سرنوشت نامعلوم 220 هزار میلیارد تومان

با وجود آنکه لایحه بودجه سال 1401 هنوز به صحن علنی مجلس نیامده و مشخص نیست که نمایندگان در نهایت به بودجه چگونه تاییدیه خواهند داد اما به نظر می‌رسد برخی ابهام‌ها که از ابتدا در مسیر بودجه وجود داشت، هنوز نیز به سرانجام نرسیده و در عین حال مجلس تعهداتی را برای دولت در نظر گرفته که به افزایش هزینه‌های بدون پشتوانه منجر خواهد شد.

کسری تراز عملیاتی یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌هایی است که مجلس و دولت از روزهای ابتدایی آغاز بررسی لایحه بودجه سال آینده با آن رو به رو بودند. این نگرانی که برای دولت هزینه‌هایی در نظر گرفته شود که در مقابلش درآمدی مشخص نباشد در سال‌های گذشته نیز به عنوان یک دغدغده جدی در بودجه مطرح بود. در سال‌های گذشته با وجود آنکه دولت پیش‌بینی می‌کرد درآمدی از محل نفت به خزانه واریز شود اما در عمل با توجه محدودیت‌هایی که تحریم‌های امریکا به وجود آورده بودند دسترسی به این منابع دشوار شد و در مقابل، با توجه به فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم برای افزایش درآمدهای مالیاتی، در این حوزه نیز مشکلاتی در مسیر درآمدی دولت به وجود آمد.

با وجود آنکه سرانجام در دولت روحانی مشخص نشد برای دستیابی به اهداف بودجه، از چه مسیری درآمدهای لازم تامین شده و اختلاف نظر میان بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه بر سر استقراض از این بانک به جای خود باقی ماند اما با توجه به مسدود ماندن برخی درآمدهای ارزی و استفاده از منابع ریالی بانک مرکزی، به نظر می‌رسد لااقل بخشی از درآمدها از قبل مورد استفاده قرار گرفته و همین روند به افزایش سرعت رشد نقدینگی و بالا رفتن تورم منجر شده است.

دولت رییسی از روزهای ابتدایی آغاز کار خود وعده داده که به سمت کاهش نرخ تورم حرکت خواهد کرد و قطعا یکی از اصلی‌ترین راه‌هایی که برای رسیدن به این هدف باید مسدود شود، استقراض از بانک مرکزی است. از این رو دولت برای سال آینده باید به سمت استفاده از منابعی حرکت کند که به افزایش پایه پولی منجر نخواهد شد و این موضوع در بودجه نیز باید مورد پیش‌بینی قرار گیرد. هرچند این امید وجود دارد که با به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای، امکان لغو تحریم‌ها به وجود بیاید و در نهایت دولت امکان استفاده از منابع نفتی را پیدا کند اما هنوز سرنوشت مذاکرات به هیچ عنوان مشخص نیست و هرچند خبرهایی از کاهش اختلافات به گوش می‌رسد اما در عین حال برخی اختلاف‌ها نیز به قوت خود باقی است.

در چنین شرایطی تغییراتی در جریان بررسی بودجه در کمیسیون تلفیق به وجود آمده که شاید برای دولت گران تمام بشود. آنطور که رییس کمیسیون تلفیق گفته دولت موفق نشد برای رقم ۲۰ درصد برداشت از صندوق توسعه تاییدیه بگیرد. در نتیجه این اتفاق، ۱۳۷ هزار میلیارد تومان منابع دولت کاهش پیدا کرد و برای آن مصارف هم تعیین شده بود. هشتاد هزار میلیارد تومان به مبلغ دولت برای یارانه اضافه کردیم که به ۲۲۰ هزار میلیارد تومان رسید.

به این ترتیب در صورتی که در روزهای آینده و در صحن علنی تغییری در این حوزه به وجود نیاید، دولت باید راهی جدید برای به دست آوردن 220 هزار میلیارد تومان درآمد پیدا کند و در غیر این صورت با کسری تراز عملیاتی مواجه خواهد شد.

در کنار آن مجلس تغییرات دیگری را نیز در مسیر بررسی بودجه به وجود آورده که یکی از آنها حکم به تداوم تخصیص ارز 4200 تومانی است. در شرایطی که در لایحه ابتدایی دولت، این ارز از برنامه‌ها حذف شده بود اما مجلس اعلام کرده که ارز ترجیحی در سال آینده نیز پرداخت می‌شود. حاجی بابایی می‌گوید در ماجرای حذف ارز ترجیحی، کمیسیون تلفیق در کنار مردم قرار گرفت و ۹ میلیارد دلار ارز ترجیحی برای سال آینده مصوب کرد. در این بین چهار میلیارد دلار ارز ترجیحی در جهت حمایت از صنعت کشاورزی به صورت ریالی برای کاشت گندم اختصاص دادیم. براین اساس سال آینده نیاز به واردات گندم نداریم، زیرا قیمت خرید تضمینی گندم ۹ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر گرفته شده است. همچنین یارانه کالا‌های اساسی، دارو و گندم حدود ۲۵۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود. دولت رقم یارانه کالا‌های اساسی را ۱۷۲ هزار میلیارد تومان پیش بینی کرده بود.

او به برخی دیگر از مصوبات این کمیسیون نیز اشاره کرده است. رییس کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۱ تاکید کرد میزان مالیات حقوق در سال ۱۴۰۱ اعلام شد؛ میزان پایین‌ترین حقوق ۵ میلیون تومان، برای شاغلین ۵ میلیون و ۶۰۰ و برای بازنشستگان ۵ میلیون در نظر گرفته شد. ۶۰ درصد افزایش حقوق داشتیم، حقوق تا ۵ میلیون از پرداخت مالیات معاف است. از ۵ تا ۱۵ میلیون ۱۰ درصد مالیات می‌پردازند، مازاد ۱۵ تا ۲۵ میلیون ۱۵ درصد مالیات می‌پردازند و مازاد ۲۵ میلیون تا سقف ۷ برابر ۲۰ درصد مالیات می‌پردازند.

حاجی‌بابایی با اشاره به مشاغل دولتی هم گفت ۵ هزار میلیارد تومان برای تعرفه پرستاری قرار داده شد. بودجه رتبه‌بندی معلمان را از ۲۵ به ۴۰ هزار میلیارد تومان رساندیم. ۴۰ هزار میلیارد تومان برای بدهی و مطالبات جانبازان و ایثارگران به ویژه جانبازان ۷۰ درصد تعیین شد. بر اساس مصوبه کمیسیون تلفیق برای اولین‌بار، پدر و مادر شهدا حداقل حقوق را دریافت خواهند کرد.

رییس کمیسیون تلفیق بودجه گفت: برای اولین‌بار کمیسیون تلفیق بودجه تصویب کرد یک صندوقی به نام صندوق بیماری‌های صعب العلاج ایجاد شود تا از بیماران کم برخوردار حمایت شود. ۲۰ هزار میلیارد تومان وام ۴ درصد و ۵ هزار میلیارد تومان وام بلاعوض در این صندوق در نظر گرفته شده است و دولت متعهد می‌شود که یک ریال از صندوق بیماری‌های صعب‌العلاج را به افراد برخوردار ندهد.

حاجی بابایی در ادامه با بیان اینکه ۱۲۰ هزار میلیارد تومان برای اشتغال و تولید معین شده، بیان داشت: ۲۰۰ هزار میلیارد تومان برای اشتغال خرد در اختیار استان‌ها قرار داده می‌شود و همچنین ۵ و نیم میلیارد یورو با تهاتر نفت برای پروژه‌های پیشران تعیین شد. حدود ۲۲ هزار میلیارد تومان برای مناطق محروم در تبصره ۱۴ لایحه بودجه قرار داده شد.

حاجی‌بابایی با اشاره به وضعیت این روزهای بورس تاکید کرد در زمینه بورس دست دولت باز گذاشته شد تا دولت بورس را تنظیم، کنترل و اداره کند تا افراد حقیقی در بورس بیمه شوند و مورد هجمه بزرگ سرمایه‌گذاران قرار نگیرند. تا امروز در کمیسیون تلفیق هیچ تصمیم شخصی در بودجه گرفته نشده است و بودجه سال آینده یک بودجه دقیق، شفاف و قابل دفاع است و همچنین در تبصره ۱۴ بودجه بنده به عنوان رییس نظری نداده‌ام و همچنین یک سر سوزن ابهام در بودجه ۱۴۰۱ نیست و هیچ فشاری نمی‌تواند نظر کمیسیون را تغییر دهد.

رییس کمیسیون تلفیق بودجه با بیان اینکه بودجه دولت افزایش پیدا نکرده و بار اضافی بر دولت تحمیل نشده است، تاکید کرد: در سال ۱۴۰۱ و با مصوبات ما حقوق ۱۰۰ و ۲۰۰ میلیونی دیگر پرداخت نخواهد شد.

به گفته حاجی بابایی در صحن کمیسیون تلفیق بعضا مصوبات و پیشنهاداتی داریم ولی بعدا حذف می‌شود، خرید خدمت سربازی هم جزو همین مسائل بود. درباره سربازی مصوبات متفاوتی داده شد و اعضای کمیسیون برای خرید خدمت سربازی ایرانیان خارج از کشور مصوبه‌ای داشتند و دیگری هم خرید خدمت سربازی در داخل کشور بود.

اگر دولت بتواند در هفته‌های آینده مذاکرات هسته‌ای را به نقطه نهایی برساند و پس از آن در مدتی کوتاه مقدمات کنار رفتن تحریم‌ها فراهم شود، می‌توان انتظار داشت که با استفاده از منابع ارزی جدید، امکان پوشش کمبود درآمدها ایجاد شود اما در غیر این صورت، پیش از آغاز سال 1401، معضلات دولت در این زمینه آغاز خواهد شد.