اقدامی مهم در جهت شفافیت بازار

محمدمهدی زارع‌پور

موضوع دامنه نوسان از جمله مباحث بسیار چالش‌برانگیز در میان اهالی بازار سرمایه بوده و به باور کارشناسان بسیاری، افزایش دامنه نوسان یک اقدام مثبت تلقی می‌شود و بر این باورند محدودیت‌های فعلی در ارتباط با دامنه نوسان، کاهش نقدشوندگی در بازار سرمایه را درپی داشته است؛ این در حالی است که معاون عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران، مهدی سبزی زمانی در ابتدای سال جاری از امکان دو برابر شدن دامنه نوسان سهام به درخواست بازارگردانان خبر داد و اعلام کرد: «براساس ماده ۲۱ دستورالعمل فعالیت بازارگردانی مصوب هیات‌مدیره سازمان بورس، اجازه افزایش دامنه نوسان به درخواست بازارگردان به هیات‌مدیره شرکت بورس اوراق بهادار تهران محول شده است».  در ابتدا این سوال مطرح می‌شود چرا می‌بایست از دامنه نوسان استفاده می‌کنیم و کشور‌های مختلف از چه روش‌هایی برای مدیریت نوسان بازارهای خود استفاده می‌کنند؟ از جمله روش‌های استفاده برای مدیریت نوسان در جهان می‌توان از روش‌هایی دامنه نوسان ایستا، دامنه نوسان پویا، حراج دامنه‌ای و توقف نماد نام برد.

براساس بررسی‌های صورت گرفته در بورس‌های دنیا، کشورهایی که از ریسک سرمایه‌گذاری بالاتری برخوردارند و شفافیت در بازارهای مالی آنها پایین است، معمولا دامنه نوسان محدودتری دارند.

در کشور‌های محدودی از جمله کشور ما از دامنه نوسان ایستا استفاده می‌کنند، اما نکته قابل ذکر در این است که کشور ایران در بین کشور‌های استفاده‌کننده دامنه نوسان ایستا دارای کمترین حد نوسان است. 

 فواید استفاده از دامنه نوسان ایستا را می‌توان در کاهش تلاطمات بازار، محافظت بیشتر از سرمایه‌گذاری، جلوگیری از بحران و جلو‌گیری از دست کاری قیمت بیان کرد، اما محدود کردن دامنه نوسان تاثیر منفی بیشتری می‌تواند داشته باشد و همان‌طور که در سال 1399 در بازار سرمایه شاهد آن بودیم پدیده صف‌نشینی باعث شد بازارسرمایه دیرتر به تعادل برسد و باعث عکس‌العمل‌های هیجانی و دامنه زدن به شایعات شد و نتیجه آن کاهش کارایی بازار و از بین رفتن سرمایه و اعتماد سرمایه‌گذاران بود.

در جدول زیر، شماری از کشورهایی که از دامنه نوسان ایستا استفاده می‌کنند، نشان داده شده است.

از برآیند تمام این موارد نتیجه می‌شود، افزایش دامنه نوسان به صورت تدریجی اتفاق خوب رو به جلویی برای بازارسرمایه کشور به شمار می‌رود، زیرا که در چند سال اخیر عمق تحلیل سرمایه‌گذاران بورسی بیشتر شده و شرایط را برای افزایش دامنه نوسان فراهم آورده است.

نتیجه این تصمیم‌گیری و اتفاق را می‌توان در افزایش نقدشوندگی بازار سرمایه دید و افزایش دامنه باعث می‌شود ریسک نقدشوندگی در بازارسرمایه کشور کاهش پیدا کند و بازار را به‌سمت بازاری کاراتر سوق یابد.

شایان ذکر است، براساس مصوبه سازمان بورس و اوراق بهادار، قرار شد پس از 3 ماه بورس و فرابورس گزارشی تحلیلی از دامنه نوسان به سازمان بورس ارایه کنند که آیا شرایط بازار مجدد آمادگی افزایش دامنه هست یا خیر؟ و اگر متغیرهایی که مدنظر سازمان بورس است مثبت و قابلیت افزایش وجود داشته باشد، سه ماه آینده احتمال بازنگری وجود خواهد داشت که همان ۱۰ درصد است. البته در صورت دارا بودن شرایط بازارگردان‌ها، حداکثر افزایش دامنه نوسان در بازار اول و دوم وجود دارد. به بیانی دیگر، اگر نماد در بازار اول باشد حداکثر تا ۱۲ درصد مثبت و منفی و اگر در بازار دوم باشد تا مثبت و منفی ۱۰ درصد امکان افزایش دارد.