درونی و لایه لایه دنبال می‌شود. اخباری که این روزها بیشتر پخش می‌شود، حاکی از آن است که بحث‌های مورد اختلاف طرفین روی کاغذ آمده، مطالبات دو طرف برجسته شده است و راه‌حل‌ها روشن شده است. منتها در خصوص نگارش متن، ادبیات مورد استفاده و بازه‌های زمانی که باید در سند گنجانده شود، بحث‌های فنی خاصی وجود دارد که در خصوص آنها تصمیم‌سازی شود. همان‌طور که اشاره شد، طرف‌های غربی برای ترغیب ایران به توافق با تحت فشار قرار دادن ایران به اتخاذ تصمیم‌گیری نهایی تلاش می‌کنند اخباری را در این زمینه منتشر کنند که تا ابد نمی‌توان مذاکرات را ادامه داد. در سوی مقابل اما دیپلمات‌های ایرانی قرار دارند که هر نوع ضرب‌الاجلی را تکذیب می‌کنند و اعلام می‌کنند ایران تا زمان دستیابی به مطالباتش مذاکرات را تداوم خواهد داد. شخصا معتقدم مذاکرات در حال رسیدن به سکانس‌های نهایی خود است. طی هفته‌های پیش رو یا دو طرف به یک سند رسمی برای توافق دست پیدا می‌کنند یا اینکه به سراغ پلن‌های بعدی مورد نظر خود می‌روند. در واقع محتوای مورد نظر دو طرف ارایه شده است و هر کدام از طرف‌ها می‌دانند که طرف مقابل چه خواسته‌هایی دارد و در ازای این خواسته‌ها حاضر است چه امتیازاتی را به طرف مقابل بدهد.