دلخوشی کاذب ممنوع!

روند خیزشی کرونا در 50 کشور

تعادل| در حالی که این روزها خبر از کاهش چشمگیر آمار مبتلایان به کرونا به گوش می‌رسد و حتی روز جمعه گذشته آمار مرگ و میر این بیماری در کشور به «صفر» رسید، اما باز هم رعایت کردن پروتکل‌های بهداشتی از سوی متخصصان بهداشت و درمان به مردم توصیه می‌شود.

بعد از اینکه جهان دو سال ونیم گذشته را با بیماری کرونا دست و پنجه نرم کرد و البته ایران هم یکی از کشورهایی بود که موج‌های مختلف کرونا را تجربه کرد، آمار ابتلا و مرگ و میر در آن رکورد تازه‌ای ثبت کرد و حالا بعد از دو سال ونیم کمتر خانواده‌ای را پیدا می‌کنیم که یکی از عزیزانش را به دلیل ابتلا به این بیماری از دست نداده باشد، حالا حرف‌هایی جسته و گریخته از به پایان رسیدن کرونا مطرح می‌شود که بیشتر شبیه به دلخوشی کاذبی است که نباید به آن پرو بال داد. در حالی که ما برای جشن پایان کرونا در کشور عجله داریم در برخی کشورها این بیماری با روند خیزشی همراه است و معلوم نیست که آیا دوباره سرعت انتقال آن در جهان به روزهای گذشته بازگردد یا نه؟ به هر حال در این شرایط نمی‌توان خیلی به تمام شدن این بیماری دلخوش بود و باید به توصیه‌های که متخصصان در این باره ارایه می‌دهند توجه داشت. 

    اپیدمی کرونا تمام نشده است

دکتر روزبه مرادی، اپیدمیولوژیست در مورد اینکه آیا می‌توانیم پایان کرونا در کشور را اعلام کنیم یا نه به «تعادل» می‌گوید: چنین برخوردهای هیجان زده‌ای می‌تواند باعث افزایش میزان مبتلایان در کشور شود، اینکه آمار ابتلا پایین آمده و تنها در یک روز به آمار صفر در مورد فوتی‌های این بیماری رسیده‌ایم به این معنا نیست که کرونا در کشور پایان پذیرفته است، چنین برخورد با بیماری باعث می‌شود دوباره در شرایط بحرانی قرار بگیریم.  او می‌افزاید: اپیدمی کرونا نه تنها در کشور ما که در بسیاری از کشورهای جهان روند کاهشی معناداری داشته است، اما در برخی از کشورها مانند چین که خاستگاه این بیماری بود، با روند افزایشی مواجه شده است، همین علایم به ما هشدار می‌دهد که نباید به این امید واهی که کرونا پایان پذیرفته رعایت پروتکل‌ها را تعطیل کنیم. بسیاری از افراد فکر می‌کنند که چون سه دوز واکسن را تزریق کرده‌اند دیگر رویین تن شده و قرار نیست مبتلا شوند، در صورتی که این تصور کاملا اشتباه است، البته اینکه تعداد قابل توجهی از افراد جامعه واکسن زده‌اند، یکی از دلایل پایین آمدن تعداد مرگ و میرهای کرونایی است اما هنوز خطر ابتلا به قوت خود باقی است و باید به این موضوع توجه داشته باشیم. 

    چه زمانی کرونا آندمیک می‌شود؟

مرادی درباره آندمیک شدن بیماری و ویژگی‌های آن نیز می‌گوید: وقتی می‌گوییم بیماری در جامعه آندمیک شده که بیماری شیوع نسبتا ثابت، با نوسانات جزئی در طی زمان و مکان مشخص و تعریف‌شده داشته باشد. این هم صرفا براساس مرگ ومیر نیست، بلکه بر پایه میزان ابتلا است. زیرا مرگ‌ومیر به‌شدت بیماری وابسته است و نمی‌تواند درباره حضور عامل بیماری‌زا در جامعه اظهارنظر کند. بنابراین باید بدانیم که چه نسبتی از جامعه ما هنوز نسبت به بیماری حساس هستند، وضعیت تغییرات ژنتیکی ویروس را پیگیری کنیم و بدانیم که وضعیت ابتلای در گردش در جامعه چقدر است. ما در کشورمان نظام مراقبت ژنومیک نداریم تا بدانیم که تغییرات ژنومیک در جامعه ما به صورت سیستماتیک چگونه است. بنابراین از این موارد اطلاعات نداریم.  او می‌افزاید: بسیاری از کشورها هستند که درصد واکسیناسیون‌شان از ما بالاتر است، اما مجددا خیزش پیک اپیدمی داشتند. بنابراین وقتی می‌گوییم بیماری آندمیک می‌شود که دوره اپیدمی و پست پاندمیک را پشت سر بگذارد و بعد بیماری به آندمیک بدل شود. باید توجه کرد که در بیماری‌های پاندمیک، اگر کشوری جابه‌جایی‌های جمعیتی را به میزان کافی کنترل نکند، با ترددهایی که انجام می‌شود، رسیدن به مرحله آندمیک سخت‌تر و بعیدتر است. اکنون کشوری مانند نیوزیلند به‌شدت مرزهایش را کنترل می‌کند و اگر یک مورد مشکوک کرونا وارد شود، سریع برخورد کرده و فرد را قرنطینه می‌کنند، اما ما هنوز نظام مراقبتی‌مان در حوزه اپیدمی کامل نیست.

    سناریوهای مطرح شده درباره پایان پاندمی

دکتر حمید صوری، اپیدمیولوژیست دیگری نیز در این باره می‌گوید: درباره سرانجام اپیدمی کرونا هم سناریوهای مختلفی در سطح مجامع علمی مطرح است؛ یک سناریو این است که خوشبینانه تصور کنیم که اپیدمی خاتمه یافته و ضعیف شده و به تدریج به سمت آندمیک و فصلی شدن می‌رود. سناریوی دیگر این است که ویروس ضعیف شده، شدت بیماری‌زایی پایین آمده و دیگر شاهد اوج مرگ‌ومیر، بستری و بیماری شدید مانند قبل نخواهیم بود، اما ویروس همچنان در گردش است و بیماری به صورت خفیف یا بدون علامت در موارد محدود ادامه خواهد داشت. هرچند که آمارهای موجود جهان نشان می‌دهد که حتی به لحاظ مرگ، بستری و ابتلا حدود ۵۰ کشور دنیا مجددا روند خیزشی و افزایشی پیدا کرده‌اند که این نگرانی را تشدید می‌کند و بعید به نظر می‌رسد که سناریوی دوم یا اول حاکم باشد. در چند هفته اخیر هم در کشور ما مرگ‌هایمان کاهش یافته، اما باید توجه کرد که ما هم فقط مرگ‌های تایید شده را در آمار رسمی می‌بیینم. سناریوی دیگری هم مطرح می‌شود مبنی بر اینکه این اُفت بیماری را یک آتش‌بس موقت بدانیم. زیرا شواهد نشان می‌دهد که در دنیا خیزش موارد ابتلا و مرگ در حال افزایش است. آمار در برخی کشورها رو به افزایش است و اکنون روند افزایشی در حدود ۵۰ کشور دنیا آغاز شده است و هیچ تضمینی نیست که این اتفاق برای کشور ما رخ ندهد.

    هنوز ۲۰ تا ۳۰ میلیون نفر در کشور واکسیناسیون‌شان را تکمیل نکردند

او می‌افزاید: معتقدم ضمن اینکه باید از کاهش مرگ‌ومیر، بستری و ابتلای ناشی از کرونا خوشحال باشیم، اما باید توجه کرد که این تغییرات نتیجه واکسیناسیون به عنوان مهم‌ترین اقدام موثر در کشور بوده است. کمااینکه هنوز واکسیناسیون جمعیت انبوهی شامل حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون در کشورمان کامل نشده و طبیعتا در برابر ابتلا به کرونا حساس هستند. در عین حال هیچ تضمینی نیست که روند تضعیف ویروس ادامه داشته باشد. کمااینکه بعد از واریانت گاما، بتا را داشتیم و بعد هم دلتا را داشتیم که نسبت به واریانت قبلی‌شان شدیدتر بودند. ویروس کرونا رویکرد و روند نامشخص و پنهان و غیرقابل پیش‌بینی دارد. بالاخره ترجیح ویروس این است که زنده بماند و برای زنده ماندن نیاز به میزبان‌های حساس دارد.

    ۴ مرحله ریشه‌کنی کرونا

سوری می‌گوید: برای اینکه بیماری را به مرحله ریشه‌کنی برسانیم، معمولا باید چهار مرحله طی شود که شامل کنترل بیماری، حذف بیماری، ریشه‌کنی و خاموشی بیماری است. کنترل به این معناست که اپیدمی را به گونه‌ای مدیریت کنیم که تمام موارد ابتلا و مرگ‌ قابل کنترل و پیگیری باشد. مرحله بعد این است که بتوانیم مرگ‌ومیرها را به صفر رسانده و بروز را در حداقل ممکن نگه داریم. مرحله سوم این است که دیگر پیک و نوسانی نداشته باشیم و طی دو دوره بیماری که بالغ بر ۲۸ روز است، پیک جدیدی نداشته باشیم و در مرحله آخر هم این است که در دو دوره بیماری هیچ مورد جدیدی از ابتلا به بیماری را نداشته باشیم. ما هنوز در این فازها قرار نداریم و هنوز گسترش بیماری را در جامعه به صورت عمومی و اجتماعی شاهدیم. اگر موفق شویم که مرحله کنترل را طی کنیم، وارد مراحل بعدی می‌شویم.

او با بیان اینکه در حال حاضر ما وارد مرحله کنترل شده‌ایم، اما هنوز نتوانسته‌ایم بیماری را به‌طور کامل کنترل کنیم، گفت: همانطور که گفتم شرایط فعلی یک آتش‌بس یک‌طرفه است. در حال حاضر بیماری‌یابی ما ضعیف است، بیماریابی فعال نداریم، بسیاری از افراد مبتلا اصلا ثبت و گزارش نمی‌شوند، میزان تست‌هایمان برای سنجش وضعیت بیماری بسیار کم است، نمی‌دانیم که سطح ایمنی جامعه چقدر است و ... بنابراین سوالات بدون جواب بسیاری داریم که می‌تواند موجب گمراهی در قضاوت شود. متاسفانه وزارت بهداشت هم اطلاعات اپیدمی را در اختیار محققین قرار نمی‌دهد که بتوانیم بر اساس داده‌های موجود تحلیل منطقی‌تری انجام دهیم. در نتیجه مجبوریم بر اساس اصول علمی اپیدمیولوژی و آنچه در سطح جهان می‌گذرد، قضاوت کنیم. اگر این اطلاعات در اختیارمان گذاشته می‌شد، می‌شد تحلیل‌های مناسب‌تری را درباره آینده اپیدمی در کشور ارایه داد. سوری درباره برخی پیش‌بینی‌ها مبنی بر عدم ظهور موج جدید کرونا تا سه ماه آینده، گفت: باید برای این اظهارات مستندات ارایه شود. بدون مستند علمی نمی‌توان پیش‌بینی کرد. در عین حال ما برای اپیدمی نیاز به آمادگی و هوشیاری داریم. هرچند احتمال بازگشت پیک اپیدمی به تابستان سال گذشته، کم است، اما علم اپیدمیولوژی و عقل حکم می‌کند که برای آن احتمال ضعیف هم باید آماده و هوشیار بود و باید آن را جدی گرفت. در غیر این صورت ممکن است جامعه مجددا دچار غافلگیری شود و آسیب آن را مردم می‌پردازند. در شرایط فعلی توصیه من این است که باید هوشیاری خودمان را حفظ کرده و اپیدمی را تمام شده تلقی نکنیم، دچار خوش‌بینی‌های کاذب نشویم. باید به لحاظ تجهیزاتی، نیروی انسانی، رصد و رهگیری موارد ابتلا، تحلیل‌های علمی، بیماریابی و ... آماده باشیم. آمادگی به حرف نیست، بلکه مولفه‌هایی دارد که باید از این نظر آماده باشیم. هرچند باید به مردم امید داد، اما نباید اعلام کنیم که پاندمی تمام شده یا سیگنال‌های اشتباه به جامعه ارایه دهیم یا در جامعه تصمیم‌گیرنده و سیاست‌گذاران این تصور القا شود که اپیدمی تمام شد. این تصور کاملا غلط است.