فشار اقتصادی کارایی معلمان را تحت تاثیر قرار می‌دهد

ناکارآمدی، افسردگی و پرخاشگری نتیجه دغدغه معیشت

گلی ماندگار|

 مشکلات اقتصادی و تامین هزینه‌های معیشتی این روزها برای اکثر اقشار جامعه به دغدغه‌ای مهم تبدیل شده است، از کارگران و بازنشستگان بگیر تا معلمان و پرستاران. همین چند وقت پیش بود که معلمان در مقابل مجلس تجمع کردند و خواستار تصویب و اجرای قانون رتبه‌بندی معلمان شدند، البته مجلسیان هم در اقدامی سریع این قانون را به تصویب رساندند اما تنها یک روز بعد انجمن‌های صنفی معلمان اعلام کردند که این قانون هیچ ربطی به رتبه‌بندی معلمان ندارد و تنها برای ساکت کردن صدای اعتراض آنها به تصویب رسیده و در عمل باعث افزایش بسیار اندک حقوق معلمان می‌شود و اگر قرار باشد قانون تصویب شده به درستی اجرا شود آموزش و پرورش با کسری بودجه بسیار زیادی مواجه خواهد شد، چرا که بودجه تصویب شده برای این وزارتخانه با آنچه در قانون رتبه‌بندی به تصویب رسیده است هیچ همخوانی ندارد. اما طی روزهای گذشته یک بار دیگر این قانون در صحن علنی مجلس به بحث و بررسی گذاشته شد، روز سه شنبه در نهایت اخباری از مجلس به گوش رسید که البته در حد خبر می‌تواند خوشحال‌کننده باشد و تا زمانی که اجرایی نشود هیچ تغییری در وضعیت معلمان ایجاد نخواهد کرد. اینکه سخنگوی دولت اعلام کرد دولت بار مالی لایحه رتبه‌بندی معلمان را پذیرفته است تنها خبری است که می‌تواند کورسوی امیدی برای معلمانی باشد که زیر بار هزینه‌های زندگی قامتشان خم شده و از نظر روحی و روانی با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. اما تا زمانی که این اخبار به‌طور عملی از قالب وعده و وعید خارج نشوند نمی‌توانند هیچ تاثیری بر شرایط امروز معلمان داشته باشند. 

    تاثیر مشکلات اقتصادی و معیشتی  بر روح و روان معلمان

پروانه خورشیدی، روانشناس درباره تاثیری که مشکلات معیشتی می‌تواند در میزان کارآمدی هر فرد در هر پست و مقامی که دارد و از جمله معلمان داشته باشد، به «تعادل» می‌گوید: چطور می‌توانیم از فردی که گرفتار مشکلات اقتصادی است، برای تامین هزینه‌های زندگی خود درمانده شده و مجبور است به مشکلاتی که در زندگی دارد فکر کند، توقع داشته باشیم که در کلاس درس تمام هوش و حواس خود را به کاری که انجام می‌دهد، یعنی تعلیم و تربیت دانش‌آموزان اختصاص دهد.

او در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: البته که تنبیه بدنی دانش‌آموزان کار بسیار تقبیح شده‌ای است، اما در بسیاری از موارد اگر معلمانی که دست به چنین خشونت‌هایی می‌زنند را از نظر روحی و روانی مورد بررسی قرار بدهیم متوجه می‌شویم که این افراد مشکلات عدیده‌ای در زندگی خود دارند. فشار این مشکلات باعث می‌شود تا فرد در لحظه دچار جنون آنی شده، کنترل خود را از دست بدهد و دست به رفتاری بزند که اصلا درست نیست. اما در این شرایط نه آن معلم مقصر است و نه دانش‌آموز، در واقع سیستمی که باعث شده تا معلم به این درجه از ناامیدی و خشم برسد مقصر است. 

این روانشناس می‌افزاید: در بسیاری از جوامع پیشرفته قبل از استخدام در هر شغلی افراد را از نظر روحی و روانی مورد بررسی قرار می‌دهند، این مساله در مورد معلمان بسیار سخت‌تر است، از سوی دیگر در بسیاری از این کشور تامین معیشت معلمان بسیار اهمیت دارد، چرا که می‌دانند این افراد در واقع کسانی هستند که نسل‌های بعدی را تربیت می‌کنند و در واقع اگر مشکلاتی از این دست داشته باشند، نمی‌توانند به‌طور کامل بر روی کار آموزش تمرکز کنند. مساله این است که ما اساسا در رابطه با معلمان چنین عملکردی را نداشته و نداریم. نه آنها هنگام استخدام مورد بررسی قرار می‌گیرند و نه کسی به مساله معیشتی آنها توجه ویژه دارد تا بتوانند با خیالی آسوده وظیفه‌ای را که برعهده دارند به انجام برسانند.

    ضعف اقتصادی، معلمان را ناکارآمد و پرخاشگر کرده است

دبیرکل سازمان معلمان ایران نیز درباره دلیل اعتراضات و تجمعات آنها به «تعادل» می‌گوید: ضعف اقتصادی و معیشتی، معلمان را دچار ناکارآمدی، فرسودگی، افسردگی، پرخاشگری و نارضایتی شغلی کرده است. پررنگ‌ترین و اصلی‌ترین مطالبه معلمان، رتبه‌بندی و همسان‌سازی است، البته خواسته‌های دیگری همچون آزادی معلمان زندانی و اجرای اصل ۳۰ قانون اساسی (آموزش رایگان تا پایان دوره متوسطه) همواره مورد توجه معلمان بوده است. اعتراضات اخیر در اصل ریشه معیشتی دارد. لذا می‌توان گفت اعتراضات معلمان در حال حاضر بیشتر اقتصادی است زیرا وضعیت بد اقتصادی از طرفی خانواده‌های معلمان را تحت تاثیر قرار داده و از سوی دیگر مجموعه آموزش و فرایند آموزش را هم از کیفیت تهی کرده است.

طاهره نقی‌ئی می‌افزاید: وضعیت بد حقوق و دستمزد بازنشستگان، شاغلان را هم تحت تاثیر قرار داده، زیرا شاغلان وضعیت آینده خودشان را هم مبهم می‌بینند. موضوع به امسال و پارسال هم مربوط نیست، سال ۸۵ معلمان در تجمعات‌شان مقابل مجلس خواستار توجه به مساله معیشت خود شدند، در سال ۸۶ قانون مدیریت خدمات کشوری تصویب شد، ولی اجرای ناقص و تبعیض‌آمیز بودن آن باعث شد معلمان از ابتدا معترض باشند و تا امروز هم مساله حل نشده است. نمی‌توانیم به تصویب لوایح دلخوش باشیم، تا زمانی که قدمی عملی برای رفع این مشکلات برداشته نشود، وضعیت به همین شکل خواهد بود، این بی‌توجهی‌ها منزلت معلمان را در جامعه دچار نقصان خواهد کرد. 

او در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: چرا معلمان بارها و بارها به مساله رتبه‌بندی اعتراض کرده‌اند، به این خاطر که سال‌هاست در این باره فقط وعده و وعید شنیده‌اند، آخرین بار قرار شد که از اول مهرماه 1400 قانون رتبه‌بندی اجرای شود اما اجرایی نشد، وضعیت معیشتی معلمان هر روز بدتر و بدتر می‌شود. آنها با سیلی صورت خود را سرخ نگه می‌دارند و مسوولان فکر می‌کنند، باز هم می‌توانند از بار مسوولیت شانه خالی کنند. در واقع وقتی معلم با مشکلات معیشتی و اقتصادی مواجه می‌شود منزلت او در جامعه آسیب می‌بیند. ممکن است رفتارهایی در مدرسه یا مواجهه با اولیای دانش‌آموزان از او سر بزند که اصلا در شأن یک معلم نیست. اما معلم هم قبل هر چیز یک انسان است که ظرفیت مشخصی دربرابر تحمل مشکلات دارد. نمی‌توانیم از معلمان انتظار داشته باشیم که همیشه تاب آوری کنند و هیچ مطالبه‌گری نداشته باشند. 

دبیرکل سازمان معلمان ایران اظهار می‌دارد: مساله فقط معلمان نیستند، شما در هر شغلی که مشغول به فعالیت باشی و درآمد آن شغل نتواند هزینه‌های روزمره را تامین کند نا خودآگاه بر میزان کارایی شما تاثیر مستقیم خواهد داشت. چطور ممکن است فردی که درگیر مشکلات اقتصادی و معیشتی است بتواند کارایی بالایی داشته باشد، فرق نمی‌کند شما معلم، پرستار، کارگر یا ... باشید تا زمانی که درگیر معیشت هستی نمی‌توانی کارایی بالایی از خود نشان دهی و این یک امر طبیعی است.

    جامعه به دست معلمان ساخته می‌شود

امان‌الله قرایی، جامعه‌شناس، نیز در مورد وضعیت معیشت معلمان و تاثیری که می‌تواند بر نحوه آموزش آنها داشته باشد به «تعادل» می‌گوید: معلمان در واقع پرورش‌دهنده افرادی هستند که باید آینده جامعه را بسازند، آنها بیش از هر قشر دیگری باید مورد توجه باشند، بیش از هر قشر دیگری باید در رفاه قرار بگیرند تا بتوانند با فراغ بال وظیفه آموزش و پرورش خود را به انجام برسانند. وقتی معلم قرار است در کنار تدریس کردن به مشکلات معیشتی خود فکر کند، وقتی قرار است به دلیل پایین بودن حقوق و مزایا در حومه شهرها زندگی کند، وقتی قرار است درگیر و نگران هزینه‌های درمانی عزیزانش باشد، آیا دیگر جایی برای توجه به تعلیم و تربیت دانش‌آموزانی که به او سپرده شده‌اند باقی می‌ماند؟ او می‌افزاید: متاسفانه مسوولان فکر می‌کنند با شعار دادن می‌توانند تمام مشکلات یک جامعه را حل کرده و خود را از قید مسوولیت آزاد کنند. اما امروزه وقتی به واقعیت آنچه که در جامعه در حال رخ دادن است نگاه می‌کنیم می‌بینیم که بزه‌های اجتماعی، آسیب‌ها و ... بیداد می‌کنند. مساله این است که وقتی معلم درگیر مسائل و مشکلات خودش است دیگر زمانی برای اینکه در کنار تدریس ریاضیات و علوم درس زندگی هم به دانش‌آموزان بدهد، ندارد. این خشونتی که امروز در جامعه ما رشد رو افزون پیدا کرده، می‌تواند از زمان مدرسه کنترل شود، اما وقتی معلم به دلیل مشکلاتی که دارد خودش یکی از عوامل خشونت علیه دانش‌آموزان می‌شود، چطور می‌توان انتظار داشت که بچه‌ها خشونت را تجربه نکنند و به جای آن با صلح و دوستی آشنا‌تر شوند. 

    رتبه‌بندی تا اجرا نشود  مشکلی حل نخواهد شد

مجلس از روز سه‌شنبه یک بار دیگر بررسی قانون رتبه‌بندی معلمان را آغاز کرده است، قانونی که سال‌هاست که قراراست اجرایی شود و هر بار به بهانه‌ای مسکوت مانده و کسی هم در برابر آن پاسخگو نبوده است. اگر در تمام این سال‌ها معلمان با این وضعیت کنار آمده و لب به اعتراض نگشوده‌اند شاید به این خاطر بوده که چنین شرایط اقتصادی را تجربه نکرده، در حال حاضر تورم هر روز در حال افزایش است، هزینه‌های معیشتی به قدری بالا رفته که هر کسی از پس تامین آن بر نمی‌آید. شرایط آنقدر بحرانی و بغرنج است که دیگر کسی تاب و توان تحمل این همه فشار را ندارد. حالا باید دید این‌بار بررسی مجلس در مورد طرح رتبه‌بندی معلمان به کجا خواهد رسید؟