زمین تشنه قربانی می‌گیرد
30 هزار میلیارد ریال خسارت؛ بودجه مورد نیاز 1000 میلیارد تومان
تعادل|
خسارت خشکسالی به محیط زیست به‌طور مستقیم و غیر مستقیم در زندگی تمام ما تاثیر می‌گذارد. وقتی پوشش گیاهی از بین می‌رود، وقتی منابع آب زیر زمینی تمام می‌شود، وقتی بارش‌ها اندک اما سیل آسا هستند، اینها باعث بروز حوادث طبیعی و غیر طبیعی و البته خسارت‌های بسیار بالایی برای ما هستند. این اتفاق طی سال‌ها بی‌توجهی به منابع آبی در کشور رخ داده است. حالا اما انگار کار از کار گذشته است، فرونشست زمین در اقصی نقاط کشور زنگ خطر جدی است برای اینکه مشکل خشکسالی و از بین رفتن آب‌های زیر زمینی را جدی بگیریم. وقتی به آمار بارش‌ها نگاه می‌کنیم با واقعیت تلخی مواجه می‌شویم، بر اساس آمارهایی که از سوی سازمان هواشناسی کشور منتشر شده است، طی سال جاری کمتر از 10 درصد کشور بارندگی در حد نرمال داشته و بقیه مناطق با نوعی خشکسالی درگیر هستند. این در حالی است که بالغ بر 70 درصد مساحت کشور با خشکسالی شدید یا بسیار شدید دست و پنجه نرم می‌کند. شدت خشکسالی در مناطقی مثل زاگرس که هم منبع تامین آب کشور است و هم رویشگاه‌های جنگلی زیادی دارد، بسیار مخرب است.
خسارت‌های خشکسالی به محیط زیست
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، خسارت خشکسالی به محیط زیست کشور را ۲۸۷۸۵ هزار میلیارد ریال برآورد کرد و گفت: برای تکمیل زیرساخت‌های مقابله با خشکسالی به ۱۰۰۰ میلیارد تومان نیاز داریم. حسن اکبری با بیان اینکه خشکسالی یک رخداد طبیعی است که با تکرارهای مختلف اتفاق می‌افتد اما وقتی شدت آن زیاد باشد یا برای سال‌های متمادی استمرار پیدا کند، می‌تواند اثرات جبران‌ناپذیری داشته باشد، اظهار کرد: وقتی عوامل انسانی مثل برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی همراه با خشکسالی بروز پیدا می‌کند، اثر این پدیده بر طبیعت بیشتر و باعث می‌شود ما بخش‌هایی از طبیعت را از دست بدهیم به نحوی که در ترسالی‌ها هم امکان احیای آن فراهم نیست.
اختلال در زنجیره غذایی حیات وحش با ضعف پوشش گیاهی
او با اشاره به عواقب خشکسالی بر منابع طبیعی و محیط زیست گفت: شاید اولین و مهم‌ترین آسیب‌های خشکسالی، ضعیف شدن پوشش گیاهی است که اختلال جدی در زنجیره غذای حیات وحش به وجود می‌آورد این در حالی است که امسال در بخش‌های فلات مرکزی ایران، رویش فصلی نداشتیم و در مناطق البرز و زاگرس هم رویش فصلی اندک بوده است. این موضوع، زادآوری حیات وحش را با مشکل جدی مواجه کرده است. همچنین افزایش آفات گیاهی در مناطق جنگلی از دیگر پیامدهای خشکسالی است که حیات جنگل‌ها به‌ویژه در منطقه زاگرس را تهدید می‌کند علاوه بر این رطوبت خاک نیز افت می‌کند و دشت‌ها توان مقابله با فرسایش را از دست می‌دهند. پس از آنجا که اغلب رویشگاه‌ها آسیب دیده‌اند، دامداران و عشایر برای تامین غذای دام‌های خود به سمت مناطق حفاظت شده که طبیعت بکرتری دارند، حرکت می‌کنند و این امر چالش‌های اجتماعی را افزایش می‌دهد و منجر به تخریب بخش‌هایی از این مناطق می‌شود.
افزایش تصادفات جاده‌ای و شکار غیرمجاز با کوچ حیات وحش
اکبری تشدید آتش سوزی‌ها در مواقع بروز خشکسالی را اجتناب ناپذیر دانست و افزود: با وقوع خشکسالی‌ها، باروری و میزان تولید مثل حیات وحش کاهش چشمگیری پیدا می‌کند چون غذای کافی در دسترس آنها قرار نمی‌گیرد. جمعیت‌های بالغ هم به علت کم‌آبی و کم‌غذایی اقدام به کوچ می‌کنند و از زیستگاه اصلی خود فاصله می‌گیرند. این موضوع مشکلات زیادی برای ما به وجود می‌آورد و باعث ازدیاد تصادفات جاده‌ای و شکار غیرمجاز می‌شود. وی بیماری‌های حیات وحش را از دیگر پیامدهای مهم خشکسالی ذکر و تصریح کرد: ما هرگاه دچار خشکسالی می‌شویم، هم به دلیل ضعف بیولوژیک حیات وحش و هم گرایش دامدارها برای استفاده از مراتع مناطق حفاظت شده، برخورد دام اهلی و وحشی بیشتر و درگیر بیماری‌ها می‌شوند. در سال گذشته 10 مورد کانون ppr یا طاعون نشخوارکنندگان کوچک در کشور داشتیم در حالی که امسال آبله هم به آن اضافه شده است و نگران تب برفکی و بیماری‌های دیگر هم هستیم که این بیماری‌ها می‌توانند به‌تدریج حیات وحش را به سوی نابودی سوق دهند.
درمان حیات وحش بی‌معنی است
پیشگیری باید کرد
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه اصلا درمان در حیات وحش معنای چندانی ندارد، گفت: وقتی حیات وحش در طبیعت درگیر بیماری به‌ویژه بیماری ویروسی می‌شود، درمان تقریبا محال است و اقدامات ما اثر بسیار کمی دارد بنابراین تنها راهکار، پیشگیری است. با وجود جلسات متعددی که با سازمان دامپزشکی داشتیم هنوز امکان کنترل بیماری در دام اهلی فراهم نشده است چون جابه‌جایی و حتی قاچاق دام در کشور اتفاق می‌افتد و بعضی از دامداران تمایلی به واکسیناسیون دام‌ها ندارند. این در حالی است که هنگام خشکسالی بسیاری از پرندگان شاخص مثل کبک و تیهواصلا زادآوری نمی‌کنند و اصطلاحا جفت نمی‌شوند و این وضعیت با توجه به تلفات قبلی و توقف سیکل تولید مثل، روی جمعیت آنها تاثیر منفی می‌گذارد. اکبری با بیان اینکه خشکسالی، کانون‌های فرسایش را افزایش می‌دهد، تصریح کرد: وقتی تالاب‌ها حق‌آبه خود را دریافت نمی‌کنند، بخش‌هایی از آنها خشک می‌شوند و دشت‌های سیلابی هم رطوبت کافی به دست نمی‌آورند بنابراین پدیده گرد و غبار گسترش می‌یابد که نتیجه آن افزایش تعداد روزهای ناسالم است.
خسارت 28785 هزار میلیارد ریالی خشکسالی به محیط زیست
او درباره زیان اقتصادی خشکسالی به محیط زیست اظهارکرد: برآورد رقم واقعی خسارت خشکسالی به محیط زیست بسیار دشوار است چون خدمات اکولوژیک گسترده‌ای را از طبیعت و تنوع زیستی می‌گیریم که بسیاری از آنها قابل بیان با رقم و ریال نیستند اما برای اینکه حدود خسارت‌های خشکسالی بر پیکره محیط زیست کشور تبیین شود، 11 شاخص و آیتم را تعریف و پنج مورد آن را به رقم و ریال تبدیل کرده‌ایم که با در نظر گرفتن حداقل‌ها برای این پنج آیتم، خسارت وارده بر محیط زیست بالغ بر 28785 هزار میلیارد ریال برآورد می‌شود. به گفته اکبری، چنانچه اعتبارات مورد نیاز در فصول گرم سال در اختیار قرار نگیرد، تخصیص اعتبار بعد از این مدت هم کمک چندانی نمی‌کند.
تکمیل زیرساخت‌های مقابله با خشکسالی با 1000 میلیارد تومان
او با اشاره به میزان اعتبار مورد نیاز برای تکمیل زیرساخت‌های مقابله با خشکسالی گفت: برای ایجاد زیرساخت‌های تامین آب و آبرسانی، سطوح آبگیر ذخیره آب باران، تجهیزات انتقال آب و علوفه و توزیع آنها، مقابله با بیماری‌ها، اطفای حریق، پیشگیری از تعارضات حیات وحش با مردم و حفظ لکه‌ها و نقطه‌های داغ تنوع زیستی، جبران بخش‌هایی از خسارت وارده به مزارع، انجام کارهای احیایی تالاب‌ها و رودخانه‌ها، تنویر افکار عمومی و مستندسازی و مطالعه اثربخشی اقدامات مقابله با خشکسالی به اعتباری بالغ بر 1000 میلیارد تومان نیاز داریم که معمولا عددی که به محیط زیست اختصاص می‌یابد بسیار بسیار کمتر از این رقم است و نکته مهم‌تر اینکه هیچ‌وقت اعتبارات به‌موقع به دست ما نمی‌رسد.
بدنه کارشناسی سازمان برای مقابله با چالش‌های محیط زیست ناچیز است
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص بحث زنده‌گیری و بیهوشی حیات وحش نیز متذکر شد: متاسفانه سازمان حفاظت محیط زیست بدنه کارشناسی ناچیزی برای مقابله با انواع چالش‌های محیط زیست به همراه دارد. ما بیش از 200 گونه پستاندار در کشور داریم که برخی از آنها مثل یوزپلنگ به یک کارشناس ویژه نیاز دارند؛ در حالی که تنها چهار کارشناس برای مدیریت کل پستانداران کشور در ستاد سازمان داریم یا بیش از 500 گونه پرنده در کشور داریم که وضع برخی از آنها بحرانی است و برای مدیریت آنها نیاز به کارشناس ویژه است در حالی که ما تنها پنج کارشناس ستادی در حوزه پرندگان داریم. اکبری با بیان اینکه بسیاری از شهرستان‌های کشور اصلا کارشناس ندارند و بعضاً رییس اداره با یک نفرمحیط بان تمام امور از جمله کل استعلام‌ها و مدیریت حیات وحش را انجام می‌دهند، تصریح کرد: در چنین شرایطی انجام کارهای تخصصی مثل زنده‌گیری و بیهوشی، تکثیر و جابه‌جایی حیات وحش بسیار سخت می‌شود؛ در حالی که انتظار مردم و دوستداران محیط زیست از سازمان بسیار بیشتر از ظرفیت کارشناسی و اعتبارات و امکانات در اختیار است اما گذشته از مساله تکمیل چارت کارشناسی که سال‌های سال پیگیری شده و نتیجه چندان مثبتی نداشته است، وظیفه آموزش کارشناسان موجود با سازمان حفاظت محیط زیست بوده است.
برگزاری ۱۲ دوره آموزشی اختصاصی برای زنده‌گیری حیات وحش
او افزود: به‌طور خاص در مورد موضوع بیماری‌های حیات وحش و آشنایی با سلاح بیهوشی و نحوه عملکرد آن، سوابق موجود در سازمان را مرور کردم و دریافتم که از سال ۱۳۸۳ تا ۱۴۰۰ در مجموع ۴۴ دوره آموزشی با موضوع پیشگیری از بیماری‌های شایع در حیات وحش برگزار شده که در اغلب آنها اشاره‌ای به مباحث زنده‌گیری حیات وحش و مقیدسازی آنها شده است. از مجموع این ۴۴ دوره، ۱۲ دوره آموزشی اختصاصی با موضوع سلاح بیهوشی، نحوه عملکرد آن و زنده‌گیری حیات وحش از سوی سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شده که در تمام آنها نمایندگانی از استان‌های مختلف حضور داشته‌اند و در این دوره‌ها مباحث هم به‌صورت تئوری و هم به صورت عملی ارایه شده است.
