ماجرای عجیب کارتی شدن نان!
تعادل |
موضوع «نان»، قاچاق آرد و گندم و همچنین تغییر نرخ آرد صنف و صنعت این روزها به یک سوژه داغ خبری تبدیل شده است؛ موضوعی که سررشته آن تا کارخانجات ماکارونی و نان صنعتی و فانتزی هم کشیده شد. اما یکی از محورهایی که در اظهارات مسوولان طی روزهای اخیر بارها تکرار شد بحث انتقال یارانه آرد و نان از حلقه اول به حلقه آخر چرخه است؛ یعنی به‌جای اعطای یارانه به کارخانجات این رقم به دست مصرف‌کننده رسانده شود. از این رو، با تصمیم نهایی دولت طرح جدید که ظاهر متولی آن وزارت اقتصاد است، عرضه نان به‌صورت پایلوت در زنجان اجرا می‌شود که طی آن قیمت نان تغییری نداشته و تنها یارانه‌ای که به آرد اختصاص پیدا می‌کرد با اجرای این طرح به‌طور مستقیم به نان اختصاص می‌یابد. اما در واکنش به این طرح، ارکانی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفت: در قالب همین کارت فعلی یارانه‌ها، یک ساز و کاری طراحی می‌شود که مثلا به نسبت سرانه، حدود هفت دهم نان سنگک به ازای هر فرد تعریف و مازاد بر آن محاسبه شود. اما برخی این تصمیم دولت را پس لرزه‌های گرانی نان عنوان کردند و با انتقاد از این طرح خواستار نظارت بیشتر بر توزیع ارز ترجیحی به جای حذف یک‌باره آن شدند.
تغییر مکانیزم یارانه نان
قاچاق ۲۵۰ هزار تن گندم در سال گذشته، رشد تصاعدی روند قاچاق آرد و گندم و صادرات ۲۵۰ هزار تنی آرد یارانه‌ای در قالب ماکارونی و بیسکویت آماری است که بارها مسوولان طی این مدت به آن اشاره‌کرده‌اند، در کنار آن موضوع ضایعات آرد که رقم آن تا ۲۰ درصد هم اعلام‌شده است درمجموع دولت را به این جمع‌بندی رسانده است که روند اعطای یارانه به این حوزه را تغییر دهد.
دولتمردان می‌گویند که آرد کیسه‌ای ۳۸ هزار تومان در مرزها از ۶۰۰ هزار تا ۸۰۰ و حتی یک‌میلیون تومان هم قاچاق می‌شود و در شرایطی که جهان و منطقه درگیر جنگ اوکراین و روسیه به عنوان قطب‌های تولید غلات جهان هستند جذابیت قاچاق صدچندان شده است. طی روزهای گذشته هم به صورت رسمی نرخ جدید آرد صنف و صنعت براساس درخواست وزارت جهاد کشاورزی و تایید سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان اعلام شد؛ به‌طوری که نرخ آرد ۱۸ درصد سبوس‌گیری شده به ازای هر کیلو ۱۵ هزار و 700 تومان، آرد ۲۱ درصد سبوس‌گیری شده ۱۶ هزار تومان و آرد ۲۷ درصد سبوس‌گیری شده ۱۶ هزار و 900 تومان تعیین شد.
به دنبال این تصمیم، صنایع و صنوفی که آرد جزو مواد اولیه‌شان است همچون نان، ماکارانی و شیرینی، ساز گرانی محصولات خود را آغاز کردند. به دنبال همین موضوع، خبری در رسانه‌ها منتشر شد که براساس ابلاغیه صنف نان‌های حجیم و نیمه‌حجیم تهران، قیمت نان‌های صنعتی تغییر کرد. به‌طوری که براساس قیمت‌های جدید، هر عدد نان باگت معمولی 10 هزار تومان می‌شد.
البته این خبر خیلی زود تکذیب شد و رییس اتحادیه نان‌های حجیم و نیمه حجیم اعلام کرد: با حذف ارز یارانه‌ای انواع نان‌های فانتزی، از این به بعد قیمت این محصولات به صورت عرضه و تقاضا و رقابتی است و نرخنامه منتشر شده، صحت ندارد. محمدجواد کرمی توضیح داد: آرد واحدهای نان فانتزی به یک‌باره از هر کیسه ۶۷ هزار تومان به ۶۳۰ هزار تومان (نزدیک به ۱۰ برابر) در کنار سایر هزینه‌های تولید مانند دستمزد افزایش یافته است، بر این اساس قیمت محصول نهایی نیز افزایش می‌یابد، اما نرخنامه‌ای که در فضای مجازی در حال دست به دست شدن است درست نیست. به گفته او، لیست قیمت‌های انواع نان فانتزی یاد شده مربوط به نرخ‌های پیشنهادی است که برای بررسی بیشتر تهیه شد و در نهایت تصویب نشد؛ همانطور که در تصویر جدول نامه نیز مشخص است مهر، امضا و شماره‌ای ندارد.
اظهارنظر دولتی‌ها
مسعود میرکاظمی رییس سازمان برنامه‌وبودجه هم گفته بود، دولت برنامه دارد با انجام اصلاحات قیمتی، یارانه‌ها را مستقیماً به دست مردم برساند، به‌جای اینکه مانند شیوه فعلی، به دست واسطه‌ها و دلالان برسد. میر کاظمی برای پاسخ به این سوال به طرح توزیع نان با کارت‌بانکی مخصوص در استان زنجان اشاره‌کرده و گفته است: این تنها یک نمونه است و هدف از آن‌هم این است که یارانه مستقیماً به مردم و مصرف‌کننده پرداخت شود و دیگر دست دلالان و واسطه‌ها نرود چون همه مردم می‌دانند که اثربخشی شیوه فعلی این یارانه‌ها چگونه است. به‌ویژه اینکه وقتی یارانه‌ای چندین سال به این صورت تخصیص می‌یابد، فساد آن‌هم سیستمی می‌شود. بهترین راه این است که اثربخشی یارانه‌ها را خود مردم به‌صورت مستقیم ببینند و یارانه به‌صورت سر راست به خود مردم پرداخت شود. مسوولان وزارت اقتصاد هم روی این اظهارات رییس سازمان برنامه‌وبودجه صحه گذاشته و اعلام کرده‌اند: عمده یارانه‌ای که با ارز ۴۲۰۰ تومانی در ابتدای زنجیره می‌دهیم از بین می‌رود و به مصرف‌کنندگان نمی‌رسد. بنابراین یارانه را به‌جای ابتدای زنجیره به انتهای زنجیره می‌دهیم. بر اساس استاندارد مصرفی خانوارها و تغییر قیمت نان، یارانه مستقیم نان به همه مردم پرداخت می‌شود. با استفاده از زیرساخت بانکی، مردم به هنگام خرید نان، به همان قیمت قبلی پول پرداخت می‌کنند و مابه‌التفاوت آن را دولت پرداخت می‌کند. مزیت این کار این است که افرادی که بیش از الگو مصرف کنند باید الگوی مصرف را اصلاح یا به قیمت آزاد خریداری کنند. افرادی هم که مصرف آنها کمتر از الگوی استاندارد است پولی هم برای آنها می‌ماند. بنابراین نان برای مردم گران نمی‌شود. برای هر کد ملی یارانه نان ثبت می‌شود و با هر کارت‌بانکی امکان خرید نان وجود دارد. مجلسی‌ها هم طی روزهای اخیر اظهارات مشابهی داشته‌اند.
هادی سبحانیان معاون وزیر اقتصاد نیز درباره قیمت نان سنتی گفته است: قصه نان با سایر کالاها متفاوت است. آرد برای تهیه نان سنتی همچنان با یارانه عرضه می‌شود. به گفته او، سیاست دولت این است که قیمت نان سنتی نه تنها افزایش قیمتی نداشته باشد، بلکه با همان کیفیت، ۱۰ درصد ارزان‌تر به دست مردم برسد. به گفته معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی، قرار نیست نان سهمیه‌ای شود، صرفا آردی که تبدیل به نان می‌شود یارانه دریافت خواهد کرد و جلوی قاچاق آرد گرفته خواهد شد.
محمدرضا پور ابراهیمی رییس کمیسیون اقتصادی مجلس هم در این رابطه گفته است: دولت مکلف است یا بر اساس روش قبل برای واردات گندم به کشور بر اساس نرخ ارز ترجیحی اقدام کند یا ما به تفاوت آن را در حلقه آخر آنکه مصرف هست به مردم اختصاص دهد. «حمایت از آخرین حلقه یعنی مصرف‌کننده» از سوی اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس هم طی روزهای اخیر بارها مطرح‌شده است. علیرضا عباسی نماینده مردم کرج و نایب‌رییس دوم کمیسیون کشاورزی مجلس گفته است که هدف دولت از ارایه یارانه نان به مردم حمایت از حلقه آخر و به عبارتی مصرف‌کننده است.
تصمیم دولت برای تخصیص کارت نان
هرچند پیشتر خبر تخصیص کارت نان با تکذیب مقامات روبرو شد و حتی روابط عمومی سازمان برنامه و بودجه، خبری در این خصوص منتشر کرد که قرار نیست کارت نان تخصیص یابد. اما حال، زنجان به عنوان پایلوت اجرای طرح جدید نان انتخاب شد و در نتیجه شمارش معکوس برای تغییر معادلات در عرصه نان آغاز شد. در همین رابطه، مدیر روابط عمومی استانداری زنجان در تازه‌ترین اظهارنظر، از آغاز تجهیز نانوایی‌ها به کارتخوان هوشمند برای فروش نان با کارت خبر داده است. به گفته وی، در طرح کشوری مقابله با قاچاق آرد، قیمت نان تغییر نمی‌کند، اما مردم نان را با کارت بانکی خریداری می‌کنند و به ازای تعداد نان فروخته شده، یارانه به نانوا تعلق می‌گیرد.
محسن افشارچی استاندار زنجان هم می‌گوید: با تصمیم نهایی دولت طرح جدید عرضه نان به‌صورت پایلوت در زنجان اجرا می‌شود که طی آن قیمت نان تغییری نداشته و تنها یارانه‌ای که به آرد اختصاص پیدا می‌کرد با اجرای این طرح به‌طور مستقیم به نان اختصاص می‌یابد. وی با اشاره به کم‌فروشی و قاچاق آرد در بازار گفت: این طرح با هدف پیشگیری از این تخلفات، تخصیص درست یارانه‌ها و رسیدن آن به دست خود مردم اجرا می‌شود و قطعاً تمام جوانب لازم نیز در این خصوص در نظر گرفته خواهد شد.
هفت دهم نان سنگک به ازای هر فرد
اما در واکنش به این طرح، ارکانی عضو کمیسیون برنامه، بودجه مجلس گفت: در قالب همین کارت فعلی یارانه‌ها، یک ساز و کاری طراحی می‌شود که مثلا به نسبت سرانه، حدود هفت دهم نان سنگک به ازای هر فرد تعریف و مازاد بر آن محاسبه شود. به گفته وی، چیزی که من شنیده‌ام این است که گویا در قالب همین کارت فعلی یارانه‌ها، یک ساز و کاری طراحی می‌شود که مثلا به نسبت سرانه، حدود هفت دهم نان سنگک به ازای هر فرد تعریف و مازاد بر آن محاسبه شود. به این شکل که شما نان که می‌خرید و از طریق دستگاه کارتخوان نانوایی کارت یارانه که می‌کشید، معادل آن سرانه تعریف شده مشمول یارانه و به همان قیمت فعلی حساب می‌شود و مازاد بر الگوی مصرف آن را از حساب بانکی برداشت می‌کنند و به صورت آزاد محاسبه می‌شود. محمد حسن آصفری، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس نیز تاکید کرد: اگر بناست روند حذف ارز ترجیحی کالاها ادامه داشته باشد، یارانه هر فرد باید حداقل به ۶۰۰ هزار تومان افزایش یابد. وی با اشاره به حذف یارانه آرد و افزایش قیمت نان و ماکارونی بیان کرد: اینکه ما تاکید داریم حذف ارز ترجیحی منجر به فشار به مردم می‌شود، یکی از نمونه‌های پس‌لرزه آن اکنون در بحث ماکارونی و نان‌های صنعتی قابل مشاهده است. دولت باید نظارت خود را بر توزیع ارز ترجیحی افزایش دهد تا اینکه بخواهد آن را حذف کند. حذف یک باره ارز ترجیحی افزایش قیمت‌ها را به دنبال دارد.
