تورم ایران؛ همچنان غیرقابل پیش‌بینی
«گرچه افزایش تورم در ماه‌های پایانی دولت گذشته تا حدی پیش رفته بود که به سطح بی‌سابقه‌ای رسید و تاثیر منفی در زندگی مردم داشت اما با اتخاذ سیاست‌های اقتصادی از شتاب تورم در ماه‌های اخیر کاسته شده است به‌طوری که از ۳.۸ در شهریورماه به ۳.۲ در مهرماه و در ادامه به ۱.۳ درصد در دی‌ماه رسیده که با سیاست‌هایی که دولت در دستور کار دارد تا سال ۱۴۰۲ به وضعیت مطلوب تورمی خواهد رسید». این بخشی از صحبت‌هایی است که احسان خاندوزی - وزیر امور اقتصادی و دارایی - در سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران داشت، صحبت‌هایی که هرچند روند تورمی در ماه‌های گذشته را به درستی نشان می‌دهد اما اتفاق مهم رخ داده در آمارهای تورمی دی ماه را نادیده می‌گیرد. نرخ تورم در ایران برای سال‌های طولانی، یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های تصمیم‌گیران دولتی بوده و هرچند در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت، بعضی از اقدامات دولت‌ها به کاهشی شدن آمار تورم منجر شده اما در نهایت این نرخ بار دیگر افزایشی شده و دو رقمی باقی مانده است. در این چارچوب در کنار سیاست‌های غلط داخلی، تحولات بین‌المللی نیز خود را در آمارهای نهایی تورم نشان داده و بعضا تحولات بیرونی باعث رسیدن به تصمیم‌های غلط داخلی شده و در نهایت به افزایش تورم دامن زده است.در سال 1396، موفق‌ترین دوره تورمی ایران در سال‌های گذشته ثبت شده است. در سال پایانی دولت نخست روحانی، با اجرایی شدن برجام و عملیاتی شدن برخی اصلاحات داخلی، نرخ تورم تک رقمی شد و حتی برای چند ماه نیز با همان روند به کار خود ادامه داد. گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که در دی ماه سال 96، نرخ تورم سالانه 8.2 درصد بوده و این عدد حتی در اردیبهشت سال 97 به هشت درصد نیز کاهش یافته است. نرخ تورم ماهانه نیز در دی ماه 96 به 0.4 درصد رسیده و در اسفند همان سال حتی به نرخ کم سابقه 0.2 درصد نیز کاهش یافته است. پایین‌ترین نرخ تورم نقطه به نقطه نیز در سال‌های گذشته به فروردین 97 با نرخ هفت درصد اختصاص دارد. یعنی مردم برای خرید کالایی مشابه در نخستین ماه از سال 97، تنها باید هفت درصد هزینه‌ای بیشتر در قیاس با مدت مشابه سال قبل از آن پرداخت می‌کردند. در اردیبهشت 97، دونالد ترامپ در اقدامی یک جانبه اعلام کرد که امریکا را برجام خارج کرده و تحریم‌هایی جدید علیه ایران وضع می‌کند. این اقدام دولت امریکا باعث شد، بسیاری از شرکت‌های خارجی به حضور خود در ایران پایان بدهند و دسترسی به درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت به‌شدت کاهش پیدا کند. به دنبال این اتفاق، نرخ ارز در اقتصاد ایران به‌شدت صعودی شد و پس از سال‌ها ثبات، رکوردشکنی‌های جدیدی را به ثبت رساند و به دنبال آن قیمت تمام شده بسیاری از کالاها نیز در اقتصاد ایران افزایش یافت و به این ترتیب تورم بار دیگر دو رقمی شد. در شهریور97، برای اولین‌بار پس از چند ماه نرخ تورم سالانه ایران به 11 درصد رسید و دیگر هرگز به سمت تک رقمی شدن حرکت نکرد. آنچه که در بررسی آمار تورم در آن دوره بیشترین اهمیت را دارد، افزایش قابل توجه نرخ تورم ماهانه است. در شرایطی که در فروردین 97، تورم ماهانه تنها 0.2 درصد بود، این عدد در تیر ماه همان سال به 4.4 و در مهر ماه به 7.1 درصد رسید تا یکی از بزرگ‌ترین آمارهای تورم ماهانه ایران در دوران معاصر را به ثبت برساند. به دنبال افزایش نرخ تورم ماهانه، نرخ تورم سالانه نیز روند صعودی خود را با سرعت بسیار بالایی ادامه داد و در تیر ماه سال 98، از مرز 40 درصد گذشت. در شهریور همان سال، یکی از بالاترین تورم‌های سال‌های اخیر ایران با عدد 42.7 درصد به ثبت رسید تا مشخص شود ایران دوره جدیدی از بحران را در این حوزه به ثبت رسانده است. در سال‌های پایانی دولت روحانی نیز روند تورم همچنان سینوسی باقی ماند. در عصر تحریم‌های ترامپ بهترین عملکرد تورمی به مرداد 99 و ثبت تورم 25.8 درصدی باز می‌گردد. پس از این ماه نرخ تورم بار دیگر صعودی شد و در مرداد 1400 و در زمان تحویل دولت به تیم جدید به عدد کم سابقه 45.2 درصد رسید. هرچند دولت رییسی یکی از اصلی‌ترین شعارهای اقتصادی خود را به کاهش تورم معطوف کرده بود اما این دولت در ماه‌های گذشته هنوز از برنامه دقیقی برای مقابله با این روند صعودی قیمت‌ها رونمایی نکرده است. با این وجود در ماه‌هایی که از عمر این دولت می‌گذرد، نرخ تورم با سرعتی بسیار پایین، کاهشی شده است و در دی ماه امسال به 42.4 درصد رسیده است. موضوعی که در صحبت‌های اخیر وزیر اقتصاد نیز خود را نشان می‌دهد.
در شرایطی که امیدواری‌هایی به وجود آمده بود که امکان پایین‌تر آمدن نرخ تورم در ماه‌های آینده نیز وجود دارد، آمارهای دی ماه زنگ خطرهای جدیدی را در این زمینه به صدا در آورد. تورم ماهانه که نشان‌دهنده شاخص قیمت در فاصله دوماه است، در سال جاری از ۲.۷ درصد در فروردین به ۰.۷ در اردیبهشت و ۲.۵ درصد در خردادماه کاهش یافت اما بعد از آن به‌طور نوسانی حرکت کرد که در نهایت در شهریورماه به بالاترین حد تورم ماهانه در ۱۰ ماه اول امسال که ۳.۹ درصد است، رسید. بعد از آن در مهرماه روند کاهشی در پیش گرفت که به ۳.۷ درصد رسید و به ۲.۵ در آبان و ۱.۷ درصد در آذرماه کاهش یافت ولی آنچه که برای گزارش دی‌ماه اعلام شد نشان داد که بار دیگر تورم روند افزایشی داشته و نرخ ماهانه به ۲.۴ درصد در ماه گذشته رسیده که رشد ۰.۷ درصدی داشت. نگاهی به وضعیت تورم نقطه به نقطه که نشان‌دهنده تغییر قیمت‌ها نسبت به ماه مشابه سال گذشته است نیز نشان می‌دهد در سال جاری از فروردین‌ماه نرخ ۴۹.۵ درصد یعنی بالاترین سطح آن در ۱۰ ماه اول ثبت شده است که در ادامه به ۴۶.۹ در اردیبهشت‌ماه کاهش یافته و بار دیگر در خردادماه حدود یک درصد افزایش دارد ولی تا شهریورماه به ۴۳.۷ درصد می‌رسد و بعد از آن روند کاهشی را تا پایان آذرماه طی کرده و نرخ ۳۵.۲ درصد برای تورم نقطه به نقطه ثبت شده بود. با این حال گزارش دی‌ماه مرکز آمار نشان داد که تورم نقطه به نقطه با افزایش ۰.۷ درصدی به مدار افزایشی برگشته و ۳۵.۹ درصد برای آن اعلام شد، به عبارتی خانوارهای ایرانی برای تامین کالاها و خدمات خود در مقایسه با دی‌ماه پارسال به‌طور متوسط ۳۵.۹ درصد بیشتر هزینه کرده‌اند.
به این ترتیب خاندوزی در حالی از روند کاهشی نرخ تورم خبر داده که دو تورم مهم ماهانه و نقطه به نقطه بار دیگر صعودی شده است. به عبارت دیگر اصل صحبت‌های وزیر که نشان‌دهنده روند کاهشی تورم است خطا نیست اما با توجه به افزایشی شدن دوباره این دو نرخ این احتمال وجود دارد که در ماه‌های پیش‌رو نرخ تورم سالانه نیز بار دیگر افزایشی شود و با توجه به مشکلاتی که اقتصاد ایران در حال حاضر نیز با آن روبه‌روست، بالا رفتن دوباره نرخ تورم می‌تواند بار دیگر کار را سخت کند.
