دو نرخی بودن به نفع اقتصاد نیست

هادی حق شناس

کارشناس اقتصادی

دو نرخی بودن یقینا به نفع اقتصاد نیست چه ارز باشد و چه کالای دیگر، فرقی نمی‌کند. اولین ضربه دو یا چند نرخی بودن هر کالایی در بازار ایجاد بستر رانت و فساد است، فرقی هم نمی‌کند که این دو نرخی بودن برای کالایی مانند ارز باشد یا خرید نان، در هر دو مورد مضر خواهد بود. برهمین اساس نیاز است تا برای مقابله با چنین تخلفاتی یک سیستم نظارتی قوی موجود باشد. طی سال‌های گذشته همواره خطر وجود ارز چند نرخی هشدار داده شده بود، اکنون هم که ارز ۴۲۰۰ تومان به نیمایی تبدیل شده و ارز نیمایی حداقل ۲۰ درصد با ارز بازار آزاد تفاوت قیمت دارد، امکان ایجاد رانت و فساد همچنان وجود دارد، اما به دلیل آنکه فاصله بین ارز ۴۲۰۰ تومان تا نیمایی یا آزاد زیاد بود این رانت و فساد هم افزایش یافت. بنابراین از منظر منطق در اقتصاد دو نرخی حتما زمینه ایجاد رانت و فساد وجود خواهد داشت، اما اندازه این فساد و رانت بستگی به فاصله بین دو نرخ دارد. به این معنا که هر اندازه این فاصله بیشتر باشد، بر رانت و فساد افزوده خواهد شد و یکسان‌سازی می‌تواند زمینه رانت و فساد را از بین ببرد.  دارو و ۸۰ درصد از آرد در بهینه‌سازی پرداخت یارانه‌ها مورد استثناء قرار گرفته و ۲۰ درصد از آرد صنعتی آزاد شده است. نکته دوم این است که همیشه اصلاحات اقتصادی در یک شرایط باثبات انجام می‌گیرد، اینکه تصور شود ارز ۴۲۰۰ تومانی این چهار قلم کالا حذف شد و فقط برهمین کالاها اثرگذار است، نگاه اشتباهی خواهد بود و به اقتصاد نباید مکانیکی نگاه کرد و اثرات همه‌چیز را باید با هم دید. دو نرخی بودن یقینا به نفع اقتصاد نیست چه ارز باشد و چه کالای دیگر، فرقی نمی‌کند. نکته دیگر این است که آیا وقتی نرخ را آزاد می‌کنیم محدود به همین چهار کالا می‌شود؟ خیر، تمام کالاها را متاثر می‌سازد و موضوع دیگر هم این است که آیا امروز بهترین شرایط برای انجام این کار بود یا می‌توانست در یک موقعیت بهتر انجام گیرد؟ بحثی که رییس کل بانک مرکزی مطرح کرد تحت این عنوان که در فروش نفت و انتقال ارز مشکلی وجود ندارد، چنانچه درست باشد زمان اصلاحات دقیق بود، ولی در صورتی‌که غیر از این باشد، طبیعی است که زمان آن با اما و اگر مواجه می‌شود.

یارانه یک مُسکن است، شاید در سال ۸۹ با ۴۵ هزار تومان خریدهایی انجام می‌گرفت، اما امروز شرایط بسیار متفاوت با آن زمان شده است و مردم به‌طور مدام در حال مقایسه هستند. اثری که یارانه سال ۸۹ برزندگی مردم داشته، امروز ندارد زیرا با آن تخم مرغ هم نمی‌توانند بخرند، بنابراین ۴۰۰ یا ۳۰۰ هزار تومان هم یک مُسکن به حساب می‌آید که قوی‌تر است.