کرونا آینه تاب‌آوری جهان بود

خدیجه اسدی

کرونا ابتدا در چهره تهدید برای سلامت عمومی آغاز شد ولی رفته رفته ما را با ابعاد گسترده سیاسی، اجتماعی، مرگ‌پذیری، زیست معنوی، اقتصادی و محیط زیستی خود روبرو کرد. شاید در دوران پساکرونا بشود دنیا را به قبل از کرونا و بعد از کرونا تقسیم کرد. اما گفتن از آنچه کرونا بر سر جهان آورد کار راحتی نیست، در واقع هر کشوری با شرایطی که در آن حاکم بود به نوعی خاص با این پاندمی مقابله کرد، اما در کشور ما کرونا با انزوایی که به وجود آورد، خانواده‌ها را بیشتر منزوی کرد و بچه‌ها مدرسه نمی‌رفتند. زنان اولین قربانیان رکود اقتصادی بودند که بر اثر کرونا به وجود آمد. آنها قربانی تشدید فقر و پدیده زنانه شدن فقر شدند. همیشه در ایران استقبال می‌شده زن‌ها «موجودات خانگی» شوند و کار در خانه یا دورکاری کنند. اینکه بتوانند در خانه کاری کنند و در مقابلش حقوقی داشته باشند یک چیز است و اینکه اصلا کاری نباشد و دورکاری هم نتوانند کنند چیز دیگری است. در این شرایط وضعیت خانواده‌های بدسرپرست یا دارای عضو بیمار یا معلول یا معتاد وقتی منزوی می‌شوند و اعضای خانواده هم «موجودات خانگی» هستند، وضعیت بسیار خطرناک می‌شود. خانواده را بدتر از نهادهای نظامی می‌دانند چون از جنس‌ها و سن‌های مختلف در آن هستند و ممکن است اعضای خانواده پشت درهای بسته تمام مسائل و معضلات ناشی از فقر، افسردگی، بیکاری و آسیب‌های خود را مضاعف کنند. کرونا به عنوان یک تروما –آسیب بزرگ غیرقابل پیش بینی- وارد زیست‌جهان ما انسان‌ها شد و تدریجا ما را با اضطراب بنیادین روبرو کرد. بیش از 150 میلیون انسان را در معرض بیماری قرار داد و بیش از 15 میلیون انسان را در کام مرگ کشید. کرونا یک مواجهه سنگین با جهان مغرور داشت که با جامعه و طبیعت و حیات بشری بی‌محابا روبرو شد. این مواجهه جهان مغرور را با تامل و توقف روبرو کرد. کرونا هم بحث‌های ایجابی مهم داشت و هم بحث‌های سلبی. بدون تردید کرونا موجب شد جهان در مجموع عقلانی‌تر و اخلاقی‌تر شود و نوعی همزیستی مسالمت آمیز  با همنوع را در پی داشت. 

 با نوعی سبک زندگی فضیلت مدار جامعه را روبرو کرد. منجر به گسترش سواد رسانه‌ای و جهان دیجیتالی مضاعف و هوش رسانه‌ای شد. آشنایی با دانش پزشکی و افزایش شناخت نظام دانش در میان مردم صورت گرفت. 

کرونا افزایش تاب آوری و توان تطبیق را در پی داشت. درباره پاندمی‌های گذشته، اطلاعات زیستی چندانی نداریم ولی در این رویداد، هزاران تجربه زیستی و مقاله علمی توسط افراد موثر و عادی مستندسازی شد. مواجهه با رنج متعالی و درگیر شدن اصحاب علوم انسانی در جامعه، از پیامدهای کروناست. 

رویداد کرونا از جنگ جهانی هم گسترده‌تر بود و هنوز بسیاری از کشورها درگیر با این موضوع هستند. به‌طور مثال بخش خدمات به‌طور جدی آسیب دید. 

این بخش بالاترین سهم هزینه‌های نیروی انسانی و بیشتر ارتباط رویارو با مردم را نسبت به بقیه بخش‌ها به خصوص کشاورزی و صنعت و معدن دارد و آسیب دید. 

بخش‌های غیررسمی اقتصاد در مقایسه با بخش رسمی آسیب بیشتری دیدند. 

در کشورهایی مانند ایران که اقتصاد غیررسمی بزرگی دارند مردم بیشتر آسیب دیدند. اقتصاد شهری بیش از اقتصاد روستایی آسیب دید. کرونا آینه تاب‌آوری در کشورهای مختلف بود. کرونا نشان داد ما توانایی تحمل شوک و آسیب را نداریم. 

ایران یکی از پایین‌ترین سطوح تاب آوری را در این دوره به نمایش گذاشت. تاب آوری خانوارها بسیار بیشتر از دولت بود و خانوارها سریعتر از دولت خود را با شرایط سخت تطبیق دادند. با وجود تمرکز هیات دولت روی کاهش آسیب‌ها، در عمل سیاست‌های کاهش آسیب دستاورد چندانی نداشت. 

بوروکراسی طولانی در کرونا برای تصمیم‌گیری را شاهد بودیم. تعلل در تصمیم‌گیری‌ها و گفت‌وگوهای طولانی با توجه به تجارب مشابه سایر کشورهای دور و نزدیک، نشان می‌دهد قدرت یادگیری ما بسیار اندک است. مشکلات بودجه‌ای دولت و نگرانی‌های مرتبط با نظام بانکی این وضعیت را تشدید می‌کرد.