تنفس در غبار

  گردوخاک اورژانس را  به میادین تهران کشاند

گلی ماندگار|

 از تهران تا خرمشهر، از زاهدان تا اصفهان هوا گرفته و غبار آلود است. تنفس در این هوا یعنی تمرین مردن. آلودگی هوا در کلان‌شهرهای ایران یکی پس از دیگری به قدری زیاد شده است که مدارس و ادارات را به تعطیلی می‌کشاند اما در همین تهران ترافیک در این روزهای آلوده هم بیداد می‌کند. ادارات دولتی و دانشگاه‌ها شاید تعطیل باشند، اما بخش خصوصی تعطیلی‌بردار نیست. مثل همان روزهایی که کرونا بیداد می‌کرد و مردم مجبور بودند برای تامین معاش خود سرکار حاضر شوند وگرنه اخراج و بیکاری در انتظارشان بود. حالا هم فرق نمی‌کند، شاخص آلودگی هوا 150 یا 316 یا حتی 500 باشد که از مرز خطر و هشدار گذشته و اگر قرار باشد همه‌چیز درست سر جای خودش قرار بگیرد این میزان آلودگی هوا برای تخلیه شهر کافی است اما خیابان‌ها پر از رفت و آمد آدم‌هایی است که بین سلامت جسم و جان و روانشان با معاش خود بر سر جانشان معامله می‌کنند. آنها جان و روان را می‌دهند تا لقمه‌ای نان بر سر سفره‌های کوچکشان داشته باشند. این آلودگی هوا می‌تواند آدم‌ها را از بین ببرد، می‌تواند باعث مرگ شود، می‌تواند انواع بیماری‌های تنفسی را در افراد ایجاد کند، اما کسی به این چیزها توجه نمی‌کند، در شرایطی که معیشت بالاتر از تمام اولویت‌ها قرار گرفته دیگر سلامت جسمی و روحی چندان هم به کار نمی‌آید. حالا دیگر فقط اهالی اهواز و زاهدان نیستند که نفس شان به شماره افتاده پایتخت نشینان هم برای نفس کشیدن هوا ندارند. در این بین اما هیچ‌کس هیچ کاری نمی‌کند، انگار جان انسان‌ها ارزش خود را از دست داده، حتما همین طور است وگرنه آن ساختمان کزایی در آبادان با همه تخلف پایان کار نمی‌گرفت و نمی‌شد قتلگاه ده‌ها انسان بی‌گناه. دیگر چیزی که در این سرزمین کمترین ارزش را دارد جان انسان‌هایی است که یا از کرونا می‌میرند، یا از آلودگی هوا یا از آوار شدن ساختمان‌های نا ایمن. این روزها ما مرگ را مشق می‌کنیم. 

    لزوم توجه به تاثیرات آلودگی هوا  بر سلامت جامعه

دکتر محمدرضا سعادتی، متخصص ریه درباره تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت جسمی افراد به «تعادل» می‌گوید: هوای سالم از اساسی‌ترین نیازها برای سلامت جامعه به شمار می‌رود، آلودگی هوا مختص کشور ما نیست و تعداد قابل توجهی از کشورها با این معضل دست و پنجه نرم می‌کنند، اما مساله اینجاست که ما برای از بین بردن این وضعیت که به قیمت سلامت جامعه تمام می‌شود چه کارهایی انجام داده‌ایم.  او می‌افزاید: طی دهه گذشته مطالعات اپیدمیولوژیکی نشان داده که به دلیل افزایش میزان مرگ و میر مرتبط با آلودگی هوا، تعیین اثرات آلودگی هوا بر بهداشت عمومی به‌طور قابل ملاحظه‌ای در نقطه توجه قرار گرفته است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) گزارش داده که سالانه بیش از 7 میلیون مرگ در رابطه با آلودگی هوا رخ می‌دهد. همچنین مطالعات اپیدمیولوژی نشان می‌دهد سالانه بیش از 800 هزار نفر در جهان بر اثر بیماری‌های قلبی-عروقی و تنفسی ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مرگ و میر به‌طور خاص مربوط به آسم، برونشیت، تنگی نفس و حملات قلبی و آلرژی‌های مختلف تنفسی است.

    افزایش بیماری‌های قلبی  و کاهش عملکرد ریه

این متخصص بیماری‌های ریوی می‌گوید: طبق مطالعات ثابت شده است که مواجهه با ذرات معلق، منجر به گستره‌ای از اثرات بهداشتی نظیر افزایش خطر بیماری‌های قلبی، کاهش عملکرد ریه، افزایش مراجعه به بیمارستان، مشکلات تنفسی و ریوی می‌شود. نتایج برخی مطالعات بر این نکته تاکید دارد که تماس طولانی مدت با ذرات معلق می‌تواند منجر به کاهش طول عمر شود. گزارش شده است که افزایش میزان این ذرات معلق در هوا، کاهش عملکرد ریه، افزایش علائم تنفسی مانند سرفه، تنگی نفس، خس خس سینه و حملات آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه، بیماری‌های قلبی- عروقی و ریوی را به همراه دارد. دکتر سعادتی می‌افزاید: مطالعات متعدد در سراسر جهان نشان می‌دهد که رابطه تنگاتنگی بین افزایش غلظت آلاینده‌های هوا و کاهش سطح سلامت و رفاه جوامع، افزایش مرگ و میر، کاهش وسعت دید، افزایش صدمه به سایر موجودات و سایر مسائل زیست محیطی وجود دارد. همچنین مساله آلودگی هوا با افزایش روزافزون جمعیت، پیشرفت صنایع و فناوری، وضعیت اقتصادی مردم، شرایط ویژه جوی، توپوگرافی، دخانیات و ترافیک نیز در ارتباط است. عوامل محیطی مانند باد، باران و گیاهان قادرند آلاینده‌های هوا را تصفیه کنند، ولی امروزه در اثر فعالیت‌های انسانی آلودگی هوا به حدی رسیده که گاهی طبیعت قادر به پاک‌سازی و تصفیه آن نیست. 

    اثرات مخرب آلودگی هوا بر روان انسان

آلودگی هوا به همان میزان که در بروز و افزایش بیماری‌های جسمی و مرگ و میر تاثیرگذار است، منجر به آسیب‌های روحی و روانی متعدد می‌شود و شکایت‌های مبنی بر احساس غمگینی، تنش و بیقراری در افراد را بیشتر می‌کند و مشاهده این علائم کیفیت زندگی و رضایت افراد را کاهش می‌دهد.

پروانه خورشیدی، روانشناس در این باره به تعادل می‌گوید: آلودگی هوا بر شخصیت برخی افراد اثرگذار است، به‌طوری که افرادی که به انجام برخی فعالیت‌ها علاقه‌مند و برونگرا بودند، درون‌گرا می‌شوند، همچنین می‌تواند میزان خودکشی در افراد به ویژه افراد دارای اختلالات روانی را افزایش دهد، آلودگی هوا بر سلامت روان اثرات منفی دارد و به‌طور کلی موجب افزایش اضطراب، افزایش ورم مغز، کم‌خونی، کاهش دید، کاهش توان فکری، افسردگی و استرس، تنش‌های عضلانی و روحی، اختلالات روان‌تنی و ذهنی، خشونت و پرخاشگری کاهش یادگیری و تمرکز می‌شود. همچنین موجب افزایش زودرنجی می‌شود که در این حالت فرد دچار خودبیمارانگاری شده و احساس نوعی ترس در او شکل می‌گیرد و وسواس به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.

او می‌افزاید: اضطراب، زودرنجی، خشونت و پرخاشگری و همچنین افسردگی از جمله آسیب‌های روحی و روانی ناشی از آلودگی هوا است و حتی آسیب‌های جسمی ناشی از روان تنی را تقویت می‌کند؛ «اختلال‌های روان‌تنی» به برخی از بیماری‌های روانی که به‌طور مستقیم به آسیب‌های مغزی و وضعیت غیرعادی در محیط شیمیایی است مغز اشاره می‌کند و همچنین خشونت و پرخاشگری را تقویت و سازگاری با محیط‌های اجتماعی را کاهش می‌دهد، اگرچه واکنش افراد بر اساس ژنتیک، تربیت خانوادگی و... در مقابل محرک‌های محیطی متفاوت است، اما به‌طور کل این آلودگی با تقویت اضطراب، تاب آوری اجتماعی را در مقابل فشارهای محیط اجتماعی کاهش می‌دهد. آلودگی هوا خشونت و پرخاشگری را رواج می‌دهد و این موضوع امروزه یکی از مهم‌ترین چالش‌های جوامع صنعتی است، چرا که منجر به آسیب‌های جسمی، روحی و روانی متعددی و حتی گاهی جبران‌ناپذیر و عمیق می‌شود.

   آلودگی هوا و اختلالات روان تنی

این روانشناس می‌گوید: به‌طور کلی آلودگی هوا علاوه بر موارد ذکر شده باعث اختلالات روان‌تنی و ذهنی و اختلال در تمرکز و موجب افزایش زودرنجی می‌شود که در این حالت فرد دچار خودبیمارانگاری خواهد شد و احساس نوعی ترس در فرد شکل می‌گیرد و وسواس به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد، البته خود بیماری انگاری که یکی از آسیب‌های مهم روحی و روانی آلودگی هوا است، چرا که این آسیب سبب اضطراب بیماری می‌شود، به عبارت دیگر « خودبیمارانگار » علی‌رغم برخورداری از سلامت جسمانی نگران بیماری است و به‌طور مداوم به پزشک مراجعه می‌کند و خواستار ارزیابی است و این نگرانی زندگی فرد را دچار مشکلات فراوانی خواهد کرد. پروانه خورشیدی می‌افزاید: سرب بر روح و روان اثرات مخربی دارد، بر اساس پژوهش‌های انجام شده، علاوه بر اختلالاتی که در اثر آلودگی هوا بر روان انسان‌ها ایجاد می‌شود، چنانچه سرب در هوا افزایش یابد، کاهش کارآیی، افت عملکرد، افزایش استرس، کاهش شنوایی حسی و حرکتی، اختلالات عصب شنوایی و اختلالات یادگیری را به همراه دارد و در صورتی که سرب به علت سوخت نامناسب تولید شود، موجب افزایش علائم اوتیسم و بیش فعالی در کودکان و کاهش چشم‌گیر اعتماد به نفس و فراموشی و بروز رفتارهای غیرسازگارانه در بزرگسالان می‌شود.

    گردوخاک اورژانس را  به میادین تهران کشاند

اما حالا آلودگی هوای تهران به قدر افزایش پیدا کرده که طی روزهای گذشته اورژانس تهران در میادین اصلی شهر مستقر شده است. دکتر یحیی صالح طبری درباره تمهیدات اورژانس تهران با توجه به افزایش میزان آلودگی هوای شهر تهران گفت: در پی افزایش میزان آلودگی هوای شهر تهران ناوگان مرکز اورژانس تهران در میادین اصلی شهر مستقر شدند. عوامل اورژانس در میادین اصلی شهر از جمله آزادی، انقلاب، تجریش، شهدا، امام خمینی(ره)، راه‌آهن، خراسان، شهدا و میدان نماز اسلامشهر مستقر خواهند شد. رییس مرکز اورژانس تهران با بیان اینکه شهروندان می‌توانند در صورت احساس تنگی نفس، دو بینی، سردرد، سرگیجه، تهوع و... به عوامل اورژانس مراجعه کنند یا با شماره تلفن 115 تماس بگیرند، اظهار کرد: در صورت مراجعه شهروندان به مشکل آنها رسیدگی و اقدامات لازم انجام می‌شود، همچنین در صورت نیاز به خدمات بیشتر، عوامل اورژانس شهروندان را به مراکز درمانی انتقال می‌دهند. بنا به گفته این مقام مسوول آلودگی هوای ناشی از گرد و غبار روی چشم، ریه و قلب تأثیر می‌گذارد و در چنین حالتی کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماری‌های تنفسی، قلبی و زنان باردار گروه‌های آسیب‌پذیر هستند و امکان دارد دچار مشکلات عدیده‌ای شوند. در پیک قبلی گرد و غبار ۳۷ درصد بر میزان مراجعه بیماران قلبی نسبت به مدت مشابه در سال قبل افزوده شده است.