ایران؛ ایستاده در غبار

چهار سال از انتشار نخستین گزارش در مورد نقش انواع آلودگی‌ها در مرگ‌و میر  انسان‌ها می‌گذرد اما هنوز وضعیت تغییر نکرده و همچنان عامل ۹ میلیون مرگ زودرس در جهان است. نشریه علمی لانست با انتشار نتیجه تحقیق کمیسیون آلودگی و سلامت خود اعلام کرده است که وضعیت از سال ۲۰۱۹ میلادی که تعداد مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی ۹ میلیون مورد اعلام شد، بهبود نیافته و دلیل اصلی آن کیفیت پایین هوا و آلاینده‌های شیمیایی به ویژه سرب است. به این ترتیب همچنان یک مورد از هر ۶ مرگ رخ داده در سراسر دنیا با آلودگی ارتباط دارد. آلودگی و زباله‌های تولید شده دست بشر در هوا، آب و زمین بندرت به شکل مستقیم عامل مرگ انسان می‌شوند اما با ایجاد بیماری‌های جدی قلبی و عروقی، سرطان، مشکلات تنفسی یا مشکلات جدی گوارشی چون اسهال شدید، نقشی غیرمستقیم در مرگ‌ومیر ایفا می‌کنند. ریچارد فولر نویسنده اصلی تحقیق لانست و یکی از اعضای کمیسیون آلودگی و سلامت معتقد است: تاثیرات آلودگی بر سلامت بشر همچنان زیاد و قابل توجه است و کشورهایی با درآمد کم و متوسط متحمل تبعات آن می‌شوند. ۹۲ درصد مرگ و میر ناشی از آلودگی و بخش بزرگی از زیان اقتصادی ناشی از آن به این کشورها تحمیل می‌شود. وی ابراز تاسف می‌کند که با وجود افزایش مستندات مربوط به نگرانی عمومی در مورد آلودگی و تاثیر آن بر سلامت، توجه و بودجه اختصاص یافته به این امر از سال ۲۰۱۵ افزایش اندکی داشته است. بر پایه این گزارش، هرچند که مرگ‌ومیر زودرس مرتبط با آلودگی ناشی از فقر شدید در جهان کاهش یافته اما تعداد مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا و آلودگی‌های شیمیایی افزایش یافته است. فولر همچنین عنوان کرد: تاثیر آلودگی بر سلامت بشر همچنان بیش از تاثیر جنگ، تروریسم، مالاریا، ایدز، سل، مواد مخدر و الکل است و تعداد مرگ‌های ناشی از آلودگی با آمار قربانیان دخانیات رقابت می‌کند. در سال ۲۰۱۹، ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار مورد مرگ زودرس در اثر آلودگی هوا، یک میلیون و ۴۰۰ هزار مرگ در نتیجه آلودگی آب و ۹۰۰ هزار مورد در اثر آلودگی سرب به ثبت رسید. فولر در این باره به خبرگزاری فرانسه گفت: واقعیت این است که آلودگی سربی عمدتا در کشورهای فقیر رو به وخامت گذاشته و افزایش مرگ‌ومیرهای ناشی از آن وحشتناک است. این در حالی است که قرار گرفتن در معرض این ماده سمی نیز می‌تواند به تاخیر در رشد شناختی کودکان بینجامد. در حالی که تعداد موارد فوت ناشی از آلودگی‌های خانگی (مربوط به احتراق سوخت یا مشکلات آب یا بهداشت) به ویژه در آفریقا کاهش یافته است، اشکال «جدید» آلودگی نسبت به بیست سال پیش افزایش یافته است. در سال ۲۰۰۰ موارد مرگ زودرس مرتبط با آلودگی هوای محیط به ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار مورد رسید و این رقم تا سال ۲۰۱۹، چهار میلیون و ۵۰۰ هزار مورد برآورد شد. ریزگردها و ازن موجود در هوا، وجود سرب و مواد سرطان‌زا در فضای کار، آلودگی شیمیایی در محیط در آسیا افزایش یافته است. فولر در پایان به خبرگزاری فرانسه گفت: اگر نتوانیم به شیوه‌ای پاک و سبز توسعه پیدا کنیم، کاری که انجام می‌دهیم به شکل وحشتناکی خطرناک است.

    شناسایی ۲۷۰میلیون هکتار  مناطق غبارخیز

خوزستان در چند ماه اخیر با توده‌های متعدد گرد و غبار با ماندگاری بالا مواجه شده که هواشناسی، منشأ بیشتر آنها را کشورهای عراق و سوریه اعلام کرده است. در پی وقوع گرد و غبار شدید از عصر دوشنبه، کارگروه شرایط اضطرار آلودگی هوای خوزستان تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات سراسر استان را در روز سه شنبه اعلام کرده و امتحانات مدارس نیز لغو شد. همچنین با تداوم آلودگی هوا در شهرستان‌های شمالی، آزمون مدارس (به جز پایه نهم) هفت شهرستان شامل اندیمشک، دزفول، شوشتر، گتوند، مسجدسلیمان، لالی و اندیکا در روز چهارشنبه لغو و ادارات این شهرستان‌ها ۲ ساعت دورکاری داشتند. همچنین شاخص آلودگی در شهرهای تهران، کرج، همدان و بسیاری از شهرهای دیگر از روز سه‌شنبه در مرحله ناسالم قرار داشت. با توجه به شرایط اقلیمی و محیط زیستی اخیر در منطقه با رویکرد بسترسازی برای رسیدن به راهکارهای اجرایی و عملیاتی مناسب برای رفع پدیده گرد و غبار و ضرورت تقویت همکاری‌های بین‌المللی آتی، رییس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست با نصیر عبدالمحسن عبدالله، سفیر عراق دیدار و گفت‌وگو کرد. در این دیدار سید حسین موسوی فر با ابراز خرسندی از حضور سفیر کشور عراق در سازمان حفاظت محیط‌زیست‌ اظهارکرد: امیدواریم این نشست‌ها مقدمه‌ای برای مشارکت فعال در حوزه محیط‌زیست دو کشور باشد و دولت جمهوری اسلامی ایران آماده است برای رفع مشکل گردوغبار که این روزها شاهد آن هستیم، با برنامه‌ریزی و تعاملات بین‌المللی پیش رود، همچنین خواستار اجرای سریع توافقات قبلی و عملیاتی شدن آن برای مبارزه با معضلات زیست‌محیطی از جمله گرد و غبار هستیم و این آمادگی وجود دارد که هرچه زودتر اقدامات عملی و ملموسی که به نفع دو ملت باشد انجام شود. وی افزود: بررسی‌های علمی و ماهواره‌ای که توسط دانشمندان ایرانی صورت گرفته است نشان می‌دهد با توجه به تغییرات اقلیمی و شرایط جوی به‌ غیر از کشور عراق سایر کشورهای همسایه در پیدایش پدیده‌ گرد و غبار دخیل هستند و می‌طلبد این تعاملات و همکاری با سایر کشورهای همسایه و درگیر این موضوع با قدرت و توجه بیشتری مورد پیگیری قرار بگیرد. ایران در این زمینه با تقویت حوزه دیپلماسی پیش‌قدم بوده و با برگزاری نشست‌های مختلف با سایر کشورهای همجوار در این زمینه گام موثر برداشته و تمام تلاش خود را به کار خواهد گرفت تا این آسیب‌ها به حداقل ممکن برسد. رییس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست در بحث مقدمات و توافقاتی که برای نشست آتی در نظر گرفته‌ شده است، گفت: در این زمینه می‌توانیم به اسنادی که از قبل مورد توافق طرفین در موضوع گردوغبار بوده استناد کنیم و نیز آمادگی داریم این توافقات را مورد بررسی مجدد قرار داده تا در زمینه به روز شدن آن اقدامات لازم صورت گیرد، همچنین بر اساس داده‌ها و اطلاعات علمی که جمهوری اسلامی ایران در اختیار دارد، می‌توانیم با اشتراک‌گذاری با عراق به نتایج و راهکارهای خوبی دست پیدا کنیم.

    همکاری ایران و عراق  برای مقابله با گرد و غبار

در ادامه این نشست نصیر عبدالمحسن عبدالله سفیر عراق ضمن قدردانی از پیشگامی ایران در رفع مشکلات مطرح‌ شده در بحث گرد و غبار، گزارشی از وضعیت رودخانه‌ها و مواردی که ممکن است در شکل‌گیری پدیده گردوغبار تأثیرگذار باشد، ارایه داد. سفیر عراق گفت: ما هم با برگزاری جلسات متعدد با وزارتخانه‌های مرتبط با موضوع گردوغبار تلاش خواهیم کرد به راهکارها و نتایج قابل اجرایی برسیم و باید هرچه سریع‌تر اقدامات اساسی انجام شود، چراکه اگر در این خصوص تعللی صورت بگیرد با مشکلات بیشتری در حوزه محیط‌زیست مواجه خواهیم شد و ما هم قطعاً به همکاری با ایران و سایر کشورهای همسایه نیاز داریم. نصیر عبدالمحسن عبدالله یادآور شد: کشورش در موضوع گردوغبار بیشترین آسیب را دیده است و همین امر ما را مجاب می‌کند اقدامات اولیه‌ای در خصوص مقابله با پدیده گردوغبار انجام شود که یکی از این موارد کاشت نهال در قالب کمربند سبز است که در تمامی شهرهای عراق کار اجرایی آن شروع‌ شده است.

    نشست بین‌المللی مقابله با ریزگردها  با حضور ۱۲ کشور برگزار می‌شود

دبیر ستاد ملی گرد و غبار با اشاره به مذاکرات بین‌المللی در راستای برنامه‌های کوتاه‌مدت و  میان مدت مقابله با گرد و غبار، گفت: تیرماه امسال نشستی با حضور وزیران ۱۲ کشوری که بیشترین گسیل گرد و غبار را به ایران دارند، در تهران برگزار می‌شود. علی‌محمد طهماسبی بیرگانی اظهار کرد: رایزنی‌هایی در راستای برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان مدت مقابله با گرد و غبار به صورت جدی در حال اجراست. وی افزود: در راستای برنامه‌های کوتاه‌مدت و اضطراری، به زودی گروهی برای ارزیابی موضوع و اقدامات عملیاتی و اجرایی و انتقال تجربه عازم کشورهای همسایه می‌شوند. طهماسبی بیرگانی با اشاره به برنامه‌های میان مدت مقابله با گرد و غبار، اضافه کرد: نشست وزیران ۱۲ کشوری که از منظر گسیل گرد و غبار بر کشور ما تاثیر دارند، در تیرماه امسال در تهران برگزار خواهد شد که بنا داریم برنامه عمل منطقه‌ای برای حوزه خلیج فارس، به ویژه برای کشورهایی که بیشترین گسیل گرد و غبار را دارند، اجرا کنیم. وی اظهار امیدواری کرد: با تصویب اقدامات پیشنهادی کشور، بتوان در طولانی مدت با همکاری مجامع بین‌المللی، طرح مقابله با گرد و غبار را با چشم‌انداز روشن‌تری پیگیری کرد. طهماسبی بیرگانی همچنین با اشاره به ابعاد وسیع کانون‌های گرد و غبار در کشورهای همسایه، گفت: طبق برآوردهای ستاد ملی گرد و غبار، در کشور همسایه غربی حدود ۲۴ میلیون هکتار مناطق غبارخیز وجود دارد که می‌طلبد این کشور به صورت جدی‌تری مدیریت گرد و غبار را در اولویت قرار دهد. وی با بیان اینکه مطالبه‌گری در زمینه گرد و غبار در مجامع بین‌المللی مطرح شده، افزود: این مساله به صورت جدی در حال پیگیری است و در آینده تصمیماتی در سطوح بالای کشور اتخاذ می‌شود.