هشدار درباره پیامدهای فرونشست اصفهان

گروه راه و شهرسازی| 

عباس مقتدایی، نماینده مردم اصفهان در مجلس در نامه‌ای مشترک به وزرای کشور، میراث، نیرو، ارتباطات، دفاع، راه، جهاد و روسای سازمان‌های محیط زیست و برنامه و بودجه، ابعاد خطرناک و جدی فرونشست زمین اصفهان و راهکارهای آن را تشریح کرد.  آنگونه که علی بیت‌اللهی، رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به تازگی در گزارشی پژوهشی اعلام کرد، در میان شهرهای ایران، شهر اصفهان بالاترین ریسک فرونشست زمین را داراست و در میان استان‌های کشور پهنه استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، کرمان، قم و همدان نسبت به سایر استان‌های کشور، ریسک فرونشست بالاتری را دارند.  بر اساس این گزارش پژوهشی، از 31 استان کشور، در محدوده 18 استان، پهنه‌های با خطر بسیار بالا و بالای فرونشست زمین گستردگی دارد. در محدوده 195 شهر (16% شهرها) و اراضی اطراف آن زون‌های با خطر بالا و بسیار بالای فرونشست زمین قرار دارد. از جمعیت شهری 60 میلیونی ایران (آمار 1395) بالغ بر 28 میلیون و 500 هزار نفر در شهرهایی زندگی می‌کنند که بر روی زون‌های با خطر بالا و بسیار بالای فرونشست زمین یا در مجاورت آن قرار دارند (حدود 48درصد جمعیت شهری کشور) حدود 8 میلیون و 720 هزار واحد مسکونی شهری بر روی زون‌های فرونشستی با خطر بالا و بسیار بالا یا در مجاورت آن واقع شده است. حدود یک میلیون و 370 هزار واحد مسکونی از تعداد کل واحدهای واقع بر زون‌های خطرناک فرونشستی، فاقد اسکلت هستند. (آمار 1395 (در میان شهرهای ایران، شهر اصفهان بالاترین ریسک فرونشست زمین را داراست و در میان استان‌های کشور پهنه استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، کرمان، قم و همدان نسبت به سایر استان‌های کشور، ریسک فرونشست بالاتری را دارند. 

      بی‌توجهی به اهمیت فرونشست در اصفهان

آنگونه که ایسنا گزارش کرده، عباس مقتدایی، نماینده مردم اصفهان در مجلس در نامه خود نوشته است: «همان‌گونه که مستحضرید در ماه‌های اخیر پدیده فرونشست زمین در استان اصفهان به شکل قابل توجهی خود را نشان می‌دهد و به نظر می‌رسد آنگونه که باید و شاید همچنان اهمیت و تبعات جانی، مالی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی مخاطرات و پیامدهای فرونشست زمین مورد توجه قرار نگرفته است. براساس گزارشات اختصاصی واصله، استان اصفهان رتبه نخست کشور در فرونشست زمین را دارد که درصورت عدم توجه به این موضوع، در آینده شاهد عواقب جبران‌ناپذیری خواهیم بود. این پدیده در حال پیشرفت در اصفهان، در مسیر خود مراکز و اماکن مهمی را دارد. همچنین بالاترین میزان فرونشست در شرق اصفهان و محدوده فرودگاه بین‌المللی شهید بهشتی بوده است. موضوع فرونشست زمین در اصفهان به مساله جدی و بحران ساز مبدل شده و عواقب جبران‌ناپذیر آن درمواقعی همچون زلزله یا سایر حوادث خود را نمایان خواهد ساخت. استان اصفهان بیش از دو دهه است که دچار بحران خشکسالی شده و ضمن درگیر شدن در بحران‌های اجتماعی و امنیتی، افزایش تقاضا به دلیل افزایش مهاجرت به این استان، استقرار صنایع و... و با عنایت به مشکلات ناشی از عدم مدیریت یکپارچه حوضه زاینده رود و برداشت‌های بی‌رویه در مناطق بالادست، احتمال تسری این نزاع به حوزه مشترک و فرا استانی نیز متصور خواهد بود که این وجه تمایز فرونشست اصفهان با مناطق و دشت‌هایی است که صرفا جوانب کشاورزی در آن حائز اهمیت است. تداوم وضعیت فعلی و بی‌توجهی به فرونشست‌ها، موجب حرکت نعلی شکل فرونشست‌ها از سمت دشت‌های شمالی و جنوبی به سمت بافت شهر اصفهان خواهد شد. فرونشست در شهرستان اصفهان، ضمن بروز تغییرات بی‌بازگشت در بافت زمین که با تغذیه آبخوان‌ها نیز جبران نخواهد شد، موجب تخریب بافت مسکونی و آثار تاریخی، مراکز صنعتی و سقوط تاسیسات برق رسانی و...، تبعات اجتماعی- امنیتی فراوانی را به دنبال خواهد داشت. از آنجایی که فرونشست پدیده‌ای پویا است، نیاز است تا به منظور پیشگیری و کنترل، در ابتدا محدوده فرونشست، شناسایی و تغییرات آن به صورت مداوم پایش گردد. در جهان برای دستیابی به این مهم، از سه روش ۱- سیستم جی پی اس ۲- ترازیایی دقیق خطی ۳- تصاویر ماهواره‌ای استفاده می‌شود که متاسفانه عدم وجود ایستگاه دایمی جی پی اس برای رصد و پدیده‌های فعال و قدمت تصاویر ماهواره‌ای، رصد و پایش تغییرات پدیده‌ها از جمله پدیده فرونشست را در ایران با مشکل مواجه کرده است. برخی از راهکارهای مدیریت و کنترل سرعت تعمیق این پدیده، عبارتند از: 

۱- برقراری جریان دایمی آب در بستر رودخانه زاینده‌رود

۲- تشکیل فوری ستاد یا کمیته ملی و استانی مهار و محدود‌سازی پدیده فرونشست با حضور نهادهای ذی ربط

۳-کاهش بهره‌برداری از منابع آبی زیر زمین

۴- اصلاح و تغییر الگوی کشت با توجه به شرایط آب، خاک و اقلیم هر منطقه و حذف محصولات غیر استراتژیک

۵- ارایه تسهیلات به منظور ترویج استفاده از روش‌های نوین آبیاری

۶- ترویج کشت‌های گلخانه ای

۷- مطالعات امکان سنجی تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب در مناطق بحرانی

۸- بهره‌برداری اصولی از پساب تصفیه خانه‌ها به خصوص تصفیه خانه شمال اصفهان در تعادل بخشی به سفره آب زیرزمینی باکارکرد آبیاری محصولات غیرمثمر

۹- اجرای ضربتی طرح ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی ابنیه و مناطق حساس

۱۰- نظارت بیشتر در ساخت و سازها در حوزه بخش نظام مهندسی

۱۱-تجدید نظر و آمایش سرزمینی درمورد طرح های توسعه‌ای شهری و صنعتی

۱۲- استفاده از امکانات و تجهیزات نوین در پایش فرونشست ها

۱۳ و...

مزید امتنان است اینجانب را نیز از نتیجه اقدامات انجام شده مطلع نمایند.»