انتظارات پس ازتوافق

مسعود جمالی

از اثرات مهم رفع تحریم‌ها این است که می‌تواند به صورت پلکانی جریان تجاری ایران و سایر کشورها را بازسازی کند. توافقی که جدا از دستاوردهای قابل توجه‌اش، چالش‌هایی به همراه خواهد داشت. از این رو، بخش خصوصی از دولت انتظار دارد که در جریان رفع تحریم‌ها اقداماتی را در جهت جلوگیری از چالش‌های اقتصادی رفع تحریم و همچنین تقویت تولیدکنندگان در زمان نبود تحریم در پیش بگیرد. رفع موانع بانکی یکی از مهم‌ترین دستاوردهایی است که عبور از تحریم‌ها می‌تواند برای کشور به همراه داشته باشد. مساله که سال‌هاست چالش اصلی بخش خصوصی برای تجارت تبدیل شده و آسیب‌های جدی به صادرات و واردات کشور وارد کرده است. برای رفع این چالش در قدم اول می‌توان واردات برخی نهاده‌های تولید را تسهیل کرده و جریان تولید را در کشور بهبود بخشد. علاوه بر این شرایط صادرات نیز به شکل قابل توجهی بهبود خواهد یافت. انتظاری که بخش خصوصی در این راستا از دولت دارد این است که با پیوستن به «اف‌ای‌تی‌اف» مبادلات بانکی بین‌المللی را با بانک‌های ایرانی تسهیل کند. یکی دیگر از دستاوردهای مهم رفع تحریم این است که تجارت با سایر کشورها و همکاری بین شرکت‌های داخلی و خارجی تسهیل شود و این امر در نهایت منجر به افزایش تولید صادرات محور و همچنین رقابت سالم در بازار داخلی برای افزایش کیفیت کالاها با استانداردهای جهانی خواهد شد. محدود نبودن انتخاب کشورها و شرکت‌های مبدا واردات و مقصد صادرات و دسترسی به شبکه‌های بین‌المللی حمل نقل با قیمت‌های متعارف از دیگر اتفاقات مثبت درحوزه تجارت و مراودات اقتصادی با جهان است. اما در این زمینه موانع داخلی متعددی نیز وجود دارد که پیشنهاد می‌شود همزمان با رفع تحریم این چالش‌ها نیز از سر راه تجارت برداشته شوند. به ‌طور مثال، در سال‌های اخیر شاهد آن بودیم که صدها بخشنامه مختلف در راستای مسائل گمرکی و تجاری صادر شده، که به خودی خود موانعی همتراز با تحریم برای صادرکنندگان یا واردکنندگان ایجاد کرده‌اند. بنابراین در زمانی که تحریم رفع می‌شود دولت نیز باید در راستای تسهیل مقرارات داخلی و صادرات و به ویژه موضوع دستورالعمل‌ها اقداماتی جدی را انجام دهد. موضوع دیگر، تدوین برنامه مدون توسعه صادرات و مبتنی بر واقعیت و مزیتهای صادراتی و به دور از خیال‌پردازی است. در راستای برنامه توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی با کشورهای دیگر، «ایجاد مراکز تجاری، اعزام رایزنان اقتصادی حرفه‌ای و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی سفارتخانه‌ها، پیگیری ایجاد تعرفه‌های ترجیحی بین ایران و سایر کشورها» از دیگر ظرفیت‌هاست که باید مورد بهره‌برداری قرار بگیرد. 

مساله دیگر، اینکه نرخ منفی سرمایه ثابت در طی سال‌های اخیر مشکلات زیادی در آینده ایجاد خواهد کرد و بهبود شرایط جذب سرمایه‌گذاری خارجی از اتفاقات خوبی است که رفع تحریم برای اقتصاد کشور رقم خواهد زد. اما نکته مهم این است که سرمایه‌گذاری خارجی باید در حوزه زیرساخت، صنایع نوآور و انتقال تکنولوژی باشد و ایران تبدیل به بازار تکنولوژی‌های تاریخ گذشته نشود تا بنگاه‌های اقتصادی را متحول و به‌روز سازد. یکی از مهم‌ترین نکاتی که سرمایه‌گذاران خارجی را برای کار در ایران ترغیب می‌کند این است که نیروی کار و انرژی در کشور ما ارزان‌تر است کشورهای دیگر است، بر این اساس دولت باید سمت سوی سرمایه‌گذاری را به سمت تولید و اشتغال سوق بدهد.