ادعای جهش صدور پروانه‌های ساختمانی

گروه راه و شهرسازی|

 در حالی که آمارهای رسمی از افت محسوس تمایل به ساخت در سال 1400 حکایت می‌کنند، معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی از صدور یک میلیون و ۲۰۰ هزار فقره پروانه ساخت در نیمه دوم سال گذشته و شکست رکورد این شاخص خبر داده است. برخ برآوردها حاکی از این است که مجموع پروانه‌های ساختمانی در مناطق شهری کشور در سال گذشته به 140 هزار فقره نمی‌رسد و در صورتی که مجموع پروانه‌های ساختمانی صادره در مناطق روستایی سه برابر این رقم (420 هزار فقره) در نظر گرفته شود، مجموع این اعداد (560 هزار فقره) از رقم یک میلیون و 200 هزار فقره ادعایی فاصله بعیدی خواهد داشت. از این رو، انتظار می‌رود، مسوولان وزارت راه و شهرسازی درباره این ادعا، مستندات آماری ارایه کنند. البته یکی از دلایلی که می‌توان برای رشد ادعایی و احتمالی صدور پروانه ساختمانی در نیمه دوم سال گذشته برشمرد، آغاز پروژه انبوه‌سازی دولتی ساخت 4 میلیون مسکن در 4 سال است، اما همانطور که در اخبار رسمی مشاهده می‌شود، مسوولان تاکنون توانسته‌اند، برای حدود 2 میلیون مسکن، زمین تهیه کنند و در برخی موارد، پروژه‌های چند دهه هزار دستگاهی را کلنگ زنی کنند. از این رو، به نظر نمی‌رسد که بتوان رقم ادعایی یک میلیون و 200 هزار فقره را به آغاز انبوه‌سازی دولتی نسبت داد. آنگونه که خبرگزاری‌های مهر و ایرنا گزارش کرده‌اند، محمود محمودزاده در بیست و چهارمین اجلاس هیات عمومی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور با تأکید بر افزایش حجم پروانه‌های صادره در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ گفت: این موضوع از رشد بی‌سابقه ساخت و ساز خبر می‌دهد. به گونه‌ای که در بازه زمانی نیمه دوم سال گذشته یک میلیون و ۲۰۰ هزار فقره پروانه ساخت و ساز شهری و روستایی صادر شده است، در حالی که در سال‌های قبل از آن در بازه یک ساله تنها ۴۵۰ هزار فقره مجموع شهری و روستایی صادر می‌شد. معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی ادامه داد: در سال‌های قبل از ۱۴۰۰، حجم متراژ زیربنای پروانه‌های ساختمانی صادر شده مجموعاً به ۵۵ میلیون مترمربع می‌رسید. در حالی که در سال گذشته برای بیش از ۱۵۵ میلیون مترمربع واحد مسکونی در سراسر کشور پروانه از سوی شهرداری‌ها صادر شد. محمودزاده با تأکید بر اینکه افزایش صدور پروانه‌های ساختمانی بازار کار خوبی را برای مهندسان ناظر و اعضای سازمان نظام مهندسی استان‌ها فراهم کرد، گفت: امیدواریم این شبکه عظیم مهندسان بتوانند در جهت ارتقای کیفیت ساخت و ساز در کشور موثر باشند.

    روایت رسمی از ساخت و ساز شهری

بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران از وضعیت و تعداد پروانه‌های ساختمانی صادر شده توسط شهرداری‌های کشور، در فصل‌های بهار، تابستان و پاییز سال گذشته به ترتیب 37 هزار و 755؛ 32 هزار و 136؛ و 28 هزار و 708 فقره پروانه ساختمانی (در مجموع 98 هزار و 599 فقره) صادر شده است. در صورتی که فرض کنیم، در زمستان سال گذشته نیز حدود 40 هزار فقره پروانه ساختمانی در مناطق شهری کشور صادر شده باشد، می‌توان به‌طور تقریبی گفت که در سال گذشته، حدود 140 هزار فقره پروانه ساختمانی صادر شده است. اگر فرض کنیم، به همین میزان یا حتی سه برابر این میزان، (140 تا 420 هزار فقره) پروانه ساختمانی در مناطق روستایی کشور صادر شده باشد، باز هم مجموع تعداد پروانه‌های صادره شهری و روستایی (560 هزار فقره) کمتر از 50 درصد از تعداد پروانه‌های ساختمانی «ادعایی» خواهد بود و فاصله بعیدی میان دو رقم یاد شده خواهد بود.

    افت و خیز ساخت و ساز در کشور 

بر اساس داده‌های منتشره از سوی مرکز آمار ایران، از سال ۱۳۹۲ ساخت و ساز در مناطق شهری کشور روند نزولی به خود گرفته تا اینکه در ۱۳۹۷ همزمان با آغاز برنامه‌ریزی برای طرح اقدام ملی و جهش قیمت‌ها در بازار مسکن، ساخت و ساز نیز افزایش یافته است. در ۹ سال نخست دهه 1390 اوج تولید مسکن در سال ۱۳۹۲ بوده که برای ۸۰۹ هزار و ۸۴۳ واحد مسکونی پروانه صادر شده است. در همان مقطع قیمت مسکن شهر تهران در مقایسه با 8 سال قبل از آن ۵۰۰ درصد افزایش یافت. اگرچه بخشی از رونق ساخت و ساز در سال ۹۲ می‌تواند به پروژه مسکن مهر مربوط باشد، اما طبق بررسی‌ها سهم مسکن مهر از پروانه‌های صادره در آن مقطع حدود ۱۱۵ هزار واحد در سال بوده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد، دولت دهم در پایان کار خود ۶۹۰ هزار واحد مسکن مهر را تحویل داد که به‌طور میانگین سالانه ۱۱۵ هزار واحد را شامل می‌شود.

سال ۱۳۹۳ و پس از روی کار آمدن دولت یازدهم به دلیل جهش سنگین قیمت مسکن که پیش از آن رخ داده بود و پایین بودن قدرت خرید متقاضیان، ساخت و ساز به یک‌باره نصف شد. آمارها نشان می‌دهد در سال ۹۳ برای تعداد ۴۰۰ هزار و ۱۶۴ واحد مسکونی پروانه صادر شده که از کاهش ۵۰.۵ درصد در مقایسه با سال قبل از آن حکایت دارد. افت تولید مسکن در سال‌های پس از آن ادامه پیدا کرد تا اینکه در سال ۹۶ به حدود ۳۳۷ هزار واحد رسید. اما سال ۱۳۹۷ تقاضا برای دریافت پروانه ساختمانی با رشد مواجه شد. در آن سال تولید مسکن به ۳۷۶ هزار واحد رسید که احتمالا بخشی از این رشد ناشی از صدور پروانه برای واحدهای اقدام ملی مسکن بوده است. آمار ساخت وساز بر اساس پروانه‌های صادره طی ۹ سال منتهی به ۱۳۹۹ بدین شرح است: سال ۱۳۹۱ تعداد ۷۶۱ هزار و ۱۲۱، سال ۹۲ تعداد ۸۰۹ هزار و ۸۴۳ واحد، سال ۹۳ تعداد ۴۰۰ هزار و ۱۶۴ واحد، سال ۹۴ تعداد ۳۵۸ هزار و ۲۳۱ واحد، سال ۹۵ تعداد ۳۴۴ هزار و ۵۹۷ واحد، سال ۹۶ تعداد ۳۳۷ هزار و ۵۱۹ واحد، سال ۹۷ تعداد ۳۷۶ هزار و ۵۷۵ واحد، سال ۹۸ تعداد ۳۸۲ هزار و ۵۶۵، و سال ۹۹ تعداد ۴۹۰ هزار و ۵۹۷ واحد مسکونی. همانطور که آمار توضیح می‌دهد تولید مسکن در سال گذشته با رشد ۲۳ درصدی در مقایسه با سال ۱۳۹۸ و افزایش ۴۵ درصدی در مقایسه با پایین‌ترین میزان سالانه ساخت وساز یعنی سال ۹۶ همراه بوده است.

    دلایل رکود ساخت و ساز در دهه 90

به گزارش «تعادل»، کارشناسان مسکن دلایل متعددی را برای افت ساخت و ساز در کشور و به ویژه در تهران طی دهه 90 بر می‌شمارند. از آنجا که در اوایل دهه 90 سرمایه‌گذاری‌های بیش از حدی در بازار مسکن شد، بازار مسکن با مازاد عرضه روبرو شد و در نهایت همین اضافه عرضه باعث شد تا از جذابیت‌های بازار مسکن کاسته شده و میزان خرید و فروش در این بازار کم شود. دلیل دیگر بروز رکود در بازار مسکن تاثیر بازارهای جایگزین بر بازار مسکن عنوان می‌شود. این بازارها از جمله طلا، ارز و بازار سهام در مقاطع مختلف دهه 90 به دلیل سودده بودن، سرمایه‌های زیادی را به خود جذب کردند. به این ترتیب، این بازارها در مقاطع زمانی خاصی به دلیل سودده بودن موجب شدند تا سرمایه‌گذاران به جای سرمایه‌گذاری در بازار مسکن در این بازارهای جایگزین سرمایه‌گذاری کرده و کسب سود کنند. این روند موجب شد تا از میزان سرمایه‌گذاری در بازار مسکن به عنوان یک بازار مولد کاسته شود و سرمایه‌گذاری در بازارهای غیرمولدی مانند طلا و ارز افزایش یابد. دلیل دیگری که بر کاهش سرمایه‌گذاری در بازار مسکن طی دهه 90 تاثیر گذاشت و باعث ایجاد رکود در این بازار شد، افزایش نرخ سودهای بانکی بود. درست است که درحال حاضر میزان نرخ سودی که بانک‌ها به سپرده‌های مردم پرداخت می‌کنند حدود 15 درصد است، اما این نرخ سود در سال 93 در برخی بانک‌ها (حتی بانک‌های دولتی) 28درصد و در سال 94، 22درصد بود و همین امر موجب شد تا بسیاری از سرمایه‌گذاران و مردم به جای اینکه در بازار پردردسر ساخت و ساز مسکن برای دریافت سود 35درصدی سرمایه‌گذاری کنند، پول‌های خود را در بانک سپرده‌گذاری می‌کردند تا بدون زحمت از سودهای بالای این بانک‌ها استفاده کنند. همین امر موجب شد تا بار دیگر سرمایه‌گذاری در بازار مسکن کاهش پیدا کرده و جذابیت‌ این بازار کاسته و به سمت رکود رانده شود. سرمایه‌گذاری در مسکن مهر و بلوکه شدن مقادیر زیادی از پول‌های مردم و سرمایه‌های دولتی در این بخش (رقمی حدود 200 تا 300هزار میلیارد تومان) نیز موجب شد تا از میزان سرمایه‌گذاری در بخش ساخت‌وساز مسکن کاسته شود و این بازار به سمت رکود هدایت شود.

    نزول ساخت وساز در تهران

فعالیت‌های ساختمانی در شهر تهران نیز طی سال 1400 به کمترین میزان خود در دهه 1390 رسید. در سال گذشته صدور پروانه‌های ساختمانی نسبت به سال 1399 با رشد منفی 18.57 درصدی 5 هزار و 802 فقره ثبت شد. به گزارش «تعادل»، میزان ساخت و ساز در تهران نسبت به سال ۱۳۹۰ از نظر تعداد واحد مسکونی افت ۷۹ درصد و از نظر تعداد پروانه کاهش ۸۰ درصدی یافته است. ۱۰ سال قبل به‌طور میانگین در هر ماه ۲۴۸۰ پروانه ساختمانی در شهر تهران صادر شده و حدود ۱۷ هزار و ۵۰۰ خانه جدید در تهران ساخته می‌شد.