جَنگ
قیمت نفت پس از حمله روسیه به اوکراین به بالای 100دلار رسید
هشتگ 3worldwar ترند شد
زهرا سلیمانی| سرانجام بحرانی که مقامات امریکایی از یک ماه در خصوص وقوع آن هشدار داده بودند از راه رسید و از نخستین ساعات روز پنجشنبه با فرمان ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه، جنگ روسیه و اوکراین عملا آغاز شد. مقامات اوکراین اعلام کردند ارتش روسیه از سه جبهه زمینی «لوهانسک»، «خارکف» و «چرنیهف» مرزهای اوکراین را شکسته و با تانک و ادوات نظامی وارد خاک این کشور شده است.
آخرین اخبار از دومین روز نبرد اوکراین نیز حاکی از آن است که ارتش روسیه مجموعه استحکامات اوکراین را در هم نوردیده و به زعم رسانه‌های روسی آماده فتح‌الفتوح کییف پایتخت اوکراین می‌شود. نبردی که نه تنها نگاه کشورهای عضو ناتو، همسایگان و سایر کشورها به آن دوخته شده، بلکه شاخص‌های اقتصادی جهان نیز در اثر آن با تکانه‌های فزاینده‌ای مواجه شده‌اند. ساعاتی پس از آغاز حمله روسیه به اوکراین، قیمت نفت، رکورد بالای 100 دلاری را ثبت کرد و به محدوده 101دلار و 37سنت رسید. بهای هر اونس طلا نیز برای تحویل فوری ۱.۷ درصد افزایش یافت و به ۱۹۳۹ دلار و ۹۷ سنت رسید. بهای این بازار در زمان گشایش معاملات تا مرز ۱۹۴۸ دلار و ۷۷ سنت پیشروی کرده بود. در بازار معاملات آتی امریکا، هر اونس طلا ۱.۸ درصد افزایش یافت و به ۱۹۴۳ دلار و ۹۰ سنت رسید. بر اساس گزارش رویترز، قیمت‌های دلار و گاز نیز افزایش پیدا کرد در حالی که بازارهای سهام جهانی و بازده اوراق خزانه امریکا نزول کردند.این روند نزولی در بازارهای مالی همچنان تداوم داشت و بر اساس اخبار رسیده، بورس کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نیز متاثر از جنگ اوکراین سقوط کرد. ضمن اینکه بورس هنگ‌کنگ نیز سقوط 3درصدی را تجربه کرد. از سوی دیگر در کشورهای اروپایی، امریکا، کانادا و... قیمت بنزین با رشد قابل توجهی همراه شد و باعث بروز برخی نگرانی‌های فزاینده در این کشورها شد.
اما یکی از مهم‌ترین گزاره‌های اقتصادی مرتبط با بحران اوکراین، نقشی است که روسیه در تامین گاز مورد نیاز اروپا ایفا می‌کند. بسیاری از تحلیلگران با اشاره به وابستگی اروپا به گاز روسیه، اعلام کردند، اروپا عملا قادر نیست، تحریم‌های اثرگذاری را علیه روسیه اعمال کند. وزیر اقتصاد فرانسه در واکنش به این نوع انتقادات از بررسی راهکارهای جایگزین قرار داد که می‌توانند، گار مورد نیاز اروپا را تامین سازند. ایران یکی از کشورهایی است که از دهه‌های گذشته به عنوان یکی از کشورهای جایگزین برای انتقال گاز به اروپا مطرح بوده است. باید دید آیا مقامات ایران قادر هستند از شکاف به وجود آمده میان روسیه و غرب برای استیفای منافع کشور در حوزه اقتصادی بهره‌های لازم را ببرند یا اینکه این فرصت کلیدی را از دست خواهند داد؟
ورود اوکراین به فاز دفاعی
در همان ساعاتی که بسیاری از رسانه‌های بین‌المللی نسبت به نحوه حمایت امریکا و اروپا از اوکراین انتقادات دامنه داری را مطرح می‌کردند و غرب را به نوعی بی‌عملی در مواجهه با رویکرد تهاجمی روسیه متهم می‌کردند، خبرگزاری رویترز به نقل از شهردار کییف پایتخت اوکراین اعلام کرد که پایتخت اوکراین به دلیل آنکه هدف اصلی روسیه تلقی می‌شود، وارد فاز دفاعی شده است. براساس این گزارش نیروهای اوکراینی در شهر «اوبلولون» واقع در شمال این کشور با نیروهای روسی می‌جنگند و به مردم نیز گفته شده تا در خانه‌ها بمانند. در همین خصوص وزارت دفاع روسیه در بیانیهای اعلام کرد، ارتش روسیه کییف را از غرب محاصره کرده اما به مناطق مسکونی حمله نمی‌کند. وزارت دفاع روسیه نیز در بیانیهای اعلام کرد، روسیه کنترل فرودگاه نزدیک کییف را به دست گرفته و چتربازان در آن فرود آمده‌اند. ارتش اوکراین در این میان با استفاده از شبکه‌های اجتماعی از مردم خواسته است که بدون توجه به شرایط سنی برای حفاظت از میهن به ارتش بپیوندند.از سوی دیگر «ژان ایو لودریان» وزیر امور خارجه فرانسه اعلام کرد این کشور آماده کمک به رییس‌جمهور اوکراین در صورت تهدید جانی علیه اوست. وی همچنین مدعی شد تحولات اوکراین به ویژه در دونباس چیزی جز بهانه‌ای برای پوتین به منظور آغاز یک جنگ همه‌جانبه نبود. به گزارش شبکه الجزیره، وزیر اقتصاد فرانسه هم گفت که هدف تحریم‌های اقتصادی اروپا ضربه زدن به اقتصاد روسیه و منزوی کردن آن از سیستم مالی است. وی افزود: به دنبال تنوع بخشیدن به منابع انرژی برای تقویت استقلال اروپا در زمینه انرژی به ویژه گاز هستیم. «بن والاس» وزیر دفاع انگلیس نیز با بیان اینکه ارتش روسیه موفق نشد یک روزه اوکراین را بگیرد، گفت: ما معتقدیم که روسیه قصد دارد به کل اوکراین حمله کند و قصد روس‌ها فتح کامل اوکراین است.
واکنش ایران به منازعه اوکراین
ایران در واکنش به تحولات اوکراین از یک طرف تلاش کرد به نقش تحریک‌آمیز ناتو و کشورهای غربی اشاره کند و از سوی دیگر طرف‌های ممختلف منازعه را دعوت به گفت‌وگو و مذاکره سازد. «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: بحران اوکراین ریشه در اقدامات تحریک‌آمیز ناتو دارد. ما توسل به جنگ را راه‌حل نمی‌دانیم. برقراری آتش بس و تمرکز بر راه‌حل سیاسی و دموکراتیک یک ضرورت است.وزیر امور خارجه ایران، صبح پنجشنبه به صورت تلفنی در گفت‌وگو با سفیر ایران در کییف، از آخرین وضعیت اوکراین و به ویژه اوضاع هم‌میهنان مقیم در این کشور کسب اطلاع کرد.او در پی تحولات اوکراین، در تماس تلفنی با سفیر ایران در کییف، ضمن اطلاع از اوضاع میدانی در اوکراین، از آخرین وضعیت ایرانیان مقیم در آن کشور و همچنین دیپلمات‌های کشورمان و خانواده‌های آنها کسب اطلاع کرد.وزیر امور خارجه ایران در این گفت‌وگوی تلفنی توصیه‌های لازم در خصوص ایرانیان مقیم، خصوصا دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در اوکراین و ضرورت ارایه خدمات ۲۴ ساعته سفارت به هم‌میهنان مقیم را مورد تاکید قرار داد. امیرعبداللهیان همچنین در زمینه ایجاد تسهیلات لازم در زمینه مهر خروج دانشجویی برای دانشجویان شاغل به تحصیل در اوکراین، فارغ از دستورالعمل‌های موجود و با توجه به وضعیت اضطراری پیش آمده، دستورات لازم را به سفیر کشورمان در اوکراین ابلاغ کرد.
حمایت‌های توییتری بی‌حاصل رهبران غربی
از میان رهبران کشورهای اروپایی، «امانوئل مکرون» رییس‌جمهور فرانسه از حمله روسیه به اوکراین انتقاد کرده و خواستار پایان فوری آن شده است.مکرون در توییتر خود نوشت: فرانسه به‌شدت تصمیم روسیه برای جنگ با اوکراین را محکوم می‌کند. فرانسه با اوکراین ابراز همبستگی کرده و در کنار آن قرار دارد. پاریس همراه با شرکا و متحدان خود برای پایان دادن به جنگ کار می‌کند. از سوی دیگر «بوریس جانسون» نخست وزیر بریتانیا، از حمله روسیه به اوکراین ابراز تاسف کرد. وی در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: از رویدادهای وحشتناک اوکراین وحشت زده هستم. این یک فاجعه برای قاره اروپاست. رییس‌جمهور پوتین با این حمله بی‌دلیل به اوکراین، مسیر خونریزی و ویرانی را انتخاب کرده است. بریتانیا و متحدان ما با قاطعیت پاسخ خواهند داد. وی همچنین خواستار نشست فوری رهبران ناتو برای رسیدگی به اقدام نظامی روسیه علیه اوکراین شد. سومین رهبر بزرگ اتحادیه اروپا «ماریو دراگی» نخست‌وزیر ایتالیا بود که حمله روسیه به اوکراین را به عنوان اقدامی «غیرموجه و غیرقابل توجیه» محکوم کرد و گفت که ایتالیا در این لحظه دراماتیک به اوکراین نزدیک است. دراگی تاکید کرد: «ما با متحدان اروپایی و ناتو در این راستا کار می‌کنیم تا فورا، با وحدت و با قاطعیت پاسخ دهیم.» لوئیجی دی مایو وزیر خارجه ایتالیا نیز حمله روسیه را به‌شدت محکوم کرد.» پس از دراگی نوبت به«آنالنا بائربوک» وزیر امور خارجه آلمان رسید که حمله روسیه به اوکراین را محکوم کند. او اظهار داشت: روسیه با حمله به اوکراین، ابتدایی‌ترین قوانین نظم بین‌المللی را زیر پا گذاشت جامعه جهانی این روز شرم آور برای روسیه را فراموش نخواهد کرد.ما مشترکا با شرکای خود به این اقدام واکنش نشان خواهیم داد. وی همبستگی کامل آلمان با اوکراین را اعلام کرد. اتحادیه اروپا نیز روز پنجشنبه و ساعاتی پس از بروز بحران، نشست مشترکی را با ناتو در خصوص ابعاد مختلف بحران برگزار کرد. نشستی که در آن تلاش شد تا سیاستی در راستای تنش زدایی در پیش گرفته شود و در آن روسیه تهدید به تحریم‌های اقتصادی شد.
واکنش بایدن به حمله روسیه
در شرایطی که افکار عمومی جهانی در انتظار واکنش عملی ایالات متحده به تهاجم گسترده روسیه به اوکراین بودند، رییس‌جمهور امریکا در مواجهه‌ای تساهل‌گرایانه اعلام کرد که با سران گروه ۷ نشست خواهد داشت و امریکا و متحدانش تحریم‌های شدیدی علیه روسیه وضع خواهند کرد.«جو بایدن»گفت: رییس‌جمهور اوکراین از او خواست تا از رهبران جهان دعوت کند تا به وضوح در مورد تجاوز آشکار پوتین صحبت کنند و در کنار مردم اوکراین بایستند. بایدن اضافه کرد: ما به حمایت و کمک به اوکراین و مردم آن ادامه خواهیم داد.در تماس تلفنی با رییس‌جمهور اوکراین، حمله روسیه را محکوم کردم و او را از اقدامات خود برای بسیج محکومیت بین‌المللی مطلع ساختم. بعد از واکنش بایدن بسیاری از تحلیلگران با اشاره به این واقعیت که تجربیات تارخی نشان می‌دهد که امریکا هرگز، وزنه قابل اعتمادی برای حامیان خود نبوده است و اغلب حامیان خود را در بستر بحران‌ها به حال خود رها می‌کند. این دسته از تحلیلگران با اشاره به حوادثی چون سقوط شاه ایران، قذافی (رهبر لیبی)، حسنی مبارک (رییس‌جمهوری مصر) و...رویکرد ایالات متحده در حمایت از حامیان خود را اینگونه ارزیابی کردند. این دسته از کارشناسان پیش‌بینی کردند که یک چنین واکنش‌هایی از سوی امریکا، چین را نیز به این نتیجه عینی می‌رساند که از طریق جنگ می‌تواند حق حاکمیت خود بر تایوان را تثبیت کند، بدون اینکه نگرانی خاصی از برخورد کشورهای غربی به رهبری امریکا داشته باشد.
اما ریشه اصلی وقوع یک چنین حوادثی از منظر تحلیلی چیست و چرا روسیه در این برهه جبهه نبردی به گستردگی 600هزار کیلومتر مربع را گشوده است؟
نبرد تحلیل‌ها در بستر فضای مجازی
بر اساس آمار رسمی تا زمان تنظیم این گزارش، نبرد اوکراین بیش از 137 کشته و بیش از 370 زخمی به جای گذاشته است و بسیاری از شهروندان اوکراینی (به خصوص در مناطق شرقی) آواره شده‌اند. اسکای نیوز نیز گزارش کرد، وزارت دفاع اوکراین همچنین اعلام کرده است که بیش از هزار سرباز روس در جریان درگیری‌ها در خلال یک روز و نیم گذشته کشته شده‌اند. از نخستین دقایق وقوع بحران، شبکه‌های اجتماعی پر شدند از تصاویر، کامنت‌ها و اظهارنظرهایی که مردم اوکراین و سایر کشورها در خصوص این جنگ مخابره می‌کردند. ابعاد نگرانی‌های عمومی از این نبرد به اندازه‌ای عالم گیر شد که تنها ساعاتی پس از آغاز جنگ، هشتگ جنگ جهانی سوم در توئیتر ترند شد. طرفداران این ایده با اشاره به اینکه صحنه مناسبات جهانی، شباهت چشمگیری به سال‌های قبل از وقوع جنگ جهانی پیدا کرده از خطر بروز یک جنگ فراگیر در سطح مختلف جهانی صحبت می‌کردند. در سال‌های قبل از جنگ جهانی دوم نیز، کشورهای فاتح جنگ نخست جهانی، رفتاری تحقیرآمیز با آلمان داشتند و متوجه تحولات رخ داده در نظام بین‌الملل نبودند. در آن سال‌ها نیز منافع راهبردی آلمان یکی پس از دیگری، سلب شد تا جایی که آلمان برای احیای دوباره خود چاره‌ای جز نبرد نداشت.
این دسته از افراد با نظیرسازی آلمان مدل دهه 30میلادی با روسیه مدل 2022، تلاش می‌کردند، شباهتی میان تحولات این دو دوره پیدا کنند. اما در نقطه مقابل برخی از تحلیلگران نیز با اشاره به تغییر وضعیت جهانی و نحوه مواجهه کشورهای غربی با حمله روسیه به اوکراین، خطر وقوع یک منازعه فراگیر را بسیار بعید ارزیابی کردند. در این میان روایت‌های مختلفی در خصوص دلایل اصلی وقوع این نبرد در خبرگزاری‌های بین‌المللی و محافل تحلیلی مطرح شده است، برخی تحلیلگران معتقدند این کشورهای غربی و اعضای ناتو هستند که با تحریک و تشویق دولت غربگرای اوکراین به رهبری ولادیمیر زلنسکی، روسیه را در ورطه جنگ فرسایشی علیه اوکراین کشاندند تا با ورود روسیه به بحران‌های فزاینده اقتصادی و امنیتی، زمینه را برای رویارویی نهایی غرب با چین آماده کنند. در نقطه مقابل اما گروه دیگری از کارشناسان قرار دارند که تاکید می‌کنند، بحران اوکراین به دلیل عدم درک درست کشورهای غربی از تحولات رخ داده در نظام بین‌الملل رخ داده است، چرا که غرب بدون توجه به تحولات اخیر در نظام بین‌الملل با روسیه بر اساس همان راهبردهایی رفتار می‌کرد که پیش از این در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از آن بهره می‌برد. این روند باعث شد تا روس‌ها برای تامین امنیت خود، اقدام به ورود به اوکراین و محکم‌تر کردن کمربند امنیتی خود در شرق اروپا کنند. باید دید نهایتا، سرانجام این بحران به چه سمت و سویی میل خواهد کرد. آیا روسیه پس از فتح کامل بحران، جبهه‌ای را که در شرق اروپا گشوده است تداوم بخشیده و به سایر کشورها از جمله لهستان نیز حمله خواهد کرد یا اینکه مذاکرات مورد نظر اروپا و امریکا نتیجه داده و بحران مهار خواهد شد؟هرکدام از ین گزاره‌ها که به وقوع بپیوندد، جهان بدون تردید وارد دوران جدیدی شده است.
پوتین با انجام مذاکرات با اوکراین موافقت کرد
کاخ ریاست‌جمهوری روسیه (کرملین) اعلام کرد که اوکراین پیشنهاد داده به‌جای مینسک، در ورشو با روسیه وارد گفت‌وگو شود.براساس بیانیه کرملین، رییس‌جمهور روسیه از همتای بلاروسی خود خواسته گفت‌وگوها با اوکراین را در مینسک هماهنگ کند. بر اساس اعلام خبرگزاری‌ها، پوتین با انجام مذاکرات موافقت کرده و این موافقت بعد از آن صورت گرفته است که رییس‌جمهور اوکراین گفت آماده است بی‌طرفی کشورش را بررسی کند.
