مقایسه رشد نقدینگی در دولت‌های رییسی و روحانی

محسن شمشیری| آمارهای بانکی مهرماه 1400 نشان می‌دهد که حتی در دولت آقای رییسی که از شهریور 1400 امور دولت را به دست گرفته، موضوع رشد شدید نقدینگی و سپرده‌های ارزی و ریالی بانکی ادامه دارد. میزان سپرده‌ها از 3875 همت در اسفند 1399 به 4839 همت در مهر 1400 رسیده است و در این مدت 216 روزه معادل 964 همت رشد کرده که روزانه معادل 4463 میلیارد تومان افزایش داشته است.  در فاصله ماه‌های مرداد تا مهر نیز رقم سپرده‌های بانکی ریالی و ارزی نیز از 4539 همت به 4839 همت رسیده و در این دوماه شهریور و مهر معادل 300 همت بیشتر شده است. یعنی روزانه 4918 میلیارد تومان و نزدیک 5 همت بیشتر شده که نسبت به میانگین هفت ماه اول نیز بیشتر بوده است. به عبارت دیگر رشد روزانه سپرده‌ها و تسهیلات و نقدینگی کشور به تدریج نسبت به ماه‌ها و سال‌های قبل رو به افزایش بوده و حتی در دولت رییسی و دو ماه شهریور و مهر نیز سپرده‌ها و تسهیلات نسبت به 5 ماه اول سال و سال قبل رشد بیشتری داشته است.  در نتیجه باید توجه داشت که موضوع خلق پول و نقدینگی در اختیار و اراده دولت و بانک مرکزی و مقامات اقتصادی کشور نیست و به نوعی حاصل شرایط اقتصاد کشور، بازار بین بانکی و نیاز واحدهای اقتصادی به نقدینگی، بهره‌وری پایین و... است. 

تسهیلات بانکی نیز از 2792 همت در اسفند 99 به 3547 همت در مهر 1400 رسیده و در این هفت ماه معادل 755 همت بیشتر شده و روزانه معادل 3495 میلیارد تومان افزایش داشته است.  در دو ماه شهریور و مهر نیز میزان تسهیلات بانکی از رقم 3324 در مرداد به 3547 در پایان مهر رسیده و طی این دو ماه معادل 223 همت بیشتر شده و روزانه 3655 میلیارد تومان بیشتر شده که این رقم از میانگین هفت ماه اول سال یعنی 3495 میلیارد تومان بیشتر شده است.  به عبارت دیگر، سرعت رشد تسهیلات و سپرده‌های بانکی در دولت رییسی از 5 ماه آخر دولت روحانی بیشتر شده است. لذا نمی‌توان نتیجه گرفت که عملکرد دولت‌ها می‌تواند عامل کنترل تسهیلات و سپرده‌ها و خلق پول و نقدینگی باشد و شرایط اقتصادی ایران باعث شده که عملا خلق پول و نقدینگی و تسهیلات و سپرده بانکی خارج از اراده دولت‌ها باشد و به صورت تدریجی شاهد رشد روز افزون خلق پول و نقدینگی و سایر شاخص‌های پولی و بانکی هستیم.  از سوی دیگر، میزان نقدینگی نیز از 3476 همت در اسفند 99 به 3921 همت در مرداد 1400 رسیده و در این مدت 5 ماه 445 همت و روزانه معادل 2870 میلیارد تومان بیشتر شده است.  

در فاصله مرداد تا آبان نیز نقدینگی از 3921 همت به 4316 همت رسیده و در این سه ماه شهریور و مهر و آبان 1400 معادل 395 همت و روزانه معادل 4340 میلیارد تومان افزایش داشته است.  یعنی در پنج ماه آخر دولت روحانی نقدینگی روزانه 2870 میلیارد تومان و در سه ماه اول دولت رییسی نقدینگی روزانه 4340 میلیارد تومان رشد کرده است و رشد میانگین نقدینگی در این سه ماه دولت رییسی 51 درصد بیشتر از میانگین رشد روزانه نقدینگی در پنج ماه آخر دولت روحانی بوده است.  در اینجا باز هم تاکید می‌کنیم که اگر هر دولتی را نسبت به دولت قبلی مقایسه کنیم شاهد رشد بالاتر نقدینگی در دولت جدید نسبت دولت قبلی خواهیم بود. به عبارت دیگر، رشد روزانه نقدینگی در دولت احمدی‌نژاد بالاتر از رشد روزانه نقدینگی در دولت خاتمی، رشد روزانه نقدینگی دولت روحانی بالاتر از رشد روزانه نقدینگی در دولت احمدی‌نژاد بوده و اکنون رشد روزانه نقدینگی در دولت رییسی بالاتر از رشد روزانه نقدینگی در دولت روحانی است.  این نکته به ما یادآوری می‌کند که اگر چه خط‌مشی، انضباط مالی، سیاست‌های تنش‌زدایی با جهان، کنترل کسری بودجه و... همگی موثر هستند و عملکرد یک دولت را تقویت کرده و موجب رشد شاخص‌های سرمایه‌گذاری، بهره‌وری، رشد اقتصادی، کاهش تورم و... می‌شود. اما ساختار اقتصاد ایران به نقطه‌ای رسیده که با پیچیدگی‌ها و ابرچالش‌های بسیار مواجه شده و راه نجات این پدیده رشد نقدینگی و کاهش ارزش پول ملی، کاهش فقر و تامین معیشت مردم، به یک جراحی بزرگ و اصلاحات ساختاری نیاز دارد و نمی‌توان تنها با دستور، تامین کسری بودجه از راه‌های دیگر و تصمیم‌گیری در جلسات و هیات دولت و مجلس آن را کنترل کرد.  نجات اقتصاد ایران از تورم، رشد نقدینگی و سایر مشکلات و ابرچالش‌ها به تصمیم‌گیری‌های جدی‌تری نیاز دارد و تفاوتی در عملکرد دولت‌ها در این زمینه دیده نمی‌شود.