تنزل شورای «مردم» به شورای «شهرداری»
گروه راه و شهرسازی|
دیروز، همزمان با روز شوراها، برخی از اعضای شورای شهر تهران از چالش‌ها و تضعیف جایگاه شوراهای شهر طی سال‌های اخیر گفتند. ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران اگر چه اعلام کرد، شوراهای شهر با چنگ و دندان اختیارات خود را حفظ کردند، اما در عین حال گفت، اختیارات شوراها به جای افزایش، کاهش یافته است. مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران نیز در پیامی به مناسبت 9 اردیبهشت، روز شوراها اظهار کرد، نهاد شورا با تمام دستاوردها و مزایای خود از آنچه معمار کبیر انقلاب در ذهن خود طراحی کرده بودند همچنان فاصله دارد. امانی در گفت‌وگو با ایسنا، که به مناسبت روز شوراها انجام شد، گفت: متأسفانه شوراهای شهر علیرغم اینکه از سال ۷۶ تاکنون قریب به شش دوره با رأی مردم به سر کار آمدند و به ظاهر مسوول حل و فصل چالش‌ها و مشکلات حوزه مدیریت شهری هستند، اما در عمل شوراهای شهر آنگونه که باید نتوانستند نقش خود را به عنوان شورای مردم شهر ایفا کنند و بیشتر نقش شورای شهرداری داشته‌اند. وی با بیان اینکه با مرور زمان اختیارات شوراها به جای افزایش، کاهش یافته است، ادامه داد: این کاهش در حالی است که در دو برنامه توسعه کشور پیش‌بینی شده بود که دولت می‌بایست ۲۳ اختیار و وظایف خود را در حوزه سازمان‌ها و وزارتخانه‌هایش به حوزه مدیریت شهری محول کند؛ اما عملا نه تنها این اتفاق نیفتاد؛ بلکه در برخی موارد روند معکوس بود به گونه‌ای که اختیارات مربوط به شورا و شهرداری‌ها کاسته شد و به دولت منتقل شد. عضو شورای شهر تهران افزود: از آن سو به مرور زمان، جمعیت شهرها و تعداد شهرها افزایش یافت و جمعیت شهرنشین از جمعیت روستانشین پیشی گرفت؛ به گونه‌ای که یک زمان نه چندان دور، نسبت جمعیت شهرنشینان به روستانشینان ۳۰ به ۷۰ بود؛ اما در حال حاضر این روند کاملا معکوس شده به گونه‌ای که ۷۵ درصد از هموطنان شهرنشین و ۲۵ درصد روستانشین هستند و این رشد جمعیت در شهرها به گونه‌ای است که تناسبی بین اختیارات، وظایف و مسوولیت‌های حوزه مدیریت شهری با حجم انبوه جمعیت و مشکلات آنها نیست. وی اظهار کرد: از دهه ۶۰ به بعد سهم شهرداری‌ها و مدیریت شهری از بودجه عمومی کشور قطع شد و بنا بود شهرداری‌ها از نظر مالی خودکفا باشند و منابع درآمدی پایدار داشته باشند اما این مساله را منوط به تصویب لایحه منابع پایداری شهرداری‌ها کردند که می‌بایست در دولت تدوین و در مجلس تصویب می‌شد اما حدود ۴۰ سال از آن می‌گذرد؛ اما هنوز این اتفاق به سرانجام نرسیده است و همین یک مورد موجب بروز مشکلاتی برای شهرها شده است و مسائلی را همچون محیط زیست، تراکم فروشی، افزایش جمعیت و... تحت تأثیر این مساله شکل گرفته است. امانی با تأکید بر اینکه در شهر تهران با چالش‌هایی مواجه هستیم که به هیچ‌وجه به تنهایی توسط مدیریت شهری قابلیت حل و فصل ندارد، گفت: مسائلی همچون آلودگی هوا، ترافیک سنگین، محیط زیست، بافت فرسوده، حاشیه‌نشینی و حریم مسائلی هستند که شورای شهر و شهرداری اختیارات و وظایف فعلی‌شان از پس این مشکلات برنمی‌آید و باید مجموعه نظام در خصوص برخی از مشکلات تهران تصمیم‌گیری کند چرا که معتقدیم تهران سه بُعد متفاوت دارد. وی در تشریح ابعاد تهران تصریح کرد: تهران به عنوان یک کلانشهر، تهران به عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران و تهران به عنوان یک منطقه شهری مورد توجه است که مسائل و مشکلات بسیاری دارد و متأسفانه عمده این مسائل به گردن مدیریت شهری افتاده اما در این میان مدیریت شهری امکانات، ابزار، اختیارات و مسوولیت حل این مشکلات را ندارد و باید همه نظام برای حل این مشکلات به کمک شهرداری بیایند. عضو شورای شهر تهران درباره بهبود این وضعیت در یک چشم‌انداز مشخص گفت: بستگی به اراده و تصمیمات مدیران رده بالا دارد و اگر واقعا قوای سه‌گانه بخواهند و سه بُعد و مفهوم تهران را قبول کنند و مسوولیت‌های تهران را بپذیرند یا امکانات و اختیارات را در اختیار مدیریت شهری بگذارند، می‌توانیم امیدوار باشیم که در یک برنامه‌ریزی طولانی مدت مسائل و مشکلات حل شود. امانی در پاسخ به اینکه چرا به مرور زمان این اختیارات کاهش یافته است؟ افزود: کافی است قانون شهرداری‌ها را که در دهه ۳۰ تصویب شده بخوانید و می‌بینید که در آن زمان همه مسائل مربوط به شهر از جمله بهداشت، آب، فاضلاب، برق و... در اختیار مدیریت شهری بوده؛ اما حالا هم بروید اختیارات را بخوانید و ببینید که چقدر از حجم اختیارات شهرداری‌ها نسبت به قبل از انقلاب کاسته شده و این کمتر شدن اختیارات به دلیل بزرگ شدن دولت‌ها است، چرا که دولت‌ها بیش از ظرفیت، خود را بزرگ کردند و وارد حیطه‌هایی شدند که براساس قانون باید در اختیار مردم یا نهادها و سازمان‌ها سپرده می‌شد؛ اما حالا دولت‌ها تصدی‌گری می‌کنند و علیرغم برنامه‌های توسعه‌ای کشور که آنها را ملزم به چابک‌سازی می‌کند، تمایل به بزرگ شدن دارند و این نهادهای مردمی هستند که با بزرگ شدن دولت، روز به روز کوچک‌تر می‌شوند و اگر مقاومت شوراها و اعضایشان به خصوص شوراهای کلانشهرها و تهران نبود، به مرور زمان این اختیارات فعلی حتی کمتر می‌شد و باید بگویم شوراها با چنگ و دندان این اختیارات را برای خود حفظ کردند.
فاصله شوراها با آنچه در ذهن امام بود
مهدی چمران، رییس شورای اسلامی شهر تهران نیز در پیامی ضمن تبریک سالروز تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا به فرمان امام خمینی(ره) از این روز به عنوان یکی از دستاوردهای انقلاب و زمینه ساز حضور مردم و ایجاد حساسیت بر عملکرد مدیریت شهری یاد کرد. در متن این پیام آمده است: «شوراهای اسلامی شهر و روستا پس از ۲۳ سال فعالیت رسمی، به عنوان یکی از دستاوردهای مهم پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، اکنون در حال تبدیل شدن به درختی تنومند در ساختار نظام اداری کشور هستند، نهادی که بذر آن با فرمان امام خمینی در ۹ اردیبهشت سال ۱۳۵۸ کاشته شد و امروز با عبور از تنگناها، بی‌توجهی‌ها و چالش‌ها و البته تجارب تلخ و شیرین به نهادی موثر و رهگشا تبدیل شده‌اند، البته نهاد شورا با تمام دستاوردها و مزایای خود از آنچه معمار کبیر انقلاب در ذهن خود طراحی کرده بودند همچنان فاصله دارد؛ چراکه حضرت امام خمینی (ره) با دوراندیشی به دنبال اداره امور شهرها و روستاها توسط اهالی به معنی واقعی کلمه بود اما عدم تصویب قانون مدیریت واحد شهری در چند دهه گذشته و درآمدهای پایدار برای شهرداری‌ها شکل‌گیری نهاد شورا آنطور که در اندیشه حضرت امام خمینی(ره) را به تاخیر انداخته است. گرچه در شرایط فعلی نیز نقدها و ایراداتی درباره شوراهای اسلامی شهر و روستا وجود دارد، اما نمی‌توان این واقعیت را کتمان کرد که شوراها، موضوع مدیریت شهری را به موضوعی مهم و سرنوشت ساز برای افکار عمومی تبدیل کرده‌اند، امروزه عملکرد و کارنامه مدیریت شهری به صورت جدی‌تر و حساس‌تری در نزد افکار عمومی بررسی می‌شود و این حساسیت و رویکرد مدیون حضور، پیگیری، روشنگری و مطالبه‌گری اعضای محترم شوراهای اسلامی شهر و روستاست که رسالت تقنینی و نظارتی خود را در این نهاد ایفا می‌کنند. امید است با توجه جدی کلیه ارکان نظام به ویژه مجلس شورای اسلامی و تصویب قانون مدیریت واحد شهری ضمن جلوگیری از فربه شدن قوه مجریه و واگذاری اداره امور شهرها و روستاها به مردم شاهد تحقق شعار تشکیل شوراها به مصداق آیه «وامرهم شورا بینهم» در شهرها و روستاهای میهن عزیزمان، ایران باشیم.»
