آسیب‌های سوءاستفاده از ارز ترجیحی

آلبرت بغزیان

چگونه امکان دارد ارز ۴۲۰۰ تومانی به فردی که در صف ایستاده و واردکننده گندم، برنج یا نهاده‌های دامی است، تعلق گیرد اما بر کار او نظارتی وجود نداشته باشد؟ وقتی نظارت وجود ندارد، دست‌درازی هم زیاد می‌شود. معایب و مزایای ارز ترجیحی را باید با هم سنجید زیرا زمانی که حرف آن به میان آمد با این استدلال همراه شد که اساسا برای کاهش هزینه تولید مورد توجه قرار گرفته بنابراین هدفمند پیش خواهد رفت و نرخ تعیین شده برای ارز در آن مقطع فاصله زیادی با بازار نداشت، پس دست اندازی برای سوءاستفاده‌کنندگان سودآور نبود، اما رشد نرخ ارز سبب افزایش فاصله شد و قاعدتا خواهان بیشتری هم پیدا کرد. مهم‌ترین حسن ارز ترجیحی این بود که کالای اساسی با قیمت پایین‌تر به دست مصرف‌کننده می‌رسید، ولی دولت از آن غافل ماند و می‌توانست به صورت پلکانی قیمت را تغییر دهد تا بین قیمت آزاد و ترجیحی تناسب به وجود آید. مردم هم در این شرایط بازارها را هیجانی نمی‌کردند و برای انبار کردن دست به خرید نمی‌زدند. از طرف دیگر بر قیمت‌ها هم نظارتی صورت نگرفت، تورم تشدید شد و فاصله‌ای که از آن صحبت به میان آمد رو به افزایش گذاشت و برسفره مردم خود را بیش از قبل نشان داد. مهم‌ترین عیب ارز ترجیحی سوءاستفاده از آن بود که نظارت بانک مرکزی، وزارت صمت و اقتصاد را طلب می‌کرد. چگونه امکان دارد ارز ۴۲۰۰ به فردی که در صف ایستاده و واردکننده گندم، برنج یا نهاده‌های دامی است، تعلق گیرد اما بر کار او نظارتی وجود نداشته باشد؟ وقتی نظارت وجود نداشته باشد، دست درازی هم زیاد می‌شود و این در حالی است که نظارت قوی امکان حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی به صورت پلکانی را به وجود خواهد آورد.در شرایطی که اقتصاد هنوز تثبیت نشده و تکلیف تحریم‌ها روشن نیست، تغییراتی مانند حذف ارز ترجیحی با وجود جنبه‌های مثبت آن، دست محتکران را باز می‌گذارد و به‌طور ناگهانی بر فرض قیمت روغن افزایش عجیبی پیدا می‌کند. شخصا با حذف ارز ترجیحی مخالفتی ندارم، اما شیوه به کار گرفته شده جای ایراد دارد.نباید به شکلی رفتار شود که وضعیت جنگی به ذهن مردم متبادر شود و در حالی که دولت گفته تا آخر سال فقر را ریشه کن خواهد کرد که در این صورت نیازی به یارانه نخواهد بود، با چنین رفتارهایی بر بی‌اعتمادی دامن زده خواهد شد.