ماجرای ناترازی حمل و نقل ریلی داخلی و خارجی
در حالی که مدیرعامل شرکت راه‌آهن بر شکسته شدن رکورد ترانزیت ریلی قرن اخیر تأکید دارد، اما این شرکت از تقویت حمل بار داخلی غافل بوده است. به گزارش مهر، آن طور که کارشناسان ادعا می‌کنند، در سال‌های اخیر، روند شاخص‌های عملکردی شبکه حمل و نقل ریلی کشور حرکتی به سمت جلو نداشته است. در حالی که تا پیش از سال ۱۳۹۷، عملکرد راه‌آهن، با توجه به افزوده شدن دارایی‌های ریلی همچون محورهای ریلی جدید، کشنده‌ها و ناوگان باری و مسافری جدید، هر ساله افزایش می‌یافت، به طوری که از منظر شاخص‌های عملکردی، راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران توانست در سال ۹۷ رکورد عملکردی خویش را به جا بگذارد. به روایت آمار منتشر شده در سالنامه آماری شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، پس از سال ۹۸، نه تنها پیشرفتی در ثبت رکورد جدید عملکردی شبکه ریلی حاصل نشد، بلکه به رغم توسعه بیشتر شبکه ریلی و دارایی‌های آن، میزان عملکرد شبکه ریلی کشور کاهشی بود. به طوری که در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷، ۴.۹ درصد کاهش، در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸، ۵.۸ درصد افزایش و در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹، رقم بی سابقه ۱۴.۷ درصد کاهش در عملکرد را ثبت کرده است. با این حال و با آغاز سال ۱۴۰۱، امید می‌رفت که تغییر در سطوح بالای مدیریتی این شرکت، روند کاهشی را متوقف کرده و این صنعت مهم و استراتژیک را باز به مدار پیشرفت در میزان عملکرد بازگرداند؛ اما مطابق با آماری که منابع موثق اعلام کرده اند، در فروردین ماه سال جاری نسبت به فروردین سال گذشته، میزان عملکرد حمل بار شبکه ریلی کشور، ۹.۳ درصد کاهش داشته است و از ۲.۸ میلیارد تن کیلومتر در فروردین ۱۴۰۰ به ۲.۵ میلیارد تن کیلومتر در فروردین ماه سال جاری تقلیل پیدا کرده است. از سوی دیگر، در پایان سال گذشته اخباری مبنی بر شکسته شدن رکورد ترانزیت ریلی در ۱۰۰ سال گذشته از سوی راه‌آهن مطرح شد که مطابق با آمار منتشر شده، عملکرد ترانزیت در فروردین ماه سال جاری نیز نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۰ درصد افت را نشان می‌دهد. این در حالی است که سید میعاد صالحی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران بارها چه در مراسم‌های رسمی شرکت راه‌آهن و چه در صفحات شخصی خود در فضای مجازی بر شکسته شدن رکورد ترانزیت ریلی ۱۰۰ سال اخیر تأکید کرده بود. در همین رابطه محمد جواد شاهجویی، کارشناس اقتصاد حمل و نقل در گفت‌و‌گو با مهر اعلام کرد: وضعیت حال حاضر شبکه راه‌آهن هیچ تعریفی ندارد و اگر تلاشی برای ایجاد تغییرات مثبت صورت نگیرد، بعید نیست که به زودی شبکه حمل و نقل کشور از مدار اثرگذاری در اقتصاد ملی خارج شود. مسلماً مشکل اساسی امروز راه‌آهن نه کمبود لوکوموتیو است و نه کمبود زیرساخت‌های شبکه. چرا که هم اکنون از همین دارایی‌های موجود هم به صورت بهینه استفاده نمی‌شود. بنابراین برای حل مجموعه مشکلات راه‌آهن، می‌بایست ریشه این مشکلات برطرف شود.
این کارشناس اقتصادی ریشه مشکلات راه‌آهن را مدیریت بی‌انگیزه دولتی دانست و اظهار کرد: تا وقتی که مجموعه کارکنان راه‌آهن و تیم مدیریتی آن نسبت به کاهش یا افزایش عملکرد شبکه شامل تناژ بار داخلی و ترانزیتی و حمل مسافر ریلی پاسخگو نیستند و تشویق و تنبیه نمی‌شوند، اساساً اتفاقی برای جلوگیری از این کاهش در عملکرد در شبکه رخ نخواهد داد. با آمار سازی ها هم نمی‌توان بر وضعیت بغرنج شبکه ریلی کشور سرپوش گذاشت. وی خاطرنشان کرد: درست است که رکورد تاریخی در حمل بار ترانزیتی ریلی سال گذشته جابه‌جا شده است، اما باید از مسئولان راه‌آهن پرسید افزایش ۲ میلیارد تنی در حمل بار ترانزیتی ریلی، چرا باعث شده است که عملکرد حمل بار داخلی ۵ میلیارد تن کاهش پیدا کند؟ ضمن آنکه با بررسی آمار می‌توان فهمید که رکورد زنی ترانزیت ریلی از سوی راه‌آهن نیز نه به واسطه هم و غم جدی مسئولین این حوزه در خصوص افزایش حجم ترانزیت، که با واسطه ایجاد تقاضا از سوی ترکمنستان برای حمل بار گوگرد خود از طریق ریل ایران بوده است. لازم به ذکر است که در ۵ سال گذشته بیش از ۹۰ درصد از ترانزیت ریلی کشور تماماً مربوط به گوگرد ترکمنستان و در مسیر سرخس به بندر شهید رجایی جابه‌جا شده است. شاهجویی تصریح کرد: تا زمانی که ساختار حکمرانی شبکه ریلی کشور اصلاح و مولفه‌های اقتصاد در این حوزه برقرار نشود، حتی اگر شبکه توسعه پیدا کند هم نمی‌توان امیدی به بهبود شرایط داشت. بیش از ۱۳ سال از مصوبه تعیین سهم بهینه بخش‌های دولتی و غیردولتی از فعالیت‌های راه و راه‌آهن می‌گذرد و راه‌آهن به هیچ عنوان پاسخگو نیست که چرا به مفاد این مصوبه عمل نکرده است. بدون شک حل مساله حکمرانی در شبکه ریلی کشور، مشکل کمبود کشنده، کمبود محورهای ریلی، پایین بودن شاخص‌های بهره وری و افت در عملکرد شبکه را نیز مرتفع خواهد کرد. این کارشناس اقتصاد حمل‌ونقل در گفت و گو با تسنیم نیز با اشاره به اینکه یکی از مشکلات بخش ریلی کشور تصدی‌گری و تنظیم‌گری توام است، گفت: با واگذاری مجوز بهره‌برداری از محورهای ریلی به مردم این مشکل به طور قطعی رفع می‌شود. اساسا در دنیا مرسوم نیست که یکی از رقبا خود تنظیم گر همان بخش هم باشد. اما راه‌آهن در ایران به صورت همزمان هم تنظیم گری می کند و هم تصدی گری. در چنین شرایطی نمی توانیم انتظار بهبود شرایط را داشته باشیم.
